De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 16. Brieven 2204-2356

[p. 80]

2239 Van Pierre Barbier
Doornik, 7 december 1529

Een hartelijke groet. Zeer eerwaarde vader in Christus, als de omstandigheden van Barbier overeenkwamen met zijn bedoelingen of met de verwachtingen die hij ooit had, waren we het niet alleen gauw eens, maar zou ik zelfs meer doen dan u zich kan wensen. Maar ik heb een zo groot huishouden met mijn neven die wees zijn geworden, dat er nauwelijks voldoende is om roggebrood te eten. Ik erken evenwel dat ik het jaargeld^1. over een half jaar verschuldigd ben, dat oploopt tot elf pond groten of daaromtrent, en verklaar dat ik het, zodra ik kan, zal uitbetalen aan degene die deze brief, met uw eigenhandige ondertekening en met de vermelding van de naam van die persoon, bij uw leven of na uw dood zal terugbrengen. Dan is er nog het bedrag dat mijn vroegere beschermheer Le Sauvage mij had opgedragen uit te betalen. Dat heb ik nooit ontvangen en dus zal ik ook nooit erkennen dat ik het verschuldigd ben. Ik voel echter zoveel eerbied en genegenheid voor Erasmus, dat ik, als God zal geven waaraan het mij nu ontbreekt, Nicolaas Kan of iemand anders die u schriftelijk of bij testament aanwijst, iets bij wijze van gift zal schenken. Dat zal misschien een groter bedrag zijn dan u in uw redelijkheid en deugdzaamheid van mij zou willen eisen. Als het geluk, dat mij enige tijd uitermate leek toe te lachen, aan mijn verwachtingen en wensen had beantwoord, had u wat dit alles betreft niet over mij te klagen gehad. Maar als minder betrouwbare schuldenaren zouden uitbetalen wat ze - niet alleen op grond van verwachtingen maar ook juridisch gezien - verschuldigd zijn, zou Erasmus ook nu niet te klagen hebben over mijn betrouwbaarheid of beloften. Maar genoeg hierover.

Ik had Uwe Eminentie op verzoek van de aartsbisschop van Palermo^2. geschreven dat men u hier bij ons aan het hof wil hebben. Ik weet niet of de brief is overhandigd. Denk erover na of het u aanstaat hier terug te keren en schrijf wat u hebt besloten. Want het lijkt ongelofelijk wat de aartsbisschop in gedachten heeft. Maar ga niet bij mij, maar bij uzelf te rade. Maar om voor u te zijn wat een goede en trouwe dienaar voor zijn beschermheer moet zijn, dring ik er bij u op aan en verzoek ik u - bij uw belijdenis van de waarheid en de zuiverheid van het evangelie - dat u voortaan, wanneer u op instigatie en aandrang van wie dan ook een werk van een oude of latere auteur aan de zetters geeft om het te laten drukken, het niet alleen goed bekijkt, maar het ook naast de traditie van de heilige leraren en de kerk legt.

1. Het jaargeld dat voortkwam uit de prebende van Kortrijk die aan Erasmus was toegekend en die op Barbier was overgegaan.

2. Jean de Carondelet.

[p. 81]

Ik zou die opmerking willen maken omdat u twee jaar geleden de boeken van bisschop Faustus over de vrije wil liet publiceren, met daarbij een brief aan Ferry de Carondelet, aartsdiaken van Besançon.^3. Dit in de veronderstelling dat hij niet degene is die in vroeger tijden van ketterse opvattingen over de vrije wil werd verdacht. U had evenwel het werkje van Maxentius, bijgenaamd ‘dienaar van God’,^4. moeten lezen, waarmee hij reageerde op de brief van paus Hormisdas aan bisschop Possessor tegen de Scythische monniken.^5. Door de argumenten die deze goede vader^6. aanvoert en door een vergelijking van de plaatsen die hij uit Faustus aanvoert tegen Faustus, uit de voorrede en de hoofdstukken 1, 7 en 17 van het eerste boek, was u dan al gauw tot de conclusie gekomen dat dit die Faustus was die niet alleen nu, maar ook toen al van dergelijke ketterij verdacht werd, en dat dit degene was die de boeken over de vrije wil heeft gepubliceerd die u aan de zetters gaf. Wanneer u echter bij het werk van deze Maxentius aangekomen zult zijn, moet u letten op de nummers van de hoofdstukken die ik hier geef; want in het werk zelf zitten af en toe drukfouten. Het bewuste werk van Maxentius kunt u vinden bij de werken van de zalige Fulgentius, in Keulen gedrukt in 1526.^7.

Uw trouwe Quirinus^8. vertelde ons dat u nu bezig bent met een vertaling van de werken van Chrysostomus en Theophylactus.^9. Daar kijkt iedereen zeer naar uit, want het Schaafsel, om niet te zeggen veegsel, van Oecolampadius^10. weerhoudt de mensen ervan zulke auteurs te lezen; ze verzekeren dat ze die gaan verslinden zodra u ze hebt gezuiverd.

3. Faustus van Riez, De gratia Dei et humanae mentis libero arbitrio, samen met een werk van Faustinus verschenen in 1528 bij J. Faber Emmeus in Bazel. De brief aan Carondelet is nr. 2002.

4. Dit staat op het titelblad van de druk uit 1526 die Barbier aan het slot van de alinea noemt.

5. Het zojuist genoemde werk van Faustus van Riez werd bekritiseerd door de Scythische monniken onder leiding van Johannes Maxentius. Zij probeerden vergeefs paus Hormisdas aan hun kant te krijgen. Hormisdas verwierp hun standpunt in een brief aan bisschop Possessor, waarop Johannes Maxentius reageerde met zijn Responsio.

6. Maxentius.

7. Deze uitgave, gedrukt door Hero Alopecius, was verzorgd door Willibald Pirckheimer en Johannes Cochlaeus. De eerste druk was in 1520 verschenen.

8. Quirinus Talesius.

9. Voor de Chrysostomus-uitgave zie brief 2226, noot 9. Erasmus heeft geen vertalingen van Theophylactus gepubliceerd.

10. Oecolampadius publiceerde in 1523 bij Cratander in Bazel vertalingen van enkele werken van Chrysostomus onder de titel Psegmata (schaafsel). Barbier speelt met dit woord en peripsêmata (weggeveegd vuil, ook in de betekenis ‘uitvaagsel’; zie 1 Korintiërs 4:13).

[p. 82]

Ik wilde meer schrijven, maar een brutale voerman staat te popelen om Quirinus, die sowieso zelf haast heeft om naar u toe te gaan, bij ons vandaan te halen. Het ga u goed. Doornik, 7 december 1529

P. Barbier, nederig dienaar van Uwe Eerwaardigheid

Aan de zeer geleerde en hooggeachte heer Erasmus van Rotterdam, voortreffelijk redenaar en theoloog, zijn zeer geëerde beschermheer