Logo DBNL
De Americaensche zee-roovers (1931)

De Americaensche zee-roovers

(1931)–Alexander Olivier Exquemelin–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

V. Hooft-stuck.
Van alderhande gedierten dat op het Eyland Espagniola gevonden word, als oock menigerley soorten van vogelen, en van de Franse boekaniers en planters aldaer.

DIT Eylandt heeft haere bequaemheydt niet alleen in de menighte van vruchten, die daer in 't wildt groeyen, en in de goetheyt van de gront, bequam tot allerley gewas dat men daer op zayen, of planten wil; maer oock door de menigthe van viervoetige dieren, als paerden, wilde zwijnen, wilde stieren ende Koe-Beesten, die bequaem zijn om de menschen te voeden, ende het Landt te helpen bouwen; men vindt daer oock groote menighte van wilde honden, die het wild heel+ verdelgen, want soo haest als een Koe of een Merry geworpen heeft, eten de honden de jongen op, ten zy dat'er geen hulp ontrent is. Zy loopen met troppen van vijftigh of sestigh tegelijck, ende derven een trop wilde zwijnen aendoen, ende scheyen niet uyt voor dat zij twee of drie daer van doot gebeten hebben.+ Een Boekanier heeft my eene wonderlijcke geschiedenisse van wegen de wilde honden laten zien, en by aldien de selve my verhaalt was geweest, ick en soude het niet hebben konnen gelooven. Op een seecker dagh dat ik met die man ter Jacht gegaen was, hoorde wy een partye wilde honden die een wildt zwijn beset hadden, wy lieten onse honden by een knecht die wy hadden in bewaring, en gingen elk met een roer op onse schouders daer na toe, en omtrent de plaets gekomen zijnde, klommen wy elck op een boom, soo dat wy die wilde honden konden zien, die het wildt Zwijn beset hadden, tegens een boom aen, ende stonden rontom te blaffen, doch dorsten 't evenwel niet aendoen, 't wildt Zwijn stondt op zijn achterste

pooten tegens de boom, ende als een hondt hem aendeet, en hy hem met zijn slaghtanden begaen kon, quam de hondt de tweede mael niet weder: na dat zy het Zwijn aldus omtrent een uur opgehouden hadden, stont het op, ende wilde wegh loopen, maer daer quam een hondt van achteren, die het de ballen met een beet afscheurde: terstont sprongen alle d'andere honden daer op aen, en beten het zwijn doot; soo dra het wilde Zwijn sich niet meer beweegden, weecken al de honden te rugh, en gingen daer rontom liggen, maer de brack, die 't gevonden had, begon er aen te eten, en wanneer hy genoegh gegeten hadt, soo quamen sy met hun alle daer by, en in minder als een half uur was het geheele wilde zwijn verslonden, (hier soude men konnen seggen) dat de beesten seeckere kennis hebben, leerende de menschen, d'eere te bewijsen aen die die sy schuldigh zijn, 't geen hier blijkt aen dese honden, die seecker eer bewesen aen de hondt die wilde Zwijn gevonden hadt. De Persoon die met my was, heeft het selve verscheydemael ghesien, ende onder elcken troep van honden is 'er een die voor uyt gaet en soeckt, ende soo dra hy yets ontdekt heeft, doet hy anders niet als vijf of ses mael te blaffen, ende soo dra als d'ander daer by zijn, siet hy het werk aen, het selfde heb ik gesien onder de tamme honden, en al de Jagers hebben altijt een brak by haer, om het wild op te soeken, ende soo dra de selve yets gevonden heeft, gaet hy liggen rusten, tot dat het beest van de Jagers gedoodt is, dan geeft de Jager hem een stuck, daer na loopt hy weder wegh om een ander op te soeken, en alle d'andere honden blijven ondertussen+ by de Jagers, tot dat sy de brack weder hooren blaffen. Mr. Bertrandt Dogeron, Gouverneur van Tortuga, siende dat de wilde honden groote schade deeden aen de wilde zwijnen, en dat de Jagers groote moeyte hadden om vleys te krijgen tot onderhoudingh van 't volck dat op de plantagien waren, heeft middel gesoght om die t'eenemael te verdelgen, en tot dien eynde ontboot hy in het jaer acht en sestigh, vergift uyt Vranckrijck, en het selve bekomen hebbende, liet hy eenige paerden doodt schieten, en openen, en daer na overstroyen met vergift, dat duurden wel ses maenden sonder dat men konde aenmerken dat de wilde honden daer door verminderden. Dese honden konnen tam gemaeckt worden,

gelijck dickwijls gebeurt is dat de Jagers nesten van haer vinden,+ en nemen de jongen daer uyt, ende brengen die op, daer na konnen sy daer mede jagen. De Leser sal misschien nieusgierigh zijn om te weten hoe dat de wilde honden op dat Eylandt gekomen zijn, ick sal hier reden van geven, voor soo veel als my bekent is, doen de Spanjaerden haar meester gemaeckt hadden van het Eylandt Espagniola, was het selve vol Indianen, dese siende dat de Spanjaerden+ haer wilden overmeesteren onder protext van vriendschap, soo rebelleerden sy tegens de Spaensche Regeeringe, ende dede de selve veel afbreuck; soo dat sy genootsaeckt wierden alle d'Indianen uyt te roeyen, maer om dat de Indiaenen sich in't bosch verborgen hadden, vonden de Spanjaerden geen beter middel, als honden te nemen om d'Indianen te gaen op soecken, en als syse gevonden hadden, kapten syse aen stucken, om haer honden daer mede te spijsen, daer door wierden d'Indiaenen soo vervaert, dat sy sedert die tijdt niet te voorschijn dorsten komen, soo dat de meeste part van haer van honger vergaen zijn, hebbende sich uyt vrees in de klippen verborgen. Ick heb selve onder eenige bergen hollen gesien, die vol menschen beenen waren, daer by gissingh de gebeente van meer als hondert menschen waren: ick hebbe op de jacht veel diergelijke hollen by geval gevonden. Als nu d'Indianen niet meer en verscheenen, soo hebben de Spanjaerden een party van haer honden laten loopen, waer van de wilde honden gekomen zijn, het is wel te gelooven dat het soo geschiet+ is. Want in 't volle Landt vindt men geen wilde honden. De paerden die op het Eylandt Espagniola zijn, zijn kleyn van gestalte, kort van lijf, ende met een dicke kop, ende langh van hals, mede dick van beenen, soo dat sy geen mooyigheyt en hebben, sy loopen by troppen van twee of drie hondert te gelijck, ende wanneer sy yemant sien, soo loopter een altijt voor af als Capiteyn, ende vijf of ses hondert treden van de menschen zijnde, soo snuyft hy, en keert wederom, ende soo dra hy wederom gekeert is, soo loopen sy met haer allen weder te rugh. Zy zijn seer gemakkelijk te temmen.+ De jagers vangen van die paerden, om haer vleys, of haer huyden aen de Zee-kant te brengen, sy spannen een touw in kleyne wegen daer de paerden passeeren, en als sy daer in treden, dan springt

het boompje op, daer het touw aenvast is, en 't paert blijft daer aen vast, ende als sy gevangen zijn, worden sy vast gemaekt ende geslagen, men laet haer yets dragen om haer te temmen, hier door worden sy in de tijdt van acht dagen soo tam, ende tot last dragen gewent als een Boere paert dat nooyt anders gedaen heeft, ende als de jagers dit gedaen hebben, laten syse loopen.

illustratie
De Spanjaerden verdelgense soo veel als sy konnen.


De wilde Stieren ende+ Koe-beesten zijn daer by menighten geweest, maer tegen-

woordigh beginnen sy schaers te worden, door de groote verwoestinge die van alle kanten onder haer gedaen wordt. De Spanjaerden tot spijt van de Fransen, verdelgense soo veel als sy konnen, aen de eene kant, ende de wilde honden aen haer kant, want sy daer menigh kalf verslinden, ende aen d'ander sijde de Franse Boekeniers. Dese Stieren zijn seer kloeck, ende wreed, wanneer sy geterght ofte gequelt worden, maer anders, loopen sy voor de menschen; de huyden die daer van komen, zijn elf, tot dertien of veertien voeten langh, het is wonder dat'er noch eene Stier of wild zwijn op het Eylandt Espagniola te vinden is, want sedert een en tachentigh jaren, werden alle dagen meer als vijftien hondert wilde zwijnen verdelght, soo van de Spanjaerden als van de Fransen; ja ick soude derven seggen, door d'ervarenheyt die ick'er van heb, dat de Franschen alleen dagelijks meer verdelgen, en nochtans zijn daer de wilde Zwijnen by soo groote menighte dat+ het ongelooflijck is. Zy zijn middelmatigh van gestalte, en sijn in 't gemeen zwart van verw, soo dat'er selden van andere koleuren gevonden werden, sy loopen somtijts by troppen van vijftigh a sestigh, de mannekens loopen altijdt vooruyt, en de jongen met de wijfjens blijven achter, wanneer sy dan aengerant worden van de honden loopt yder al zijn best, daer zijn altijdt partyen die alleen lopen, en die zijn altijdt de beste: de wilde zwijnen konnen tam+ gemaeckt werden, als ik by ervarentheyt gesien heb: wy hebben kleyne biggetjes gevangen in 't Bosch, en die met vleys opgevoedt, ende doen sy groot wierden, volghden sy ons als honden, en liepen voor uyt ende wanneer sy wilde zwijnen vonden, begonnen sy die in haer talen t'onthalen, ende daer op liepen de honden dadelijck daer by, wanneer dan de wilde zwijnen doodt waren, soo aten sy rauw vlees als de honden, daer na volgden sy ons weder.

Op het Eylandt Espaniola zijn oock menighderhande soorten van vogelen, bequaem tot voedinge van de menschen, als boschhoenders, genaemt van de Spanjaerden Pintados, Pappegayen, wilde Duyven, Crabiers, Reygers, Ravens, West-Indische Calkoenen, Flamencos, Visschers, Fregatten, Mallemeeuwen, Grangesiers, Poel-snippen, Endvogels, Gansen, Talingen, Colibris en meer ander gevogelt, daer van de naemen my onbekent zijn. De

+ boschhoenders zijn van de Spanjaerden Pintados genaemt, dat is te seggen geschildert, om dat hare vederen seer geestigh geschildert zijn met wit en swart, als het vel van een Tyger, ende op het hooft hebben sy geen kam gelijck andere hoenders, maer een seecker hardigheyt als Eelt, dat tamelijck hardt is; sy zijn ontrent van grootte als een van de grootste hoenders die wij hier hebben, en van smaeck even als andere hoenders, sy loopen in 't bosch by troppen van vijftigh sestigh te gelijck, ende ymandt gewaer wordende, vliegen sy terstondt met een groot geraes in de boomen, sy leggen haar eyeren op de aerde, die dickwils gevonden werden; dese eyeren konnen oock van een gemeene hen uytgebroeyt worden, maer als de jonge kieckens beginnen groot te worden, en hooren het geraes van d'andere in het bosch, soo loopen sy+ terstond in 't bosch, en werden weder wildt. De Papegayen zijn daer oock by groote menighte, sy onthouden haer meest omtrent de velden daer sy oock gewoon zijn te nesten, in oude Palmistboomen, daer eertijdts andere vogelen genestelt hebben, en die een hol in de boom gemaeckt hebben, want de Papegayen hebben een kromme beck, ende en konnen geen openingh booren om haer nest te maecken, het schijnt dat de natuer om haer gebreecken te vergoeden, haer kleyne vogelen toe geschickt heeft; welke vogelkens worden Carpenter genoemt, dat is te seggen Timmerman, om dat+ sy met haer bek den boom doorboren konnen, daer de scherpste bijlen op stomp worden: dese vogelen zijn omtrent soo groot als een mos, en hebben een beck omtrent anderhalve duym langh, ende sulcken kracht daer in, dat sy in de tijdt van acht dagen een gat konnen maecken daer sy in nestelen konnen: de wilde Duyven zijn over al in groote menighte, maer hebben een seecker tijdt, gelijck hier vooren, van het Eylandt Tortuga geschreeven is; dese duyven zijn grooter als die van Tortuga, ende op de tijdt dat de boomen haer zaedt geven, werden dese duyven soo vet, dat sy, wanneer sy geschoten worden, in het vallen van vettigheydt barsten. De Crabiers+ zijn seekere vogelen van gedaente als een rijger, en leven van krabben die sy in de poelen vinden, daer van hebben sy de naem van Krabier, sy zijn goedt om t'eeten, hebben seven gallen, op seven plecken, op het lijf vol van seecker materie als gal, en oock

soo bitter. De Rijgers die daer zijn, en verschillen niet van die wy+ hier in 't Landt hebben. Daer zijn oock groote menighte van Ravens die leven van 't overschot van de wilde honden, ende van 't geen dat+ de Bockaniers verwerpen, ende wanneer daer geschooten wordt, vergaderen sy aldaer soo dick, ende maecken sulck een geschreeuw dat men malkanderen niet kan hooren spreecken. Dese Ravens zijn even eens als die wy hier hebben, ende in tijdt van noodt zijn sy goedt om t'eeten. De West-Indische Kalckoenen zijn groote vogelen+ van lijf, soo groot als een Kalckoen, maer het hooft en de voeten en de pluymagie verschilt, want sy hebben een beck en voeten als een Oyevaer, ende zijn heel wit, hebbende maer twee swarte placken aen de wieken. De Flamencos zijn seecker vogelen die haer+ in de zoutplaetsen onthouden, en zijn van lijf als een Oyevaer, ende hebben een hals van by na een vadem langhte, en de beenen naer proportie, sy zijn root en wit van vederen, hebben een beck als een Gans, maer krommer en dicker, haer tongen zijn soo dick als een duym, en seer lecker om t'eeten, sy vliegen by troppen van vijftigh en sestigh te gelijck, en wanneer sy aen de strand sijn om haer kost te soecken, soo is 'er altijdt een die wacht houdt; en wanneer hy iets siet, soo geeft hy eenigh geluyt, en vliegt wegh, werdende terstond van de gantsche troep gevolgt. De Visschers zijn vogelen, die haer in de kant van de Rivieren onthouden en leven anders niet als van visch, werdende daerom Visschers genoemt; sy zijn soo+ dick als een Endtvogel, en heel wit, hebbende een roode bek, omtrent een span lang, booghsgewijs, haer voeten zijn mede root. De Vogelen Fregatten, worden soo genoemt om haer snelheyt in 't vliegen want sy vliegen soo subtijl, dat onmogelijck is eenige bewegingh te bemercken: dese vogelen vliegen seer wijdt in Zee, en leven anders niet als van visch, sy zijn omtrent soo groot van lijf als een Kalckoen, haer vleesch is gelijck Osse vleesch, en seer voedsaem: niemandt heeft dese Vogelen ooyt op het landt gesien, sy maken haer nesten op sekere boomen, die op 't water wassen, die hebben soo veel tacken in het water als boven water, sy voeden haer jongen van visch, ende wanneer sy niet genoegh gevangen hebben, gaen sy omtrent de klippen daer seeckere vogelen haer onthouden, en slaen dese vogelen met haer wiecken, soo dat d'anderen genood-

saeckt zijn te vluchten; en om lichter te zijn om haer te ontvliegen, soo spouwen sy alles uyt het geen sy die dagh gevangen hebben,+ maer de Fregatten zijn soo snel in 't vliegen dat sy van onderen vliegen, en vangen het eer 't in 't water gevallen is, soo dat dese arme vogelen dickwils moeten slapen, sonder iets in den krop te hebben; dese vogelen worden malle Meeuwen genoemt, omdat sy haer laten overmeesteren van vogelen die soo veel macht niet en hebben als sy, want haer bek is stercker dan die van de Fregatten: dese malle Meeuwen zijn omtrent soo groot als Endtvogels, en hebben een beck als een Rijger, aen beyde zijden als een zaegh, sy leven van visch, en onthouden haer op diergelijcke boomen als de Fregatten, en laten haer van de menschen nemen, sonder tegenweer+ als het schreeuwen. Wanneer der scheepen komen omtrent Eylanden daer malle Meeuwen zijn, soo komen sy op de Raa van 't Schip en werden dickwils van de Matrosen gevangen; sy zijn niet goedt om t'eeten, door dien sy alle na de Traen van de Grangeziers+ ruycken en smaken. Dese Grangeziers werden soo genoemt om dat zy groot van keel zijn, soo dat sy een visch, soo dick als een menschen hooft, t'effens konnen inswelgen, nochtans zijn sy niet grooter dan een Gans, haer beck is omtrent acht duymen langh, ende vier dick, sy blijven altijdt aen de kant van de Revieren, en aen de strandt, ende op Eylandekens die omtrent klippen zijn, sy+ smaken oock na de Traen. De Poelsnippen verschillen niet van die wij hier te lande hebben, maer zijn wat grooter en vetter. d'Endtvogels zijn daar ook by seer groote menighten, en hebben een tijdt des jaers gelijck sy hier te lande hebben, maer zijn soo vet dat men genoodsaeckt is het vet eerst te laten afbraden, om die t'eeten; het selve is oock met de Talingen. De Gansen komen hier oock eens des Jaers, en blijven omtrent drie of vier maenden, sy eten van seker zaedt daer sy soo vet van werden, dat sy niet meer vliegen konnen, en werden gemackelijck gevangen op de loop, 't geen ick dickwijls gedaen heb, wanneer ons een troep Gansen in een vlak veldt ontmoeten, vervolgde wij se soo lange, dat sy noch vliegen noch loopen konden, dan sloegen wy se ghemackelijck met stocken doodt; sy blijven een maendt langh in het landt, dat men niet mercken kan dat sy iets eeten, maer werden alleen van haer

vet gevoedt, ende worden lichter om te konnen vliegen.

illustratie
De Stieren jagers, Boekaniers genaemt...


De Colibri+ is d'alderkleynste vogel die op den aerdbodem bekent is, ende is seer schoon van pluymagie, hy voedt sich alleen van bloemen van kruyden en boomen, d' Indianen hebben alleen de snelheydt, om die met haer pijlen te schieten, die sy dan droogen, en aen de Christenen verkoopen; wanneer sy die vogeltjens willen schieten, soo nemen sie een stuck wasch, en doen dat aen het endt van haer pijl, en schieten de selve met groote subtiliteyt, dat sy heel blijven. Ressteert nu ons te spreken van de Franschen, die op het Eyland Espagniola zijn: ick heb hier vooren verhaelt hoe sy op het Eylandt gekomen zijn, ende hoe sy dienstboden uyt Vranckrijck krijgen, en de selve drie Jaren in dienst houden. Nu sullen wy verhalen van haer oeffeningen, manieren van leven, ende van 't landt te bouwen. De Fransen die op het Eylandt Espagniola zijn, hebben driederhande oeffeningen, te weten, het jagen, planten, ende het Caep varen, soo dat, wanneer een knecht vrij is van sijn dienst, soeckt hy een macker, ende brengen het geen sy hebben by malkanderen, ende passeeren een

schrift, waer in eenige maecken dat die geen die 't langst leeft, het alles heeft; andere maken een accoort, dat de langhstlevende verplicht is des anders deel te geven aen sijn vrienden of aen sijn vrouw, als hy getrouwt is: als dan haar accoort dus gemaekt is, gaet desen te kaep, en den ander gaet jagen, of Taback planten, na dat sy 't beste oordeelen; daer zijn tweederhande Jagers, d'eene gaen Stieren jagen om de huyden, d'andere jagen wilde Swijnen, om het vleesch aen de planters te verkoopen: de Stieren jagers+ werden Boekaniers genaemt; sy zijn eertijds wel vijf of zes hondert sterck op het Eyland geweest maer tegenwoordigh zijnder geen drie hondert, alsoo de Stieren soo schaers zijn geworden, dat sy seer gaeuw moeten wesen om iets op te doen; sy blijven een gantsch jaer, somtijdts wel twee, sonder uyt het bosch te komen, en gaen op het Eylandt Tortuga om haer noodtdruft te halen, van kruyd en loot, roers, linnen enz. En daer gekomen zijnde, verteeren sy in den tijdt van een maendt, 't geen sy in een jaer of anderhalf gewonnen hebben, sy drincken brandewijn als water, en koopen een heel vat wijn, dat sy dan de boom inslaen, en drincken soo langh tot dat'er niet meer in is; sy loopen nacht en dagh langhs het dorp, en vieren het feest van Bachus, soo langh sie dranck voor geldt krijgen konnen, en ondertusschen wordt Venus dienst mede niet vergeten, soo dat de tappers ende hoeren haer gereedt maecken tegens de komst van de Boeckaniers ende Kapers, gelijck als de tappers ende hoeren van Amsterdam doen, tegen de komst van d'Oostindisch- ende oorloghs-vaerders. Als het dan altemael op is, ende een party geborght, gaen sy weder in 't bosch, ende blijven daar weder een jaer of anderhalf. Nu sullen wy hier oock beschrijven wat voor een leven sy daar houden. Als sy op de rendevous plaats gekomen zijn, soo verdeelen sy haer in troepen, yeder troep van vijf of ses, die geen, dien geen knechts hebben, gaen alleen met hun knechts, en soecken een welgelegen plaets omtrent eenigh veldt, spannen aldaer hun tenten, en maeken een huysjen om haer huyden te bergen als sy droogh zijn. 's Morgens, soo drae als 't begint te daegen, roepen sy haer honden by malkanderen, gaen boschwaert in, en ter plaets, daer sy vermoeden de



illustratie
... en drincken soo langh tot dat'er niet meer in is.


meeste Stieren te sullen ontmoeten: de eerste die sy doodt schieten, neemen sy hun brandewijn op, dat is al de mergh van de pijpen te slurpen eer dat het koudt werdt, daer nae wordt het beest gevilt; dan neemt een van haer de huyd, en gaet daer mede na de rendevous plaetsen, soo gaen sy voort tot dat sy elck eene huyt gekregen hebben; ende dat duurt tot omtrent 's middaghs, altemet later, altemets vroeger.

illustratie
De Sondagh besteeden sy om haer huyden aen strandt te dragen.


Als sy altegaer op de rendevous plaets gekomen zijn, soo sy knechts hebben, moeten die de huyden spannen om te droogen, en de kost gereedt maken, dat is vleesch; want sy eeten anders niet als vleesch: als sy dan gegeten hebben, neemt ieder sijn roer, ende gaen paerden schieten om playsier, of sy gaen vogels schieten met een enckelde koegel, of sy schieten om prijs in 't wit, 't geen gemeenlijck gheschiedt aen een Oranje-

boom, wie de meeste Oranje appels sal af schieten, sonder die te beschadigen, als alleen aen de steelen, met een enckelde koegel,+ om de prijs, 't geen dickwils gebeurt, als ick selver gesien heb. De Sondagh besteeden sy om haer huyden aen strandt te dragen, en barqueren. Daer was eens een knecht, die gaern soude gerust hebben, ende seyde tegen sijn meester, dat Godt seven dagen in een weeck gestelt hadde, van de welcke ses waren om te arbeyden, en de sevende om te rusten: sijn meester, die het soo niet verstondt, sloegh hem seer ongenadigh met een stock, seggende: Alon bougre, mijne gebooden zijn soo, ses dagen sult+ ghy Huyden vergaderen, en de sevende sult ghyse aen de strand brengen: dese lieden zijn wreed ende onbarmhertigh over hun knechts, soo dat het gemackelijcker is drie jaren op een Galey door te brengen, als een in dienst van een Boeckanier te zijn. Daer was een Boeckanier, die sijn knecht soo qualijck gehandelt+ hadt, dat hy meende hem doodt geslagen te hebben; ende doen hy wegh gegaen was, stond de knecht op, en volghde sijn meester na, maer konde sijn meester, noch de rendevous plaets niet vinden, soo dat hy genoodsaeckt was in 't bosch te blijven, sonder eenigh geweer daer hy sijn kost mee konde soecken; hy en hadt geen mes, noch iets ter wereld als een hond die by hem gebleven was. Na dat hy twee of drie dagen sonder eeten in het bosch geweest was, gebeurde het dat hy by een troep wilde Swijnen quam, en de hondt, die hy by hem hadt, kreegh een jonge van de troep, doch de knecht hadt niet daer hy vuur mee konde maken, om het varcken te braden; noch wat meer was, en had niet om het selve open te snijden, als een vuur steen, daar hy sich mede behielp, en het varcken geopent hebbende, at hy sijn bekomst daer van soo rauw als het was, ende gaf een gedeelte aen sijn hondt, ende 't ander bewarende soo langh als hy konde, niet wetende wanneer hy weder iets krijgen moght, alsoo hy in 't bosch liep sonder eenige menschen te konnen vinden: het gebeurde eens, dat hy met sijn honden ter jacht was, en een wilde Teef sagh, die een stuck vleesch in sijn bek had, om aen haer jongen te brengen, hy volgden de wilde Teef tot dat sy omtrent haer nest was, begon doe met steenen in het nest te gooyen, soo dat hy eyndelijck de



illustratie
Dese lieden zijn wreed ende onbarmhertich over hun knechts.


Teef doodt gegooyt hadt, doe nam hy het vleesch, at het op, ende nam twee van de jongen mede, ende de hond die hy by hem had, was oock een teef, de welcke kort te voren jongen gehadt hadde, soo dat die noch soo veel sogh hadt, om daer mede dese jonge honden te konnen opbrengen; ondertusschen raeckte hy op een plaets, daer hy alle dagen soo veel kleyne verkens krijgen konde, als hy met sijn drie honden kost op eeten; hy wierd dat leven so gewent, dat hy daer een tijd lang bleef, hopende de Jagers t'eeniger tijt daer komen souden, en dorst de selve plaets niet wel verlaten, alsoo hy vreesde die niet weder te sullen konnen vinden, en alsdan gebreck te moeten lijden; ondertusschen wierden sijne honden groot, en bequaem om te jagen, soo dat hy niet meer om de kost verleegen was, door dien hy het raeuw vleesch gewendt wierdt, dat hy naer geen ander kost en trachte, maer sijn meeste verlegentheydt was dat hy geen mes hadt om het vleesch te snijden: als hy ter jacht was, als sijne honden iets opgedaen hadden, moest hy soo langh wachten, tot dat sy eerst gegeten hadden, om openingh aen het beest te maken, daer na scheurden hy de stucken vleesch met sijn handen af, ende at die soo smaeckelijck als de beste kost die hy sijn leven gegeten hadt: dit leven duurde omtrent veertien maenden, wanneer hy by geval by een troep Boeckaniers quam; die, als sy hem sagen, vervaert wierden; want hy sagh 'er seer wildt uyt, door dien hy in al die tijdt niet geschooren was, en geheel naeckt zijnde, behalven een stuck bast van een boom, die hy voor sijn schamelheydt gehangen hadt, ende een stuck raeuw vleesch op sijn zy. Hy verhaelden haer hoe hy van sijn meester afgeraeckt was; sy wilden hem mede nemen, maer hy antwoorden haer, dat sy hem dan van sijn meester moesten bevrijden, of anders was hy geresolveert liever alsoo te leven, als hy een jaer en meer geleeft hadde, als wederom by sijn Meester te komen. Sy beloofden hem dat, en brachten hem mede, en verschooten hem doe soo veel geldt, als hy van noode hadde om sijn Meester te voldoen. Ick was doen ter plaets, daer hy gebracht wierdt, en sagh hem met verwonderingh aen; want hy was vet en glad, en gesonder als doen hy van sijn Meester af hingh, en was het raeuwe vleesch soo gewent, dat hy geen gaer vleesch eten,

noch verdragen konde; want soo drae als hy sulcks gegeten had, klaeghde hy een uur of twee daer na over sijn maegh, en spoogh het vleesch weder uyt, soo heel als hy het gegeeten had; maer wanneer hy raeuw vleesch at, was hy altijdt wel te pas: wy onthielden hem soo veel van raeuw vleesch als wy konden, maer hy en liet nochtans niet het selve te eten, wanneer wy 't niet en sagen. Het selfde heb ick bemerckt aen wilde honden, die een maent of twee oudt waren, dat sy geen gaer vleesch en wilden eten. Dese Historie heb ick hier by gebracht, om de wreedtheydt en onbarmhertigheydt te toonen, die dese lieden tegens hun knechts gebruycken; ende hier uyt is mede te sien, hoe dat de natuur van een mensch sich tot alle spijsen kan gewennen; ja ick geloof dat een mensch van gras soude konnen leven, soo wel als de beesten: en ick sal meer exempelen daer van te berde brengen op andere plaetsen. De Boeckaniers wierden altemets verspied van de Spanjaerden, ende somtijds om hals gebracht, gelijck verscheyden mael geschiedt is; want daer zijn vijf Compagnien Spanjaerden, die uyt St. Domingo komen aen de noordkant om de Boeckaniers op te soecken (maer bidden dat sy se niet vinden sullen) want sy hebben de couragie niet, dat sy haer in een vlack veldt wachten, maer sy soeken haer te verspieden, ende om hals te brengen als sy in slaep zijn. Ick sal hier eenige korte geschiedenissen verhalen, namelijck van een Boeckanier, die 's morgens uytgegaen was om te jagen met sijn knecht, soo waren daer twaelf+ Spanjaerden te paert, die hem wachten op een passagie daer hy voorby moest, maer eenige voetstappen van de paerden gesien hebbende, nam hy een andere wegh, nochtans en konde hy haer niet ontgaen; want door het blaffen van de honden, quamen sie by hem in een vlack veldt. De Boeckanier siende dat hy 't niet ontkomen konde, bleef staen, ende storte sijn kruydt en loodt in sijn hoedt voor sijn voeten neer; sijn knecht gingh achter hem rugh aen rugh, en dede het selve: in dit postuur wachten sy de Spanjaerden in; de twaelf Spaensche Ruyters quamen rontom haer met haer Lansen, ende riepen haer toe, dat sy het opgeven souden, en dat sy goedt quartier souden hebben (maer de Boeckanier betrouwde haer niet, want hy hadt de Spanjaerden me-

nigen part ghespeelt, en hy wist wel, dat sy hem levendigh souden verbrandt hebben, als sy hem gekreegen hadden) hy antwoorde haer, dat hy geen quartier begeerde, maer dat de eerste die op hem aenquam, het gelach soude betalen; daer mede viel hy met een knie op de aerde, ende begon sijn Roer te stellen als of hy schieten wilde. Als de Spanjaerden dit sagen, liepen sy van hem, ende lieten hem gaen. Ick sal noch een ander exempel te berdt+ brengen van een Boeckanier alleen: dese sich verrascht siende van een troep Spanjaerden, begon na haer toe te loopen, en te roepen, als of hy noch meer volck omtrent hem gehadt hadde, en toonde sich of onder haer schoot. De Spanjaerden dit siende, wierden vervaert, en liepen van hem wegh, en daer door raeckte hy vry. d'Andere Jagers doen anders niet als wilde Swijnen te dooden, en souten het vleesch, om aen de Planters te verkoopen.+ Daer is geen onderscheydt tusschen haer manier van leven, en die van d'anderen. Om de nieuwsgierige Leser te voldoen sal ick hier haer manier van jagen verhalen, alsoo 'er groot verschil is tusschen die Jagers, en die men hier te lande heeft, om wilde Swijnen te vangen. Dese hebben vaste plaetsen, daer sy drie a vier maenden, ja somtijds wel een Jaer blijven, ende noemen die in haer tael Boulan; sy zijn ordinaer met hun vijf of sessen by malkanderen, ten zij dat een Jager sich verbindt (gelijck daer de manier is) aen een Planter, om sijn huys een gantsch Jaer van vleesch te versien; ende als yemandt sich verbindt, so windt hy 's jaers twee a drie duysent pondt Taback; daer en boven krijght hy een knecht om hem te helpen, maer de Planter is gehouden hem te onderhouden van kruydt, loodt, en honden; doch de Jager moet sich van al de rest dat hy daer boven van nooden heeft, self versien: sy hebben noch daer buyten eenigh verval; want wanneer sy 's morgens haer dingen gedaen hebben, gaen sy 's achtermiddaghs, en schieten paerden, daer sy het vet van nemen, ende smelten dat, om lamp-oly van te maken, dat sy aen de Planters voor 100 pondt Taback de potjes verkoopen. Noch meer winst hebben sy, als sy honden opvoeden, want die verkoopen sy tot hun eygen profijt, yder hondt die bequaem is om te jagen, wordt voor ses stucken van achten verkocht, zijnde een gesette prijs

by haer. d' Andere, die niet verbonden zijn als ick geseydt hebbe, gaen met hun seven of achten, ende een van haer draeght alle de Roers, en een ander leydt de honden; een alleen blijft in de plaets die sy Boukan noemen, om op het goed te passen, het vleesch te rooken, sout te malen, en te kooken, tegen dat d'andere van de+ Jacht komen. Sy dooden veel wildt; somtijdts sullen sy wel op een ochtent hondert wilde Zwijnen doodt schieten, om seven of acht daer van te hebben; want sy hebben ordinaris de seugen liever als de beeren, door dien die altijdt vetter zijn, of ten zy dat het een bysonder Varcken is, dat 's te seggen dat alleen sijn kost soeckt; die doen ordinary groote schaede aen honden en menschen, wanneer sy onvoorsichtigh zijn, men moet sich altijdt versien met een boom, en of het gebeurde dat het wildt Zwijn maer gequetst wierd, dat men hem ontgaen kan, maer wanneer dat sy gepasseert zijn, heeft men geen noodt daer van; want sy komen niet wederom, maer loopen altijdt recht uyt. Als sy van+ de Jacht gekomen zijn, vilt yder sijn verken, ende scheydt de beenen van het vleesch, en snijt het vleesch in riemen als van een vadem langhte, somtijds langer, somtijds korter, na dat het valt; daer na werdt het gesneden vleesch met gemaelen sout bestrooyt, en laeten het selve drie of vier uuren in het zout blijven, hanghen het dan op stocken en Raemen (ghelijck men de kaerssen doet) in een huys dat dicht toe is, dan stoocken sy daer vuur onder en roocken het droogh en hardt als sy oordeelen dat het wesen moet, dan werdt het gepacht; ende als sy twee of drie duysent ponden vergadert hebben, brenght een van haer het by de Planters, om te verkoopen, en krijgen twee ponden Taback voor een pondt vleesch. Terwijl wy hier het leven van de Boeckaniers beschreven hebben, sal het niet ongevoelijck zijn tot voldoeninge+ van den Lezer, dat wy oock het leven van de Planters beschrijven. De Planters hebben het Eylandt Tortuga beginnen te bouwen, omtrent het Jaer 1598, ende de eerste koopmanschap die sy daer op geplant hebben, is Taback geweest, die seer goedt was, maer alsoo het Eylandt seer kleyn is, hebben sy niet veel plantagien konden maecken, als mede om dat 'er weynigh bouwlandt is; sy hebben oock suycker willen planten, maer 't en heeft geen voort-

gangh genomen, alsoo der geen lieden waren, die d'onkosten konden uytvoeren, die tot de Suycker-maeckery van nooden is, soo dat het meeste volk (gelijck ick hier voor verhaelt heb) zich+ tot de Jacht en Kaepvaert begeven heeft, maer doen de Jacht op het Eylandt gemindert was, hebben een party de Landtbouwery ter handt genoomen, kiesende de bequaemste plaets tot haer gelegentheydt van het geheele Eylandt Espagniola, om aldaer+ Taback te planten. De eerste plaetsen die sy genomen hebben is de Culsack geweest, aen de noordweste kant van het Eylandt Espagniola, aldaer hebben sy verscheyden quartieren gemaeckt, als namentlijck, La grande Amee, Niepe, le Rochelois, le petit Garve, le grand Garve, le Auganne, ende zijn metter tijdt in soo grooten getal geworden, dat sy nu wel twee duysent sterck zijn; sy zijn bevrijdt van de Spanjaerden, want die konnen by haer niet komen: en hebben groot ongemack gehadt om het Landt eerst te bouwen, door dien sy in haer werck zijnde, de kost niet en konden soecken; want doen was het bosch, daer sy nu haer plantagien hebben, vol wilde Zwijnen: dit was haer eenigste middel om te beginnen, alsoo sy geen andere levens middelen hadden daer sy van bestaen konden, gelyck sy nu noch doen, wanneer sy 't land beginnen te bouwen, verdelen het in quartieren,+ die van d'andere gelegen zijn, beginnen haer plantagien met kleyne middelen, en maecken compagnie met hun twee of drien en koopen het gereedtschap dat sy van nooden hebben, te weten eenige Bijlen, Houwelen, Messen en Houwmessen, ende maeken provisie van vijf a ses hondert pond, met wat boontjes, die de Hollanders Facioli noemen; dan gaen sy in het bosch, en bouwen daer een hut van tacken van boomen, daer sy in woonen tot beter gelegentheydt. Het eerste werck dat sy doen, is het kreupelbosch af te kappen, dat leggen sy in kleyne hoopjens, ende daer na kappen sy de hooge boomen af, en ontblooten die van haer tacken, die sy verbranden met het kreupelbosch dat van te vooren gekapt, en droogh geworden is: de stroncken van de boomen laten sy leggen. Het eerste goedt dat sy planten, is van die boontjes, hier voor genoemt, die in de tijdt van ses weecken rijp en droogh zijn;+ daer na planten sy seeckere wortelen, die men Patatos noemt,

als mede Maniock; ende als dat geplant is, dan planten het Koorn daer sy van leven.

illustratie
... en bouwen daer een hut.


De Patatos hebben vier a vijf maenden van doen eer dat die rijp is. De Maniock moet acht a negen maenden, en dickwils een heel Jaer hebben eer dat hy goed is om te eeten; als hy rijp is, blijft hy noch een Jaer goedt in d'aerde, daer na verderft hy, soo dat die binnen het Jaer gebesight moet werden. Van dese drie gewassen moeten sy haer spijsigen. De boontjes kooken sy met vleesch, ende maecken pottagie daer van met eyeren; de Petatos eeten sy 's morgens tot den ontbijt, die kooken sy in een groote ketel met weynigh water, ende dicht met een doeck toe gedeckt,

in de tijdt van een half uur zijn sy gaer, ende soo droogh+ als Castanien, maer eeten die met boter, maecken een sauce met Limoen sop, Varckens reusel, en Spaense Peper; sy neemen oock een deel van die gekookte Patatos, ende maecken daer een dranck van op dese manier: De Patatos werden gesneeden in een trock, ende daer wordt heet water opgedaen, dan door een doeck gegoten, en in Spaense potten gedaen; aldus laten sy 't twee a drie dagen leggen, dan begint het te rijsen, en krijght een suure smaeck, die niet onaengenaem is, zijnde seer goed en voedsaem; dese dranck noemen sy Maby, dit hebben sy van d' Indianen geleert. De Maniock dient tot broodt, 't welck sy Casave noemen, ende werdt op dese manier gemaeckt; sy hebben+ koopere of blicke Raspen, daer sy de wortelen van de Magniock op raspen, gelijck als men de Miericks-wortelen in Hollandt doet; ende als sy soo veel geraspt hebben, als sy van nooden hebben, doen sy die in sacken van grof doeck ghemaeckt, en parssen het water daer uyt, tot dat het heel droogh is; daer na wordt het gesift door een groote seef van Perkament, dus gesift zijnde, gelijckt het wel saeghsel van hout te wesen, het welcke sy op een heete ysere plaet leggen, ende dan backt het aen malkanderen, en wordt gelijck een koeck, daer na droogen sy die in de Son op de huysen: misschien dat het spreekwoord daer van daen komt, van 't Landt daer de huysen met panne-koeken gedeckt worden. Ende om niet te verliesen, van het siftsel of het grof dat door de seef niet en kan, backen sy koecken van vijf of ses duymen dick, en daer na laten sy die op malkanderen rotten, en maken daer+ een dranck van, die sy Wy cou noemen: Dit is als bier, heel goedt van smaeck, en seer voedsaem, sy hebben oock verscheyde boomvruchten, als de Bananos, ende Gineesvygen, die koocken sy met vleesch, en maken daer oock een dranck van, met water, op de selve manier als van de Patatos: de dranck die van de Bananos gemaeckt wordt, is soo sterck als wijn, ende als men te veel daer van drinckt, veroorsaeckt die groote hooftpijn en dronckenschap. Wanneer dan haer plantagie voorsien is met alderhande wortelen ende andere gewassen, dienende tot spijse, soo beginnen sy het Land te bouwen en bewercken tot het Taback planten,

gelijck ick verhaelt heb van de preparatien om het ander goedt+ te planten. Wat de Taback aengaet, die wordt aldus bewerckt: Eerst wordt een vierkante plaets van omtrent twaelf voet in 't vierkant bearbeyt, en rontom geslooten, en soo nau bedeckt met Palmiste-bladeren dat de selve van de Son niet bescheenen kan worden, daer wordt het zaet van de Taback gesaeyt, ende alle avonden met water besproeyt, wanneer dat het niet en reegent, ende als de Taback soo groot is als Salaa, soo wordtse verplant by ryen, die drie voet van malkanderen zijn, ende yder Tabacks plant drie voeten van malkanderen: De tijdt die sy hebben om de Taback te planten, is van January tot het laetste van Maert, want dit is de tijdt dat het reegent, en de bequaamste om te planten.+ De plaets daer de Taback geplant wordt, moet gesuyvert worden van allerhande onkruyt want de Taback wil geen ander kruyt hebben: als hy gewassen is tot de hooghte van ontrent anderhalve voet, na dat de struyck dick is, soo snijense de punten daer af om te beletten dat sy niet meer wassen sal, ende al het voedstel treckt in de blaederen, dan geeft die de dickte, ende kracht. Terwijl dat de Taback in zijn wasdom is, soo maecken sie huysen om die in te doen droogen: dese huysen zijn vijftigh a sestigh voeten langh, ende dertigh a veertigh wijdt, en zijn versien van stocken die op raemen leggen van onder tot boven om de Taback te doen droogen, als de Taback zijn volkomen wasdom heeft, wordtse gesneeden ende gedrooght in die huysen, ende gedrooght zijnde, worden de steelen daer afgenomen, ende alsdan wordt deselve, door seeckere Arbeydtslieden die anders+ niet en doen, gesponnen; dese trecken tot haer zalaris of loon, de tiende van het geen dat sy spinnen. Als de Taback gesneden is, wort de struyck weder een ander spruyt daer een volkomen plant van komt, ende dit wordt gedaen tot viermael toe in een Jaer. Dese Taback wordt vervoert naer Vranckrijck ende andere Landen, ende wordt meest gebruyckt tot knauw Taback ende tot verf. Ick soude hier mede wel verhalen hoe de Suycker, Indigo, ende Gimbes gemaeckt worden, maer terwijl hier diergelijcke dingen niet bereydt worden in die quartieren die wy beschreeven hebben, soo soude sulcks hier niet te pas komen. De Franse Plan-

ters van Hispaniola hebben altijdt onder den Gouverneur van Tortuga gestaen, gelijck sy oock noch doen, nochtans is het sonder onlust niet geweest. In het Jaer sestien hondert vier en sestigh+ heeft de Franse West-Indische Compagnie mede eene Colonie op Tortuga geplant, waer onder de Planters van Hispaniola mede begrepen waren. Dese wierden moeyelijck dat men haer in subjectie brengen wilden: in een Landt dat de Koningh noch de Compagnie niet toebehoort, soo dat sy resolveerden liever niet te wercken als onder subjectie van de Compagnie te staen: de Compagnie daer dan geen voordeel doende (maer ter Contrary groote schaede) is daer wel haest uyt gescheyden. De Gouverneur+ van Tortuga, die wel bemindt was van de Planters, meende beter middel te sullen vinden om haer te dwingen als de Compagnie, hy maeckten haer dan wijs dat hy haer alderhande goed dat sy van nooden hadden, veel beter koop souden geven als de vreemde Natien die met haer quamen handelen, ende dat hy tot haer genegen was, dat hy oock maecken soude dat sy viermael 's Jaers Scheepen souden krijgen om haer Koopmanschap naer Vranckrijck te senden, om haer nootsaeckelijckheden daer van daen, door dat middel te beter te krijgen, ende dat het alsoo beeter soude zijn, als haer goedt aen vreemde Natien te verkoopen; ondertussen maeckte hy dat hy de voornaemste op sijn zijde kreegh, ende liet doe d'andere toesien; sy en konden niet een elle linnen krijgen als met bidden en smeken; ende haer goederen konden sy niet wegh senden, de Scheepen die daer quamen, waren aen de Gouverneur gerecommandeert, ende hy was daer selve een Reder van, sijn goedt wierd eerst ingescheept, en daer na de goederen van sijn vrienden; en was 'er noch plaets, soo wierden Billetten gegeven aen die geenen die de plaets vergunt was. Ondertusschen+ kregen de Planters tijdingh in het Jaer negen en tsestigh, dat 'er twee Hollandtsche Scheepen op de Kust van Hispagniola waren. Sy resolveerden dan met hun te handelen, en de Gouverneur de schop te geven, het geen sy oock deden: de Gouverneur quam korts daar na met een schip, doch sy verbooden hem het landt, en schooten op hem, soo dat hy niet aen+ landt dorst komen, ende wierdt gedwongen weder te rugge naer

Tortuga te keeren, ende sijn Scheepen half geladen naer Vranckrijck te senden, ondertusschen quamen de Hollandtsche Scheepen by de Planters.

illustratie
... dat 'er twee Hollandtsche scheepen op de kust waren.


De Vrienden en Officiers van+ de Gouverneur wilden de handel verbieden, maer sy moesten swijgen, of anders soude men haer de neck gebroken hebben; midderwijl hebben de Planters met de Hol-
landers gehandelt, en beyde de Scheepen zijn daer van daen gegaen met haer volle ladingh van Huyden en Taback, met beloften dat sy weder komen souden, het geen sy buyten twijfel wel gedaen souden hebben, ten waer den oorlogh het niet belet hadt.

illustratie
De Planters maeckten hun reijs naer Tortuga, om de Gouverneur om den hals te brengen.


De Planters waren soo verbittert op de Gouverneur van Tortuga, dat sy een vergadering maeckten, van yder huys een man, ende maeckten hun reys naer Tortuga met Canoes, en over landt, van voornemen zijnde het Eylandt in te neemen, en de Gouverneur om den hals te brengen, vertrouwende dat sy altijdt bystandt van de Hollanders souden krijgen, om haar

nooddruft van haar te hebben, helijck ick wel vertrouwe dat sy gekreegen souden hebben, hadt den Oorlogh sulcks niet belet. Dit gedurende hadt de Gouverneur van Tortuga yemandt naer Vranckrijck gesonden, om assistentie te versoecken, ende+ den Koningh voor te houden, dat dese moeytemakers bequaem waren, om alle sijn Eylanden te doen afvallen. Dit wierd wel eens soo slim aengebracht als het in der daed was; hy kreegh dan van den Conigh twee Oorloghs Scheepen, om het Eylandt Tortuga+ te bewaren. Dese twee Oorloghs scheepen daer gearriveert zijnde, gingen naer de Rebellen, om haer weder onder gehoorsaemheyd te brengen; maer in plaets van gehoorsaemheydt te toonen, wanneer sy d'Oorloghs scheepen gewaer wierden, vluchten sy met alle man in 't bosch, verlatende haer huysen, die van het Oorloghs volck in de brandt gestooken wierden; de Gouverneur liet haer evenwel met sachtmoedigheydt weder aen spreecken; en de Planters, siende dat sy van haer kant van niemandt onderstandt te verwachten hadden, begaven haer weder op seeckere conditie onder gehoorsaemheyt, de Gouverneur liet evenwel een of twee van de voornaemste belhamels ophangen, pardonnerende vorders alle de andere, en gaf haer permissie om met alle Natien naer haer wel gevallen te mogen handelen; en hebben haer plantagien weder opgericht, en maecken groote quantiteyt goede Taback, soo dat sy met hun alle wel vijf en twintigh a dertigh duysent Rollen Taback jaerlijcks uyt leveren; De Planters hebben daer weynigh slaven, sy arbeyden meest selver met knechts die aen haer voor drie jaren verbonden zijn, en Koopmanschappen daer met de menschen als men in Turkyen doet, want sy verkoopen+ hun knechts aen malkanderen, als men in Europa de Paerden doet, daer zijn d'er oock die haer Negotie daer van maecken; sy gaen in Vrankrijck ende soecken volck in de Land-Steden, ende by de Boeren, doende groote beloften, maer wanneer sy+ daer komen worden sy verkocht, ende moeten wercken als Paerden, ja slimmer als Negers; want de Planters seggen dat sy een Neger meer moeten sparen als een blanck mensch, omdat een Neger haer al sijn leven langh moet dienen, ende een blanck mensch is maer voor een tijdt; sy handelen alsoo qualijck met hun knechts

als de Boeckaniers, want sy hebben geen medelijden of sy sieck zijn of niet, sy moeten evenwel in de hitte van de Zon wercken, dat altemets onverdraeghlijck is; ja dat de rugge van die ellendige menschen dickwils vol korsten is van 't brande van de Zon, gelijck de Paerden die alle zwaere lasten gedraegen hebben; de knechten zijn daer seecker sieckten onderworpen, door de quade spijsen ende veranderingh van lucht. Sy worden slap, watersuchtigh en kort van adem, dat noemen sy Mal Deskomack; ten komt anders niet als van quaed voedtsel en melankoly wegens 't quade tractement dat sy lijden; daer komen menigmael lieden van goeden huyse, die door de zieleverkoopers verleydt werden, ende als sy in sulck een elende komen, worden sy datelyck sieck van de Landt-sieckte, en nochtans worden sy van haer sieckte niet verschoont noch geholpen, ter contrary worden sy tot het werck gedwongen met slagen, tot dat sy dickwils doot ter neer vallen, dan seggen sy den schelm heeft liever willen sterven als wercken, dit heb ick met groote droefheyt dickwils gesien. Hier sal ick eenige exempelen van verhalen: Seeker Jongman van+ goeden huyse, door quade bejegeningen van sijn Oom, die Vooght over hem was, hier gekomen zijnde, quam onder de handen van een van dese Planters, die hem seer wreedt handelde, ende werck van hem hebben wilde, dat hy onmogelijck doen konde; daer en boven gaf hy hem geen eten: den ander wierdt daer over soo desperaet, dat hy in 't bosch liep, en aldaer van honger stierf: ick heb hem selve doodt gevonden, half van de honden gegeeten. Ick sal hier noch van een ander verhalen, dat niet minder aenmerckens waerdig is, te weten, van een Planter, welckers knecht door quade bejegeninge in 't bosch liep, doch wierdt weder gekregen; sijn Meester maeckten hem aen een boom vast, ende sloegh hem tot dat het bloedt tappelings van sijn rugh af liep; daer na liet hy hem smeeren met een sause, toegemaeckt van Limoen-sap, Spaense Peper, en Sout, en liet hem alsoo aen de boom vierentwintigh uren gebonden blijven staen, daer na sloegh hy hem weder op nieuw, tot dat hy onder sijn handen stierf. De laetste woorden, die hy sprack, waren dese: Godt geef, dat de Duyvel u mach quellen soo langh voor u doodt, als ghy my voor

de mijne gequelt hebt. En drie of vier dagen na dese knecht sijn+ doodt, wierdt dien Tyran (soo moet ick hem noemen) gequelt van een quade Geest, die hem nacht en dagh quelde, en noch queldt, soo hy niet doodt is. Hy wierd altemets geslagen en gekrabt, dat hy geen mensch geleeck: ick geloof, dat Godts rechtvaardigh oordeel dat toe liet, om die misdaediger te straffen van alle de moorden, die hy in diergelijcke gelegentheden gedaen heeft. Ick heb noch drie jongelingen gesien die door desperaetheydt hun Meester om hals brachten, om dat sy nacht en dagh wercken mosten, en geen eten kregen, soo dat sy genoodtsaeckt waeren by haer buuren te gaen om een stuk Casave te bidden: dese jongelingen wierden opgehangen, ende verklaerden voor haer doodt, dat hun Meester oock een van hare mede-mackers doodt geslaegen+ hadde. Dese gruwelijcke wreedtheden werden meest gepleeght van de Planters, die van de Caribes Eylanden komen, want sy handelen daer noch onbarmhertiger met haer knechts, als op het Eylandt Espaniola. Tot St. Christoffel is eene, Belteste genaemt, die over de hondert knechts doodt geslagen heeft; en om te toonen dat hyse wel bejegent hadde, liet hy, wanneer sy doodt waren, versch vleesch, eyeren en wijn by haer setten, om dat men seggen soude, dat hy sijn knechts wel versorghden. Dese dorst seggen, dat het hem niet en scheelde, of hy verdoemt of salig was, als hy maer soo veel goedt konde nalaten, dat sijne kinderen een Koets met Paerden konden houden. De man daer ick hier van spreeck, is heel wel bekent geweest van de Hollandtsche Kooplieden, die daer gewoont hebben. Ick soude hier meer exempelen van te berde brengen; maer de Leser sal hier aen dese staeltjes van het geheele werck wel konnen oordeelen. d'Engelsche bejegenen haer knechts niet beter, maer noch wel+ slimmer, want die houden haer ordinary voor seven jaren; en wanneer sy ses jaren gedient hebben, worden soodanigh bejeegent, dat sy het niet harden konnen; sy sijn genootsaeckt haer Meester te versoecken, om aen een ander verkocht te werden, 't geen haer niet geweygert werdt, dan worden sy weder voor seven jaeren verkocht, of ten minsten voor drie jaren. Ick hebbe gesien, die vijftien, twintigh, andere acht en twintigh jaeren Slaef geweest

waren. Dese Slaven zijn veel soo onnoosel, dat sy haer selver verkoopen een heel jaer, voor een goede maeltijdt. Gelijck by d'Engelse Kerstijdt hoogh geviert wordt, (te weten met eeten ende drincken) dan geven de Meesters aen haer Slaeven 't geen sy van hun eyschen, doch daer na brengen sy het haer ten duurste op reeckeninge, d'Engelsche hebben een strenge wet onder haer in d'Eylanden, te weten, soo wanneer iemandt de somma van vijf en twintigh Engelsche schellingen schuldigh is, ende niet en heeft om te betalen, sal hy verkocht werden voor Slaef voor eenige tijt, als voor een jaer, of ses maenden. Heb nu verhandelt van de Landtgewassen, Inwoonderen, en haer leven, sal den Leezer niet meer ophouden; maer om tot ons ooghwit te komen, van de Zeerovers verhalen.



illustratie


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

landen