C.H.D. Buys Ballot. 1817-1890

[p. 134]

Overlijden, rouwbetoon en huldigingen

OP 3 Februari 1890 is Buys Ballot overleden aan de gevolgen van influenza, want het gevaar scheen reeds geweken, toen plotseling een inzinking kwam. Familieleden meenden, dat de ziekte een gevolg was van Buys Ballot's trouw tegenover zijn vrienden: men had hem gewaarschuwd, een door influenza aangetaste vriend niet te bezoeken wegens het gevaar van infectie, maar Buys Ballot achtte het zijn plicht en ging. Niemand kan zeggen, of dit de oorzaak is geweest: bij een zo verbreide epidemie als toen heerste, kan de besmetting hem ook op andere wijze bereikt hebben. De vrees van de familie is in zover begrijpelijk, omdat Buys Ballot, die van een zeer krachtig gestel was (zijn tweede zoon verhaalde schrijver dezes, dat hij op zestigjarige leeftijd over twee stoelen sprong, om te bewijzen, dat dit niet zo moeilijk was!), wel zeer vatbaar was voor verkoudheden en dan ‘gekoesterd’ moest worden. Men heeft trouwens meer opgemerkt, dat krachtige gestellen, die nooit ziekte hadden gekend, aan deze ziekte ten offer vielen.

Treffend was de aanblik op de begraafplaats, waar een dichte menigte de stoet afwachtte, niet alleen autoriteiten, ambtgenoten en vrienden, maar ook talloos velen uit het volk, die tot tranen geroerd waren bij het verscheiden van de man, die bij zijn leven zovelen tot hulp en troost was geweest.

Wij hebben bij de schets van de mens Buys Ballot reeds verscheidene woorden vermeld, die namens de verschillende cor-

[p. 135]

poraties, waartoe Buys Ballot in betrekking had gestaan, gesproken werden. Vermelden wij hier alleen nog de spreuk, die op een opstaande steen van de grafkelder is te lezen: Le sage espère en Dieu, en daaronder: in deze hoop gingen mij voor mijn dierbaren.

In zijn lange loopbaan is Buys Ballot het voorwerp geweest van talrijke huldigingen op herinneringsdagen van hemzelf of van het Meteorologisch Instituut, waarmede hij zo innig was verbonden. Om de tekst, zoals wij die ingedeeld hadden, niet te onderbreken, hebben wij daarvan slechts een enkele maal melding gemaakt. Wij willen nu een zeer korte vermelding geven van die feestdagen, om daarna de huldigingen na zijn dood te vermelden. Op 16 November 1872 was Buys Ballot vijfentwintig jaar hoogleraar. Bij monde van de heer Van der Stok, toen nog philosophisch candidaat, werd hem namens de studenten een groep aangeboden, voorstellende de wetenschap, die aan een genius de voornaamste werken van de jubilaris, de ‘Physiobgie’, de meteorologische verslagen enz. dicteert.

Prof. Rauwenhof, sprekende namens vroegere leerlingen en vereerders, herinnerde o.a. aan de stelling in de dissertatie over de toekomst der meteorologie als wetenschap, die dank zij het werk van Buys Ballot, wiens naam over de gehele wereld bekend is, in volle omvang was bevestigd. Als geschenk bood hij een parallactisch opgestelde kijker aan uit het instituut van Steinheil te München, dezelfde, die in later jaren stond opgesteld op ‘de Delle.’

Professor Opzoomer roemde zijn verdiensten als mens.

Evenals bij talrijke andere vroegere en latere gelegenheden bracht het studentencorps hem een serenade.

Op 1 December 1878 herdacht men het dertigjarig bestaan van de Utrechtse waarnemingsreeks. Bij die gelegenheid werden door het Utrechtsen Dagblad enkele bijzonderheden over de voorgeschiedenis van het Instituut vermeld, die wij in het betreffende hoofdstuk hebben overgenomen.

[p. 136]

's Avonds was er een feestmaal op uitnodiging van Buys Ballot, waaraan o.a. baron Van Heerdt, de directeur der waarnemingen ter zee, hulde bracht aan de oprichters, die ook zoveel hadden gedaan voor de zeevaart. Opmerkenswaardig is, dat de lijst der sprekers werd gesloten door Dr Krecke, die reeds in 1866 de dienst van het Instituut had verlaten, maar niettemin de wens uitsprak, dat het Instituut onder zijn eminente leider voortdurend in bloei zou toenemen.

Op 1 Februari 1879 was het het vijfentwintigjarig bestaan van het officiële Meteorologisch Instituut, dat een zestigtal personen er toe bracht, een feestmaal aan te bieden aan de hoofddirecteur. Reeds eerder op de dag had men hem een pendule ten geschenke gegeven, waarop men niet alleen de gewone tijd kon aflezen, maar tevens de gelijktijdige tijd op alle hoofdsteden der wereld. Deze pendule is nog in het bezit van de kleinzoon.

Ook ditmaal werden door de sprekers in groten getale niet alleen Buys Ballot's verdiensten voor wetenschap en zeevaart, maar ook de practische toepassingen, o.a. zijn wet der stormen, genoemd en tevens zijn grote verdiensten als mens. Dat Buys Ballot een deel van de hulde op zijn medewerkers overdroeg, behoeft nauwelijks vermelding.

Van de herdenking van de veertigjarige ambtsvervulling op 16 November 1887, waarbij de Buys Ballot-medaille werd ingesteld, hebben wij reeds eerder melding gemaakt.

In een bijlage geven wij een lijst van de genootschappen, die Buys Ballot tot erelid hadden benoemd en van de onderscheidingen, hem ten deel gevallen. Beter dan woorden geven deze gegevens een indruk van de naam, die hij ook in het buitenland had verkregen, en van de eer, die ook op ons land, dat hij zo lief had, afstraalde.

Van de bewondering der Nederlandse natie voor haar grote zoon wordt onomwonden getuigenis afgelegd door de monumenten te de Bilt en te Kloetinge, na zijn dood opgericht.