De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 10. Brieven 1356-1534

[p. 350]

1518 Aan Paul Volz
Bazel, 25 november 1524

Erasmus van Rotterdam groet abt Paul Volz

Dank u wel dat u flink voor me bidt na mijn overlijden;^1. ik zal het vereffenen als u een keer wilt sterven. Om dergelijke geruchten moet ik altijd wel lachen, maar het doet me van harte leed dat er zoveel slechtheid is tussen christenen onderling. Ik doe wat ik kan ten voordele van allen, ik kwets niemand en ik doe het op mijn eigen manier, zoals dat heet, en het kost me zelfs veel geld. Toch word ik, afgezien van andere krenkingen, telkens weer ten grave gedragen. Een Franse priester heeft u verteld dat hij op mijn graf heeft gelopen. In de buurt van Heidelberg had een Engelsman het nieuws verspreid dat hij op mijn begrafenis was geweest; hij wist ook nog te vertellen dat ik begraven was in hetzelfde graf als Lachner, de schoonvader van Froben. Eerder al had men in Vlaanderen druk besproken dat ik een of andere gruwelijke dood gestorven was. In Brabant hadden anderen weer rondverteld dat mijn boeken plus een portret van me in Rome in het openbaar verbrand waren. Mensen die zoiets verzinnen, weten heel goed dat hun valse schijn spoedig ontdekt moet worden; maar tot dat moment genieten ze van de vreugde van de kwaden en van het verdriet van de goeden. Wat is er nog asocialer dan deze houding? Als Satan zelf onder ons zou leven, kon hij niets doen wat beter bij hem past! En dit doen christenen, dit doen priesters, dit doen monniken, nazaten van Dominicus en Franciscus. Maar door Gods bescherming geschiedt het anderzijds dat het mij nooit beter gaat dan wanneer die anderen me met hun geruchten teisteren.

Drie jaar geleden toen ik in Anderlecht vertoefde, was ik in de ene plaats van mijn paard gevallen en had ik mijn nek gebroken; in een andere plaats was ik aan koorts gestorven, weer ergens anders had ik plotseling het leven gelaten getroffen door een beroerte.^2. Maar nooit was ik de afgelopen vier jaar gezonder dan toen. Na mijn vertrek was het nieuws verspreid dat in Rome mijn boeken openlijk veroordeeld waren, op initiatief van Adrianus vi. In diezelfde tijd heeft Adrianus me een eervolle officiële brief^3. gestuurd, die werd gevolgd door een tweede,^4. nog veel eervoller; er kwam een derde brief, om die lasterende kletskousen het zwijgen op te leggen, zonder dat ik iets gevraagd had.^5. Juist toen ze rondstrooiden dat mijn geschenk, de opdracht van mijn editie van Arnobius,^6. bij Adrianus niet in goede aarde geval-

1. De brief van Volz waarop Erasmus antwoordt, is niet bewaard gebleven.

2. Vgl. brief 1342.

3. Brief 1324.

4. Brief 1338.

5. Vgl. brief 1359.

6. Zie brieven 1304 en 1310.

[p. 351]

len was, werd ik verrast door een brief^7. die verklaarde dat die opdracht hem heel erg welkom was geweest. Deze officiële brieven werden naar Brabant gebracht, waar het toen gonsde van de geruchten, voordat ze bij mij arriveerden. In dezelfde periode waarin het praatje verspreid was dat onder Clemens in Rome de boeken en een portret van Erasmus verbrand waren, kwam er weer een officiële brief,^8. met allerlei beloften en met een geschenk in de vorm van een honorarium. Ten slotte, in deze paar maanden waarin ze me begraven hebben, was mijn gezondheid zo dat ik me in geen drie jaren zo goed heb gevoeld; ik meen een manier gevonden te hebben om voortaan minder last te krijgen van niersteen. Toch zal het eens zover zijn dat die voorspellers het bij het rechte eind hebben!

Het is niet zo dat ik uitzie naar mijn dood, uit afkeer van het leven, maar ik ben er ook niet huiverig voor, want ik vertrouw op Gods barmhartigheid. Tot het zover is breng ik mijn voornemen in praktijk om allen wel te doen en niemand voor het hoofd te stoten, althans voor zover dat mogelijk is in deze tijd, die het toppunt van onrust is. Bij geen enkele groepering heb ik me aangesloten en dat ben ik ook niet van plan. Maar ik span me ervoor in en probeer ijverig te bereiken dat na deze regen wat zonneschijn komt. Ik ben niet erg ondersteboven van uw grapje waarbij u me in uw adressering een amfibie in de wetenschappen noemt. Laat mij maar een amfibie zijn wat die groeperingen betreft, als ik het maar niet ben wat Christus aangaat. Maar vanwaar uw nieuwe titel van ex-abt? Ik weet nog wat u me een tijd geleden hebt gezegd over het afleggen van de last waarmee die titel gepaard gaat.^9. Maar als u alle last wilt ontlopen moet u het leven verlaten. Dan is Erasmus toch heel wat verstandiger dan u: die heeft dergelijke lasten altijd vastberaden afgewezen, hoe vaak ze hem ook aangeboden zijn! Nu ben ik ex-raadsheer van de keizer, aangezien ik van mijn jaargeld helemaal niets meer ontvang sinds ik Brabant verlaten heb, behalve een paar lovende woorden. Toch ontbreekt het me aan niets, de hemel zij dank.

Ik veronderstel dat u mijn boekjes over de vrije wil, over de wijze van bidden tot God^10. en over Gods barmhartigheid^11. al wel gezien hebt, en daarom stuur ik die niet mee. Moge heer Jezus u bewaren, hoogeerwaarde vader.

Bazel, de geboortedag van de H. Catharina, 1524

7. De al genoemde brief 1338.

8. Brief 1443b.

9. Zie brief 1075.

10. Zie brief 1502.

11. Zie brief 1474.