De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 19. Brieven 2751-2986

2971 Aan Jacopo Sadoleto
Freiburg, 31 oktober 1534

Deze brief is bewaard gebleven in een kopie van Erasmus' assistent Gilbert Cousin, bestemd voor Bonifacius Amerbach. Aan deze kopie voegde Cousin een postscriptum voor Amerbach toe.

Hartelijk gegroet. Over jouw langdurig stilzwijgen heb ik me op diverse manieren zorgen gemaakt. Eerst vreesde ik dat je tijdens de bijeenkomst in Marseille^1. iets had opgelopen dat schadelijk was voor je gezondheid, want naar ik hoor, ben je een man die zeer sober leeft en nadert je lichaam hoe dan ook de ouderdom. Na verloop van tijd begon aan mij de vrees te knagen dat de welwillendheid die je vanouds voor me koestert, naar aanleiding van het een of ander was bekoeld. Maar zo ongaarne als ik die bange gevoelens toeliet, zo beslist ontkende Bonfacius dat die op hun plaats konden zijn jegens een ongelofelijk minzaam en bijzonder standvastig man.^2.

Niettemin ging ik zorgvuldig bij mijzelf na of ik het misschien in mijn onachtzaamheid verdiend had dat je anders tegenover mij was komen te staan dan voorheen. Ik zag in hoe ongepast het was dat Sadolet werd vermaand door Erasmus, dat wil zeggen, Minerva door een zwijn, zoals het spreekwoord

1. Het huwelijk van Hendrik van Frankrijk (de latere koning Hendrik ii) en Catherina de' Medici op 28 oktober 1533.

2. Zie brieven 2930-2931.

[p. 355]

luidt.^3. Maar tot die vermetelheid werd ik door jouw aanmoediging gedreven, zodat het, ook als ik mijn plicht niet op de juiste manier zou hebben vervuld, toch redelijk zou zijn mijn gehoorzaamheid te billijken en, wat mijn fout betreft, jouzelf te vergeven. Ik heb je overeenkomstig mijn karakter eerlijk terechtgewezen, maar volgens mij niet op een onbehouwen manier, omdat ik jou weer tot beoordelaar maakte van mijn hele beoordeling. Bovendien, zelfs als er iets zou zijn gezegd (of liever gezegd, mij ontviel) dat gemeenzamer was dan zou mogen, hoopte ik toch dat jij dit, redelijk als je bent, als ongeschreven zou beschouwen, aangezien behalve jou en mij geen sterveling die aantekeningen onder ogen heeft gehad, zelfs Bonifacius niet. In die hoop verkeer ik ook vandaag nog.

Ik heb je de commentaren van Melanchtchon^4. toegezonden, niet omdat je daaraan een voorbeeld zou moeten nemen (want nergens verdraait hij de Schrift nog erger, hoezeer hij ook een buitengewone trouwhartigheid belijdt), maar aangezien hij verschillende opvattingen van allerlei geleerden vermeldt, wist ik dat jij daaruit in je wijsheid datgene kon plukken wat bijdraagt aan het begrip van de geest van Paulus. Een wijze wordt immers wijzer door elke gelegenheid die zich aandient, zoals de Spreuken van de Hebreeërs verkondigen.^5.

Van tijd tot tijd kwam de gedachte in me op aan wat boze tongen al niet vermogen, die tegenwoordig, zoals we zien, over een ongehoorde vrijheid beschikken. Met dergelijke gedachten heeft het uitblijven van jouw brieven mij aldoor gekweld. Als je zo vriendelijk zou willen zijn die last van me weg te nemen, zou je iets doen dat jouw vriendelijke natuur waardig is en mij in de hoogste mate welkom zou zijn. Het ga je goed.

Te Freiburg im Breisgau, 31 oktober 1534

Erasmus van Rotterdam

Hartelijk gegroet. Mijn heer heeft me opgedragen u bijgaande drie brieven^6. toe te sturen, met de bedoeling dat u ze doorstuurt zodra zich een betrouwbare bode aandient die op weg gaat naar degenen aan wie de brieven zijn geadresseerd. Want aan nieuws om u nu over te schrijven heb ik niets anders dan dat op 12 oktober kardinaal Farnese in Rome tot paus is verkozen, onder de naam Paulus iii. Naar men zegt is hij een edelman, ontwikkeld en gesteld op geleerden, met een sober en filosofisch karakter. Hij is een Italiaan en men

3. Adagia 40.

4. Commentarii in Epistolam Pauli ad Romanos (Wittenberg, 1532).

5. Vgl. Spreuken 9:8-9.

6. Het origineel van brief 2971 en niet bewaard gebleven brieven voor Alciati en Hoxwier.

[p. 356]

schrijft dat hij op de hand is van de Fransen. Verder wordt er geschreven dat Alvise Gritti, die in Hongarije was aangekomen om in naam van de Turken vrede te sluiten, door de Szeklers en de Hongaren is gevangengenomen en onthoofd. God weet wat de Turken hierom tegen de christenen zullen ondernemen. Het ga u goed.

Gegeven op 4 november 1534, voor de vuist weg

Uw meest toegewijde dienaar,

Gilbert Cousin

Heer Erasmus was vanwege de jicht verhinderd te schrijven.

Aan de hooggeachte, hooggeleerde heer Bonifacius Amerbach, vermaard hoogleraar in de rechten, zijn zeer geëerde heer en leermeester. Te Bazel