De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 12. Brieven 1658-1801

1773 Van Hieronymus Emser
Dresden, 25 december 1526

Gegroet, driemaal grote Erasmus. Ik heb het pakket met jouw brieven en bijgevoegde papieren van mijn zeer illustere vorst^1. gekregen met de bedoeling alles voor zijne hoogheid te lezen voordat ik bij hem weg zou gaan. In de eerste plaats verbaasde het hem, dat je zoveel geschriften en brieven gereed hebt kunnen krijgen, zelfs als je altijd en zonder ophouden zou schrijven. Toen we daarna bij de kunstgrepen en manoeuvres van je concurrenten kwamen, kreeg zijn gezicht een norse blik. Zijn strenge gezicht veranderde pas in een lach bij je verhaal^2. over de huid van een ezel, waarin het boek van Béda gebonden moest worden. Een tweede lachbui bezorgde het verhaal van de man die conform de wet van Mozes^3. met een jonge vrouw trouwde, maar haar volgens de wet van Plato^4. of van Luther met veel broeders in Christus deelde. Door deze twee grappige verhalen werd de rest van de tragedie wat verzwakt.

1. Georg van Saksen.

2. Blijkbaar een verhaal in een verloren gegane brief aan Emser, die in brief 1743 wordt vermeld.

3. Deuteronomium 25:5-10.

4. Politeia 457C-464B.

[p. 242]

De kanselier dr. Simon Pistoris staat geheel aan jouw kant, hij wijkt voor niemand en gelooft niet dat je iets verkeerd hebt geschreven, zelfs als duizend lieden als Cousturier, Cerdo en Béda tegen je tekeer zouden gaan. Van de vorst krijg je, mijn beste Erasmus, het antwoord van de koning van Engeland aan Luther,^5. die nergens consequent is behalve tegen Erasmus. Als hij verstandig had gehandeld, was Erasmus voor hem nuttiger geweest dan welke koning ook. Daardoor word ik gedwongen te vermoeden dat hij een dwaas en door jouw Lof der zotheid wellicht gek is geworden. Want als hij verstandig was en niet met een noodlottige dwaasheid te kampen had, zou hij aan niemand meer te danken hebben dan aan Erasmus. Terwijl hij tegenover iedereen als het ware zijn mening herroept, durft hij nu uitsluitend Erasmus vastberaden tegenstand te bieden. Maar, om eerlijk te zijn, door je uitstel maak je je bij ons verdacht. Zorg er daarom voor dat je het tweede deel over de vrije wil^6. afmaakt zoals je hebt beloofd. Want onlangs heeft de koning je krachtig verdedigd en nu brengt hij Luther in het nauw doordat hij zegt: ‘Nu gaat het maar om één kwestie, namelijk of we Christus of jou moeten geloven et cetera.’

Wanneer jij op jouw beurt om een lijst van mijn boeken vraagt, maak je mij zoals je dat gewoon bent opnieuw belachelijk. Want wat zou dat jou aan voordeel kunnen bieden? Omdat Luther het arme volk met de volkstaal besmet, ben ík wel gedwongen hem in de volkstaal aan te vallen. Als ik geen rekening met het ongeletterde volk had gehouden, had ik wellicht bij de geletterden meer erkentelijkheid gekregen door in het Latijn te schrijven. Wellicht zou jij mijn talent hebben geprezen, ook al ontbrak het mij aan geleerdheid. Maar het draagt tot je roem bij, als ook onze woelige stroompjes naast de gouden rivier van je welsprekendheid zouden lopen. Want zo kan men eenvoudiger waarnemen hoe groot het verschil is tussen de glasheldere bronnen van Erasmus en de moerassen van mijn Phlegethon.^7. Maar de koerier, die al reisvaardig is, wil niet dat ik nog langer schrijf.

Het ga je goed, sieraad van onze eeuw, Dresden 25 december 1526

Je meest toegenegen vriend Emser

Aan de prins van alle gewijde en profane letteren Desiderius Erasmus van Rotterdam, theoloog en hooggeachte leermeester

5. Assertio septem sacramentorum (Londen, 1521). De reactie van Luther hierop verscheen in het Latijn en Duits in 1522 in Wittenberg (Contra Henricum regem Angliae en Antwortt deutsch Mart. Luthers auff König Henrichs von Engelland buch).

6. Het tweede deel van de Hyperaspistes dat in 1527 zou verschijnen; zie brief 1853.

7. Een van de rivieren van de onderwereld.