Dansen en rhytmen

[p. 11]

Nieuwmarkt⁺

De lampen walmen, de lampen branden. Geen glas op de lampen, de lampen walmen. -

De oude jodin zit bij hare spullen.

Daar liggen op den grond, in trommels en bakjes: halssnoeren, kralen, messen, een porceleinen Mariaheeldje neergestrekt in de tintelende kralen.

De oude, magere jodin zit bij hare spullen.

In haar versleten vuilbruine sjaal, zit ze. -

Bij hare spullen zit ze; woedend glimt haar bruin gerimpeld gezicht in den rossigen schijn van de lampen, die rookslingeren en platten en buigen hun vlammen in den avondwind, in den schijn van de blikken lampen, wier gouden vlammen rookstaarten naar boven, zweepend het duister, zich verliezend in de duisternis. -

Zij zit woedend bij hare spullen.

In een kring er om heen, staan de menschen te kijken en zwijgen; zij staan dicht naast elkander, mannen en vrouwen, meisjes en jongens, die turen en zwijgen.-

'Wat heb ik een stille klanten,' zingt ze.

'Geen centen!'

'Wat heb ik een stille klanten, ze hebben geen centen!'

+ Frans Erens, Nieuwmarkt, voor de eerste maal openbaar gemaakt in De Nieuwe Gids, zesde jaargang, dl. II, aflev. 5, juni 1891, p. 311-312; herdrukt in Frans Erens, Dansen en Rhytmen, W. Versluys, Amsterdam z.j. [1893], p. 1-3; idem, Leiter-Nypels, Maastricht, 1924, p. 13-14.
Overeenkomstig N.G. en 1893 alsnog:

p. 11, r. 8: sjaal > sjaal,

p. 12, r. 12: goudbranden > goud-branden

Aantekening Toen Willem Kloos in De Nieuwe Gids van september 1925, p. 356-363, de tweede druk van Dansen en Rhytmen besprak, bespreking die hij herdrukte in deel XVII van zijn Letterkundige inzichten en vergezichten, Den Haag, 1932, p. 33-43, schreef hij n.a.v. de aanhef van Nieuwmarkt: 'Men behoeft slechts deze woorden te lezen, en Amsterdam te kennen, om op eens weer, in zijn verbeelding, de druk-woelende en hier en daar vreemd-reukige markt te zien, als een donkren, rumoerigen chaos van vormen, welke zich bewegen tusschen de lage uitstallingen, die de wagens zijn, en waarover hier en daar een te bewegen schijnende, maar door voorbijgangers een oogenblik onderschepte glans danst van een zelf onzeker doend licht. Terwijl men dan door al dat geglans en geschuif heen van tijd tot tijd het vaste lichtpunt van een der nette winkelzaken in een der huizen van de Markt ziet, b.v. dat van de apotheek van Van der Meulen, zooals die daar een vijftig jaar geleden nog bestond.'

[p. 12]

En de menschen lachen en zwijgen, hun gezichten beschenen door de lampen, die walmen.

'Wat heb ik een stille klanten.'

'Hebbe julli geen centen?'

Zij staat op; naar boven gaat haar gezicht in glimmende woede, zij rijst hoog en lang uit hare spullen en om haar heen hangen de vuile lompen, kwaadaardig flikkeren hare oogen, kleine oogjes als slangenoogjes in diepe spelonken.

De monden der omstaanders verlengen zich in een stillen lach en van gezicht tot gezicht gaat de glimlach in de rondte, terwijl de lampen goud-branden in het zwarte donker.