De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 14. Brieven 1926-2081

2040 Aan Juan Luis Vives
Bazel, 2 september 1528

Erasmus van Rotterdam groet Juan Luis Vives van Valencia

Als je niets over Seneca hebt, behalve wat Aldridge had genoteerd in het exemplaar dat lange tijd bij More was,^1. zul je vergeefse moeite doen; ik heb dingen die veel anders zijn. Maar als je oude manuscripten bent tegengekomen, wat ik natuurlijk vurig hoop, vraag ik je niet ze hierheen te sturen, want je zou misschien te laat zijn. Ze zijn namelijk al aan het werk begonnen. Maar pas na het inzien van mijn uitgave die van jou aan als je dat wilt. Ik kon van mijn uitgave niet afzien. Want de vorige was niet van mij en er is niets waarmee ik mijzelf meer schande heb bezorgd dan dat ik die bijzonder dwaze

1. Erasmus' uitgave van Seneca (Bazel, 1515) waarvan hij Robert Aldridge een exemplaar stuurde om het te vergelijken met een manuscript uit King's College; zie brieven 1656, 2056 en 2061.

[p. 248]

man heb vertrouwd, van wie ik dacht dat hij enig menselijk verstand bezat.^2. Deze taak paste bij jou, of bij een andere Spanjaard^3. of bij een geleerde waar hij ook maar vandaan kwam, maar deze schande kon ik niet langer verdragen.

Velius neemt het me kwalijk^4. dat ik jou in de Ciceronianus heb overgeslagen, ook al kwam het alleen maar door vergeetachtigheid. Als ze denken dat ze mij mijn vergeetachtigheid vanwege mijn hoge leeftijd niet kunnen vergeven, dan moesten ze haar maar eerder toeschrijven aan alle onrust op het gebied van de wetenschap dan aan mijn drukke werkzaamheden.^5. En toch was ik gelukkiger met het weglaten van jouw naam dan met het vermelden van die van Budé. Ook al heb ik hem in mijn geschriften altijd met de hoogste eer behandeld, en zo ook in deze dialoog, toch briesen naar verluidt alle Budé-aanhangers van woede, omdat ik hem met Bade heb vergeleken. Weliswaar heb ik hem vergeleken op een punt dat, zoals ik daar betoog, niet van belang is en door Budé zelf in alle openheid onbelangrijk wordt gevonden. Desondanks voegde ik om misverstand te voorkomen eraan toe: ‘al verdient hij ieders achting vanwege zijn vele uitmuntende gaven’.^6. Wat een belediging! De Fransen en met hen Janus Lascaris (al kan ik dat bijna niet geloven, want ik heb hem overal en ook in deze dialoog op een eervolle manier vermeld) vinden dat ze die belediging met bijtende epigrammen moeten wreken.^7. Het is een noodlottige ramp voor de godsdienst en de wetenschap.

Hieronymus^8. heeft me jouw brief laten lezen. Heus, je bepleit een gemakkelijk te winnen zaak bij hem. Je probeert hem ervan te overtuigen dat de Civitas^9. goed wordt verkocht. Wat zou hij graag willen dat het waar was!^10. Want als hij niet zoveel boeken overhad, waren jouw en mijn aanspo-

2. Wilhelm Nesen.

3. Omdat Seneca zelf een Spanjaard was.

4. In een niet overgeleverde brief waarop Erasmus antwoordde met brief 2008.

5. In brief 2061 accepteert Vives Erasmus' verontschuldigingen. In de tweede druk van de Ciceronianus zou Erasmus Vives vermelden.

6. Zie brief 2038, noot 4.

7. Zie brief 2027, noot 8.

8. Hieronymus Froben; de brief is niet bewaard gebleven.

9. Vives' geannoteerde uitgave van Augustinus' De civitate Dei, verschenen bij Froben in 1522.

10. Zie brieven 1531, p. 388 en 1889, p. 276.

[p. 249]

ringen niet nodig. De feiten zouden hen ertoe brengen het werk te drukken. ‘Maar weg met die leugenaar!’ zeg je. Wie is die leugenaar? Pseudocheus^11. zei dat alles was verkocht en dat inmiddels een nieuwe uitgave werd voorbereid. Maar Johann en Hieronymus Froben vertellen dat er nog een groot deel van de boeken over is. Wijs ons hier die leugenaar aan. Toen ik Hieronymus aanspoorde om je Declamationes^12. te drukken, antwoordde hij dat hij nog veertig exemplaren overhad van jouw schrijverij die hij op mijn instigatie heeft gedrukt.^13. Als het allemaal leugens zijn, weet ik niet wat ik moet zeggen. Je naam is al bekend en ik twijfel er niet aan dat hij eens heel bekend zal zijn, vooral als je de aandacht op je vestigt met een praktisch boekje, zoals dat van Lazare de Baïf.^14. Maar ik heb Hieronymus aangespoord dat hij je zelf schrijft, want hij is een beetje traag.

God verhoede dat ik mij in de zaak van Jupiter en Juno meng, vooral omdat ik me er niet in heb verdiept.^15. Eerder zou ik twee Juno's aan één iemand toewijzen dan er één weg nemen. Ik had de Moor^16. een brief toevertrouwd, die ik zonder zegel had ingesloten, op voorwaarde dat hij die zou overhandigen of achterhouden. De bediende^17. die hem had verzegeld, liet zich dat zonder na te denken bij iemand ontvallen.^18. De koningin stuurde een geschenk,^19. maar door zijn getreuzel ontnam die persoon het geschenk veel van zijn aantrekkelijkheid. Hij hield mijn bediende zes weken lang vast en zocht telkens weer een aanleiding om hem met lege handen weg te sturen. De koningin gaf het, hem werd het afgenomen. Hij is zo weinig vrijgevig, dat hij ook niet iets van een ander graag geeft.

Het ga je goed, 2 september 1528

11. Met Pseudocheus (een leugenachtig personage uit Erasmus' colloquium Pseudochei et Philetymi) is de boekhandelaar Franz Birckmann bedoeld. Zie ook brief 1513, p. 345.

12. Declamationes Syllanae quinque (Antwerpen, 1520); zie brief 1082.

13. In maart 1521 had Froben Vives' Somnium herdrukt.

14. De re vestiaria (Bazel, 1926).

15. Blijkbaar wilde Vives Erasmus' mening weten over de voorgenomen scheiding van Hendrik viii en Catharina van Aragon.

16. Thomas More. Erasmus had blijkbaar samen met brief 1804 aan More een (niet overgeleverde) brief aan Catharina van Aragon verzonden. Hierin ging hij waarschijnlijk in op zijn opmerkingen over echtscheiding in zijn Institutio christianii matrimonii. De opmerkingen konden Catharina, aan wie het werk was opgedragen, pijnlijk hebben getroffen nu Hendrik viii van haar wilde scheiden; vgl. brief 1804, p. 28.

17. Nicolaas Kan; zie brief 1816, p. 81.

18. William Mountjoy, lid van de hofhouding van de koningin.

19. Als dank voor de Institutio christiani matrimonii; zie brief 1816, p. 81.