Over Limburg

[p. 108]

Gulpen

Onlangs woonde ik in Gulpen, in Zuid-Limburg, een eigenaardig feest bij; het was van godsdienstigen aard. In het Zuiden grijpen openbaar en innerlijk leven meer in elkaar dan in het Noorden van Nederland en er heerscht daar een mentaliteit en er gebeuren daar dingen, die door menig ‘Hollander’ niet zouden worden begrepen. Ik wil hier niet ingaan op de aanleiding tot deze feestelijkheid, ik wil alleen iets zeggen over de menschen, die haar uitvoerden. De bewoners van meer dan twintig dorpen en gehuchten uit den omtrek hadden een gecostumeerden optocht weten samen te stellen, waarvan het resultaat was een stoet van twintig praalwagens met daar tusschen groepen van de autochtone bevolking. Ik heb in mijn leven allerlei gecostumeerde optochten gezien, o.a. herhaalde malen die van de Leidsche studenten en den Carnavalszug van Keulen, maar veel eigenaardiger was deze stoet, door een landsbevolking samengesteld en daarvan alle kenmerken dragend. Wat die menschen door middel van twintig praalwagens hadden beproefd uit te beelden waren geestelijke realiteiten. De ervaring van een lang leven doet mij hun gelijk geven in hun trachten om zich vast te houden aan geestelijke realiteiten, nu wij om ons heen zooveel hebben zien wankelen en schudden, dat wij van onze jeugd af als vaststaande realiteit hebben leeren beschouwen. De dingen van den geest verouderen niet en de pure vreugd wordt alleen beleefd in de genietingen des geestes. Die menschen zullen zich den gang der genotssensatie wel niet bewust zijn geweest, maar zij voelden toch iets van de veiligheid, gelegen in het werken voor een ideëel goed, waardoor zij gevrijwaard bleven voor de onplezierige en bittere reactie van het zingenot.

Wat die Limburgsche landsbevolking in die twintig tafereelen wilde voorstellen was de rol der Maagd Maria in de geschiedenis van het menschelijk geslacht, een onderwerp, waarover in den loop der eeu-

[p. 109]

wen de grootste geesten hebben gediscussieerd. Zij discussieerde niet, maar trok de mystiek in haar dagelijksch leven en zó kwam die reusachtige stoet tot stand, waarbij, objectief beschouwd, zeer fraaie tableaux vivants te zien waren, maar waarvan het meest bewonderenswaardige en aandoenlijke was de bevolking zelf in haar houding van ernst en toewijding gedurende dien langen tocht naar den Gulpenerberg, waar een reusachtig Mariabeeld werd onthuld op een hoog voetstuk, dat uit alle richtingen is te zien.

Nu was deze stoet eigenlijk een voorstelling van het geheele volk van Zuid-Limburg, dat altijd bizonder rijk is geweest aan allerlei vereenigingen; deze waren er dan ook allen in vertegenwoordigd. Daar ieder dorp zijn eigen groep vormde en al die groepen ingeleid werden door hun eigen schutterij, zag men telkens de karakteristieke figuur van een Schutter-generaal daar tusschen marcheeren. Deze, meestal oude mannen, met een steek met pluimen of een hooge berenmuts op het hoofd, liepen dan ook alleen, hun commandostaf balanceerend in de handen of naar voren gestrekt in gebiedenden zwaai. Sommigen gingen zoo geheel op in hun ambt en hun waardigheid, dat zij werkelijk indrukwekkend werden. In het midden van iedere schuttersgroep liep de Koning, behangen met zilveren platen, teekenen der triomfen van het gilde; die van Gulpen prijkende met den zilveren vogel, geschenk van Keizer Maximiliaan. De Vaalsers, grensbewoners bij uitnemendheid, maakten den indruk van oer-Duitschers met groene uniformen en hoeden, gesierd met een vederbos. Er waren scherpschutters en ook handboogschutters, gewapend met manslange bogen. En dan was er de muziek van al die ‘Harmonieën’, want geen enkel dorp is zonder zulk een vereeniging; aan die van Margraten ging een president vooraf, dragend in de hand een ouden, langen, koperen staf, versierd met rinkelende koperen bellen. Er was geen vereeniging in het land of zij was er en ieder droeg haar vaandel voorop; duivenclubs ontbraken niet.

Ook zag ik een groep mannen aanstappen, gehuld in zwarte, lange kleederen en zwarte mantels, die de wind deed opfladderen, met op

[p. 110]

den linkerschouder een groot rood kruis. Ik vernam dat dit de ordes-dracht was der Camillianen, wier klooster te Vaals is gelegen en met genot keek ik naar die prachtige, karaktervolle figuren, die deden denken, dat wij tot de middeleeuwen waren teruggekeerd.

Toch was het mooiste van alles dat bewegelijke lint dier tallooze menschen, jonge en oude, mannen, vrouwen, meisjes en kinderen, die allen voorbij trokken met den uitgestrekten rechterarm het eeresaluut brengend aan de rose-violette bisschopsfiguur. Oude vrouwtjes, die die nieuwe manier van groeten wel wat vreemd vonden, durfden den arm niet zoo hoog opheffen en menig vader leerde zijn zoontje hem strekken. En al die handen waren teekenend als menschelijke gezichten. Daar waren de handen van oude boeren, samengetrokken van het zich klemmen om spade en ploeg, handen van oude vrouwen gekerfd door al de zorgen aan anderen gegeven, handen van heel jonge meisjes en kinderen, nog week en ongerimpeld, die nog vóór zich hadden al wat moet worden gedaan in het leven. Er was een langzaam voorbijgaande stroom van duizenden handen, symbolen van den arbeid, die de straf en het geluk is van het menschengeslacht.