De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 19. Brieven 2751-2986

[p. 280]

2918 Aan Georgius Agricola
[Freiburg, begin april] 1534

Erasmus van Rotterdam aan Georgius Agricola, gegroet

De ronduit dolzinnige brief^1. van Luther had ik al ontvangen. Schaamt de man zich niet er zo schaamteloos op los te liegen? En hij stelt nog venijniger zaken in het vooruitzicht. Wat bezielt de mensen die hun ziel en hun fortuin toevertrouwen aan een man die zo onderworpen is aan zijn driften? Intussen heeft hij niet in de gaten hoeveel schade hij zelf toebrengt aan de zaak waarvoor hij zich zo beijvert. Georg Witzel heeft me tweemaal geschreven, maar vanuit een onbekende plaats^2. en daarom heb ik niet geantwoord. Ik wist dat hij weinig goeds van Luther dacht en ik had de man aangeraden zijn woede in te tomen. Ik vermoed dat Luther aanstoot heeft genomen aan mijn Credo, dat de nieuwe schoonzoon^3. van de Engelse koning van mij heeft gevraagd. Hij bazuint immers rond dat Engeland het woord Gods heeft ontvangen.

In een aanvaring met Luther heb ik geen zin. Ik bereid me dagelijks voor op mijn laatste uur, als een grijsaard met een belabberde gezondheid, gebroken door alle inspanning en bedolven onder woedende en dolzinnige pamfletten. Ik zie niet in wat er te winnen valt door Luther met pamfletten te ergeren. Aan twee zijden wordt het strijdtouw uitgerekt; de zaak kan nooit worden beslecht, tenzij door de vorsten. De aangelegenheid is nu in handen van de franciscanen. Ik denk dat ik voldoende blijk heb gegeven van mijn toewijding aan de kerk. Anderen moeten maar doen wat ze kunnen; mijn enige zorg is mijn arme ziel te redden. Met niets prijs ik me zo gelukkig als met het feit dat ik me nooit bij enige sekte heb aangesloten.

Als Luther mijn boeken uit zijn scholen bant en mij overlevert aan de Satan, zal ik daar volstrekt niet door ontstemd raken. Hoe onbehouwen is hij niet tekeergegaan tegen de koning van Engeland en tegen hertog Georg,^4. en dat meer dan eens! Aangezien dit tot nog toe straffeloos is gebeurd, is het geen wonder dat hij zich tegenover mensen zoals ik alles veroorlooft wat hem belieft. Ik heb gehoord dat sommige lieden mij naar het leven staan, vooral lieden die enige tijd op vertrouwelijke voet met mij hebben samengeleefd en die door mijn brieven, mijn geld en mijn aanbevelingen geholpen zijn. Onlangs heeft een assistent^5. mij de rug toegekeerd die ik altijd voor zeer betrouw-

1. Opgenomen in Epistolae Nicolai Amsdorfii et Martini Lutheri de Erasmo Roterodamo (Wittenberg, 1534).

2. Dit geldt niet voor de brieven 2786 en 2715. Het betreft wellicht recentere, niet bewaard gebleven brieven.

3. Bedoeld is: de nieuwe schoonvader (Thomas Boleyn).

4. Georg van Saksen.

5. Quirinus Hagius.

[p. 281]

baar heb gehouden; hij raast en tiert tegen mij op een manier alsof ik zijn beide ouders heb doodgestoken. Hij lijkt zich onder mijn huispersoneel te hebben gemengd met de bedoeling mijn geheimen aan de weet te komen en in deze stad heeft hij mensen die hem aanmoedigen.

De afgelopen herfst ben ik uit naam van de keizer en koningin Maria naar Brabant teruggeroepen, met toezending van iemand voorzien van tweehonderd gulden die me daarheen moest brengen, maar vanwege mijn gezondheid ging het niet. Nu word ik opnieuw geroepen, maar er is veel dat mij afschrikt, hoewel ik hier toch niet tot mijn geluk mijn leven slijt. Al bijna een jaar lang word ik steeds weer gekweld door een hardnekkige kwaal die sterk lijkt op jicht, maar waarvan men zegt dat het geen jicht is. De kwaal trekt door alle gelederen met een soms ondraaglijke pijn, die echter na drie dagen afneemt. In de volksmond wordt de aandoening ‘Gesucht’ genoemd. Hier komt de ongeneeslijke ziekte van de ouderdom zelf nog bij. Maar wij zijn des Heren.^6.

Het was me bijzonder aangenaam dat de herinnering werd opgeroepen aan Egranus, die ik in Leuven kende als iemand die niet afkerig was van Luther (want wie was destijds niet op diens hand?) en later terugzag in Bazel toen hij voor Luther al een vijandige gezindheid had opgevat. Johannes Cochlaeus stuurde me het boekje van Witzel^7. toe. Ik heb de brief ontvangen, het pakket wordt morgen bezorgd. Doe mijn hartelijke groeten aan Lucas Scuppegius en Bartholomäus Bach. Zorg ervoor dat deze brief niet verder wordt verspreid. Ik heb hem met moeite geschreven en niet herlezen. Als enige vrucht van jouw geest tot wasdom is gekomen, denk dan aan Froben; niemand levert fraaier drukwerk. Het ga je goed, zeergeleerde man.

Gegeven te Freiburg im Breisgau, 1534

6. Romeinen 14:8.

7. Witzel publiceerde in 1534 negen geschriften; het is niet bekend welk daarvan Erasmus ontving.