De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 12. Brieven 1658-1801

1706 Aan Andrea Alciati
Bazel, [circa 6 mei 1526]

Erasmus van Rotterdam groet Andrea Alciati

Als te midden van zoveel woelingen van Bellona^1. Alciati dankzij de bescherming van de Muzen ongedeerd is, is het voor mij een reden daar bijzonder verheugd over te zijn.

Diep bedroefd ben ik om het feit dat De Longueil^2. ons door een voortijdige dood is ontnomen. Ik wenste dat hij juist voor de bevordering van de wetenschap was blijven leven, hoe zijn houding tegenover mij ook geweest moge zijn. Want in zijn brieven geeft hij enkele signalen van zijn ergernis over mij door nu eens op mijn Lof der zotheid kritiek te leveren, dan weer iets gekscherends tegen een Bataafse redenaar te zeggen, alsof hij zelf in Athene^3. geboren was. Ik heb over het talent van die man altijd heel eerlijk mijn mening gegeven. Toen hij mij in Leuven^4. kwam opzoeken, heb ik hem zo vriendelijk ontvangen als mijn bezigheden toelieten. Ik kan niet raden waardoor hij zich aan mij is gaan ergeren, maar ik vermoed dat er twee redenen zijn geweest. Toen hij om een gesprek onder vier ogen vroeg, stemde ik daarmee in.

1. Romeinse oorlogsgodin; Alciati maakte in Milaan de oorlog mee tussen Karel v en Frans i.

2. Zie brief 1675, noot 8.

3. Vgl. Nepos, Atticus 4, 1.

4. Zie brief 1675, noot 9.

[p. 118]

Hij begon een uitgebreid verhaal te vertellen, hoe hij in Rome op het Capitool met groot gevaar voor zijn leven zijn zaak had bepleit.^5. Hier gaf ik hem, denk ik, te weinig aandacht, vooral toen hij met een ernstig gezicht mij herhaaldelijk vroeg ergens in mijn geschriften van zijn daad melding te maken. Ik antwoordde zoals ik pleeg te doen in een kwestie die mij niet echt ter harte gaat. Ik denk dat hij hierover ontstemd was.

Vervolgens deed hij zijn beklag over een of andere brief^6. van hem die tussen mijn brieven was gepubliceerd en waarin hij mij met Budé vergelijkt. Alles beviel mij hierin behalve wat hij aan het eind van de brief toevoegt: ‘Het verbaast mij waarom de koning meende een buitenlander te moeten verkiezen boven een eigen onderdaan.’ Hoewel dit zonder goede reden was gezegd, weerhield het er mij niet van de brief als eerbetoon aan hem te publiceren. Toen hij mij liet zien wat verkeerd was gedrukt, veranderde hij enkele passages zo dat wat hij alleen als drukfout wilde markeren, beter was. Hij had besloten de hele dag hieraan te besteden, als ik er niet genoeg van had gekregen en, eerlijk als ik ben, een eind aan het gesprek had gemaakt.

Ook op jou richtte hij een nogal bijtende allegorie. Maar hij deed iets slims: hij vluchtte na met zijn angel gestoken te hebben, zoals het heet.^7. Oprechtheid mis ik bij hem volledig. Ik zou hem vanwege zijn leeftijd zijn verlangen naar roem niet kwalijk nemen, als dit niet buitensporig was geweest, - maar de tijd zou deze tekortkoming verbeterd of in elk geval draaglijker hebben gemaakt. In alle drie jaren dat hij met mij omging heb ik de man nooit ook maar een beetje zien glimlachen, zelfs niet bij maaltijden - dit tot mijn bepaald niet geringe verbazing. Toch probeert hij in zijn brieven soms vrolijk te zijn om niet te veel op een Ciceroniaan te lijken, hoewel het naar het schijnt tegen de zin van Minerva is.^8.

Er is een nieuwe sekte van Ciceronianen ontstaan, die mij bij jullie evenveel onrust lijkt te veroorzaken als bij ons de volgelingen van Luther. Van nu af aan is het niet toegestaan bisschoppen ‘eerwaarde vaders’ te noemen en aan het eind van een brief ‘jaar na de geboorte van Christus’ te schrijven, omdat Cicero dat nergens doet. Maar wat is er dwazer dan in een tijd die wat godsdienst, staten, bestuurders, plaatsnamen, gebouwen, leefwijze en gewoonten betreft volledig is veranderd, niet anders te durven te spreken dan Cicero deed? Als Cicero zelf weer tot leven zou komen, zou hij om dit soort Ciceronianen lachen.

5. Longueils Orationes duae pro defensione sua in crimen lesae majestatis verschenen na zijn dood in druk (Florence, december 1524).

6. Brief 914.

7. Vgl. Adagia 5.

8. Adagia 42; de betekenis is ‘tegen zijn geaardheid in’.

[p. 119]

Maar wij zullen hier een andere keer over lachen. Ik wil graag weten hoe het met je gaat. Ik denk dat je het aan Bonifacius^9. zult schrijven, die zich voor je goede naam bijzonder inzet. Het ga je goed.

Bazel, [1529]

9. Bonifacius Amerbach.