Over Limburg

[p. 143]

Oorlog

In den naam des Keizers wordt Hendrik Kehren opgeroepen om den volgenden dag na ontvangst van dit bevel naar Maestricht te komen, om te worden ingelijfd bij het leger van den Rijn.

Afgegeven te Maestricht den 24 Augustus 1805.

Get. d'Estrelles.

Zoo ongeveer stond er op een stuk papier, dat gebracht werd door een bode in uniform, des namiddags te 3 ure, in het leemen huisje van de weduwe Kehren, staande kort bij een smallen, eenzamen weg. Het dak was van stroo, zwartruig begroeid met donkerend mos: op den top was een kleine grasstruik gegroeid, wuivend in het blauw van den hemel zijn maagdelijke halmen. Om het huisje heen stonden rijzige wilgen, zacht kletterend hun bleeke zilvergroene bladeren in den voortijlenden wind. Er naast en grenzende aan den weg, rustte vlak en effen het bruine vlak van een kleinen poel, waarover met regenboogkleurig vleugelspel de insecten gonsden in de stille warmte. Aan de overzijde van den weg ruischten eikenstruiken en allerlei hooge boomen, breedpronkende in de volheid van hun ongeschonden, verreikenden takkengroei. Een groote stilte lag wijd en zijd, in de rondte wijd.

Dien namiddag was Kehren Driek in het veld op zijn stukje land aan het maaien. Het lag naar het Noorden heen in de schaduw van een groot dennenbosch. Hij maaide met regelmatige half-cirkelslagen; het koren viel met breede hoopen over zijn dofblinkende zeis. Hij maaide door, langen tijd zonder rusten, door.

Toen hij het koren af had, met dikke hoopjes bij elkander had gelegd, zette hij zich neer op den rand van het bosch, at een stuk roggebrood en dronk uit een aarden kruik twee lange teugen water.

‘Dat doet een mensch goed’, zei hij, veegde met de mouw van zijn

[p. 144]

hemd het zweet van zijn voorhoofd en gezicht.

Stil stonden de dennen, ruischten in hun kruinen; het geruisch scheen zeer ver af, ver, als het verre geluid van de zee. Somtijds kraakte een dor takje, viel onhoorbaar op den goud-bruinen grond, waarover hier en daar het lichtgroene mos met brokken voortwoekerde. Dikke, zwart-groen glimmende vliegen bromden, zongen de warmte en den zomer; een kraai vloog haastiger met een plotselingen ruk, toen zij een mensch zag zitten in de groote eenzaamheid. Een haas, de ooren rechtstaande op het geluid af, galoppeerde voorbij.

Hij zag hem verdwijnen, zei: ‘Wacht maar, jongen, ik krijg je nog eens bij de ooren’. Toen stond hij op, nam zijn zeis op den schouder, de kruik in zijn hand en ging met grooten, gelijkmatigen stap naar huis over de zandige met hei begroeide paden.

Hij was een lange man en nog geen vijf-en-twintig jaar, met rechte doch smalle schouders; zijn gezicht was glad en bleek, zijne haren waren bruin en zijn neus was gebogen.

Toen hij thuis kwam zei zijn moeder: Jongen, daar is een schrijven voor je gekomen, dat is dezen middag gebracht; die het bracht, zei, dat je morgen naar Maestricht moet gaan om soldaat te worden. ‘En’, voegde zij er huilend bij, ‘wat moet ik nu beginnen?’

‘Dat is niets, moeder, ik ga’, antwoordde Driek.

‘Wie zal dan de aardappelen uitdoen en het tuintje bewerken?’

‘De oude Konsten Lenard zal u dat wel doen.’

Toen zwegen zij.

Als in een grooten stedebrand met grijze rookgevaarten ging de zon onder; bij het zinken een breede bloedzee spreidend over de kim van het Westen. Gloeiende wolken dreven langzaam voort, en er schenen torens te staan, waarop vlammen voortkropen. Rondom uit de lagere landen kwam het donker langzaam opzetten naar het helle hoogvlak waar Driek woonde. Op eenigen afstand van de hut zongen twee kinderen met valsch geluid een lied, dat geleek op een krijgsmarsch. Een molenkar met tringelende schelletjes vervolgde langzaam haar weg, de voerman sliep op de zakken meel, terwijl het paard klingelend

[p. 145]

voortstapte in den gehoorigen avond. In de lauwe waterpoelen zongen overal de kikvorschen tezamen en muggenzwermen dansten in de verbleekende lucht.

Van huisje tot huisje in den omtrek was het gerucht gegaan, dat Kehren Driek was opgeroepen. Er waren er echter nog drie uit Nieuwenhagen en twee van Lichtenberg, die hetzelfde bevel hadden ontvangen dien dag. Een paar oude buurvrouwen vertelden het aan vrouw Kehren, terwijl Driek eenige woorden praatte met den buurman Leonard Konsten. Omdat het in de hut te warm was, bleven zij buiten staan. Vrouw Kehren, een kleine oude vrouw met spitse kin, het hoofd omwonden met een wollen doek, zat op een houten stoel en trapte met den rechtervoet op een spinnewiel, de vrouwen breidden roode koussen en Konsten leunde op een gaffel. Hij kwam juist uit het veld, toen een der vrouwen hem het nieuws vertelde.

Ook het meisje van Driek, Marie Cathrine, was komen geloopen: ‘Driek, ik heb gehoord, dat gij morgen in den oorlog moet. Wat moet ik beginnen? Wanneer komt gij terug?’

‘Och’, zei Driek, ‘de oorlog zal met het voorjaar wel zijn afgeloopen’.

‘Als het maar waar is’, zei ze, keek op den grond voor zich. Een enkele traan rolde langs haar drooge roode wangen.

‘Wij willen hopen, dat gij niet dood blijft in een slag’, vervolgde een vrouw.

‘Ja’, zei Konsten, ‘die Napoleon houdt nooit op, altijd slaat hij er maar op los; als hij zoo voortgaat, roept hij mij ook nog op. Hij zal hier ook nog wel eens een slag komen leveren’.

‘Dat willen wij niet hopen’, zei de andere vrouw, ‘maar die man is door God gezonden, zooals men hoort, om de slechte menschen op deze aarde te straffen. De wereld is ook te slecht tegenwoordig. Ik bid elken dag een Onzevader voor hem en dat God ons hier voor den oorlog moge bewaren’.

Des anderen daags bij het opkomen der zon nam hij zijn dikken stok, dien hij zelf had gesneden, stak zijn rozenkrans in den zak van zijn

[p. 146]

blauwe kiel en stapte regelmatig en hard den weg op naar het Westen. In de groote vreugde van een oneindig blauw rees de zon in haar volle glorie en deed het geheele land tot aan den horizont opleven in een wasemig alzijn van hoopvolle vreugde. Parelend glansde de dauw op en onder de groene bladeren en lekte op den grond met druppelenden overvloed. In de nevelige verte dommelden in een wijde tinteling de heuvels; goudgeel, purper en warmwit pronkten de haver- en boekweitvelden in de ontwakende valleien.

Driek stapte door. Naast hem zongen de vogels in de weelderige doornenheggen, bij zijn voorbijgang vlogen zij op met geruisch in de bladeren en takken en gingen weer zingen in andere struiken. In het diep hooge blauw smolten de leeuweriken weg, strooiden voortdurend hun trillers rond over de aarde uit de goudene onzichtbaarheid, terwijl in de schaduwen de merels waterklank-zongen hun luidende altos.

Driek stapte door. Hij ging door de bleek-groene massa van een oud beukenbosch als door een tempel met blinkend-grijze kolonnen, opkomende uit een purpertapijt van rottende bladeren en oud-mos. Daar stond tusschen de boomen eene zeer oude kapel met in den voorgevel een steenen Mariabeeld, verbrokkeld en met mos begroeid in de plooien van het steenen gewaad. Daar aangekomen nam hij zijn rozenkrans, bad voor de gesloten deur met luide stem, als of hij in de kerk was, tien ave marias en ging verder.

Op den weg ontmoette hij vier mannen, die, zooals hij, waren opgeroepen. Mathis Hansen van Lichtenberg, een lange magere; den kleinen vierkanten Piet Kessels uit Heerlen en de twee broeders Gorissen uit Nieuwenhagen, twee blonde jonge mannen met blauwe oogen en roode bollende wangen. Zij gingen te zamen zwijgend door den zonlevenden ochtend. De hanen kraaiden in de boerenwoningen, kraaiden in zorgeloos ontwaken. In de verten blaften de honden. Stofwolkend over de drooge wegen blaerden de schapen. Stofwolkend logden de koeien en runderen aan, voortstrompelend onder de patsend kloppende stokken der vroolijk lachende meiden.

[p. 147]

De vijf mannen trokken met breeden pas door de zomergeluidende dorpen. Driek ging gauwer dan de anderen, die achter hem aan het praten waren geraakt over de dingen die hen stonden te wachten.

In Maestricht kregen zij ieder een stuk papier, waarop de lengte van hun lichaam, de kleur van hunne haren en oogen was aangegeven, waarop de namen van de dorpen en steden stonden, die zij moesten passeeren, de namen der menschen, waar zij moesten eten en overnachten.

Zij trokken zuidwaarts henen, langs bergen en rivieren, door bosschen en dorpen, door vlakke bebouwde velden, door valleien, over bruggen en vlonders, waar het water onder hun voeten bruischte en waar over de bergen veel groote vogels togen. Des nachts sliepen zij een vasten slaap op zolders en in korenschuren, terwijl de muizen en ratten aan hunne kleeren knaagden en des morgens vroeg vielen zij weder in den zelfden stap, voortschrijdend over onbekende wegen door vreemde landen, langs hooger en hooger wordende bergen, ketenen van bergen, die behangen met ruig groene boschmantels als draafden in rijen en groepen vlak onder het dak van den hemel.

Op een namiddag zagen zij de torens van Straatsburg naderen uit de nevelige lucht. Daar was het groote leger.

De Keizer met zijn generalen staf en zijn garde, was daags te voren aangekomen en er was groot rumoer in de stad. De zware klokken van den dom hadden des morgens eene mis geluid, die de Keizer bijwoonde en die terwijl de wierook opsteeg onder het zilveren geslinger der vaten, onder het bruischen der grootplechtige orgeltonen door den aartsbisschop in hoog gouden ornaat werd gezongen, ter wille van Gods zegen over de wapenen van Frankrijk.

Door de geheele stad en buiten de vestingwerken ratelden de trommels, dikwijls klonken de trompetten door de nauwe straten. Haastig liepen de soldaten, haastig de mannen en vrouwen, die in de stad woonden; en kinderen keken aan alle vensters. Een hagelend paardengetrappel steeg op van de pleinen en in de zon blonken de laarzen, waaiden de veeren der zich gereedmakende veldheeren.

[p. 148]

Een plein was geheel gevuld met nieuwsgierigen, die stonden te kijken naar het exerceeren der keizerlijke garde. De Keizer zelf gezeten op een wit paard in het midden van de bruine en zwarte paarden der generaals zag toe.

In de velden rondom de stad en langs de oevers van den Rijn spreidde zich het leger uit en was er een beweging van menschen als van eene verhuizing van volkeren.

Er brandden veel vuren te midden der roode, groene en blauwe uniformen. Officieren reden te paard te midden der tenten. Ieder oogenblik werden er namen afgeroepen en bevelen gegeven. Haastig sloegen de armen en vlug liepen de beenen. Overal vlakten de roode epauletten.

Driek was met de twee broeders Gorissen als Grenadier te voet ingelijfd bij het corps van den maarschalk Soult. Zij kregen witte broeken met zwarte slopkousen en blauwe jassen en op hun hoofden zetten zij de zwarte berenmutsen. Zij deden alles, zooals het hun werd bevolen, en zooveel zij het konden verstaan en men noemde ze in hun bataillon de Belgen.