C.H.D. Buys Ballot. 1817-1890

[p. t.o. 5]

C.H.D. Buys Ballot (omstreeks 1857)

[p. 9]

Woord vooraf

TOEN schrijver dezes in 1943 het verzoek ontving, een biographie van Buys Ballot te schrijven voor de reeks ‘Nederlanders van de negentiende eeuw’, heeft hij die taak gaarne op zich genomen als blijk van zijn verering voor zijn grote voorganger, de stichter en eerste Hoofddirecteur van het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut, een Nederlander, die meer dan iemand anders de naam van ons land over de gehele wereld met ere bekend heeft gemaakt en wiens levensbeschrijving dus zeker niet in genoemde reeks mocht ontbreken.

Intussen heeft schrijver dezes zich niet ontveinsd, dat thans, meer dan vijftig jaren na het overlijden van Buys Ballot, die hij persoonlijk nooit had ontmoet, de juiste vervulling van deze taak moeilijkheden zou opleveren. Tijdgenoten, die door hun contact een levendige herinnering aan de grote Nederlander zouden hebben bewaard, waren nauwelijks beschikbaar; van de kinderen was alleen de tweede zoon nog in leven, maar deze ging reeds op zijn vijftiende jaar het huis uit, en van de niet talrijke kleinkinderen heeft slechts een enkele nog herinneringen aan de grootvader.

Veel werd echter aangevuld door de uitstekende necrologieën van de oud-leerlingen V.A. Julius en J.P.v.d. Stok en van verscheidene andere tijdgenoten en medewerkers, zoals A.A.W. Hubrecht, H. Blink, M. Snellen en B.J.G. Volck. Daarnaast werd een uitvoerig onderzoek ingesteld in de archieven van het Meteorologisch Instituut, waarin talrijke brieven van en aan Buys

[p. 10]

Ballot werden aangetroffen, al schijnt helaas een gedeelte van de uitgaande correspondentie bij de brand van 1933 verloren te zijn gegaan. Tal van waardevolle gegevens vooral op het gebied der genealogie waren bewaard in het huisarchief der familie Buys Ballot, die schrijver dezes in staat stelden, enkele tegenstrijdigheden in de levensbeschrijvingen op te helderen. Bovendien werden enkele merkwaardige handschriften aangetroffen, die een goede kijk gaven op de jeugd van Buys Ballot, waarover zo weinig bekend was.

Verder beschikte schrijver dezes over een exemplaar van het ‘Beredeneerd Register’ op de werken van het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut tot 1882, door Buys Ballot tot kort voor zijn dood bijgewerkt en bestemd om in het Frans te worden uitgegeven, welk voornemen door zijn opvolger niet is uitgevoerd. Dit register was een zeer geschikt dokument, om de kijk, die Buys Ballot op zijn eigen hoofdwerk had, te leren kennen. Het eerste gedeelte van de niet geheel voltooide nieuwe bewerking is als bijlage aan dit werk toegevoegd.

Belangrijk was ook de bijna volledig bewaarde correspondentie tussen de eerste vrouw van Buys Ballot en haar schoonouders. De geschiedenis van dit helaas zo korte huwelijk gaf gelegenheid, een inzicht te krijgen in de persoonlijkheid van de nog jonge Buys Ballot en van de huiselijke sfeer, een zeer gewenste aanvulling van de mondelinge en schriftelijke mededelingen hierover, die schrijver dezes overigens ten dienste stonden.

Veel dank is hij verschuldigd aan de familieleden M.Q. Buys Ballot te Voorburg, in Januari 1947 overleden, mevrouw A. Buys Ballot-Sesse te Doorn en haar zoon A.F.K. Buys Ballot te Utrecht voor hun mededelingen, aan de laatste vooral voor de grote hulp bij de ordening van het huisarchief. Eveneens van veel waarde waren de mededelingen, herhaalde malen schriftelijk ontvangen van mejuffrouw J. Suermondt te Gorinchem, jongste dochter van mevrouw H.E. Suermondt-Buys Ballot, die zelve de tweede dochter uit het tweede huwelijk van Buys Ballot was. Grotendeels waren die mededelingen afkomstig van deze dochter,

[p. 11]

die eerst in 1886 op vierentwintigjarige leeftijd huwde en dus het ouderlijk gezin lang heeft medegemaakt.

Een van de weinige nog levende tijdgenoten, prof. Mr G.J. Nolst Trénité te Amersfoort, die in zijn jeugd geregeld 's zomers op het buitenverblijf ‘de Delle’ logeerde, kon ons daarover mondeling een aantal wetenswaardigheden vertellen en foto's ter inzage geven, waarvoor wij hem ook te dezer plaatse hartelijk dank zeggen.

De Universiteitsbibliotheek te Utrecht verschafte ons gegevens over de toestand van de hogeschool aldaar omstreeks 1840 en inzage van het Gedenkboek bij het driehonderdjarig bestaan, waaruit bijzonderheden uit de loopbaan van Buys Ballot konden worden afgeleid.

Ten slotte werd gebruik gemaakt van het uitvoerige verslag, dat het Utrechtsch Dagblad gaf van de begrafenis, om uit de bijzonderheden, die tal van sprekers naar voren brachten, een aanvulling te verkrijgen van de indruk, die Buys Ballot's persoonlijkheid op zijn tijdgenoten had gemaakt. Daardoor waren wij in staat, niet alleen de geleerde, maar ook de mens zo volledig mogelijk te tekenen.

E. van Everdingen.