De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 10. Brieven 1356-1534

[p. 293]

1482 Aan Girolamo Aleandro
Bazel, 2 september 1524

Erasmus van Rotterdam groet Girolamo Aleandro, aartsbisschop van Brindisi

Excellente heer. Weer klaag jij dat ik je in mijn correspondentie door het slijk haal. Dat klopt niet! Al op drie of vier plaatsen in mijn geschriften maak ik op zeer eervolle wijze melding van je;^1. iets wat me in Duitsland kwam te staan op ontzettend negatieve reacties. Dat ik lang geleden per brief heel wat klachten heb geuit tegenover mijn vrienden,^2. moet niet als iets nieuws gezien worden: ik wist immers heel goed hoe vijandig jij mij eerst aanviel. Ik heb een brief gezien die je geschreven hebt aan de bisschop van Luik,^3. waarin ik zonder reden heel hatelijk bejegend werd. Kort daarna werd je houding, die al erg bevooroordeeld was tegen mij, nog aangescherpt door die zwarte man^4. die de grootste schurk en de grootste leugenaar is van alle nu levende mensen: zijn eigen zaken echter waren in zo'n staat dat ik hem met één woord te gronde kon richten. Daarom meed jij ook een gesprek met mij, en de vriendschap van de bisschop is sindsdien aanmerkelijk bekoeld. Want ik weet precies wat die gezegd heeft op de rijksdag van Worms en hij is vandaag nog dezelfde als toen. Wat je verder in Keulen overal verkondigde over mij,^5. vertelden zelfs Polen en Hongaren als ze me op straat tegenkwamen. Ongetwijfeld heeft die kennis van jou^6. die al een tijdje patriarch is van de nieuwe kerk in Straatsburg en die nu onlangs ook gehuwd is, je alles al geschreven of verteld. Ik heb verder van Glapion vernomen wat een vreselijk verhaal je over mij opgedist hebt bij de keizer en datzelfde heeft hier onder anderen de bisschop van Straatsburg^7. me verteld. Dat je me later een beetje gesteund hebt, daarvoor zeg ik je dank; ook dit heeft de patriarch me verteld, maar zo dat hij zelf aanspraak maakte op jouw initiatief. Het is me ook duidelijk hoe hatelijk de oordelen zijn die bepaalde geleerden in Rome over mij ventileren,^8.

1. In elk geval in brief 1341a (p. 286), maar de Spongia bevat scherpe kritiek op Aleandro.

2. Zie brieven 1195, 1199, 1268.

3. Érard de la Marck; de betreffende brief is niet bewaard gebleven.

4. Vgl. brief 1263, noot 1.

5. In november 1520.

6. Wolfgang Faber Capito, die op 1 augustus 1524 in het huwelijk was getreden.

7. Wilhelm von Honstein.

8. Zie brief 1479.

[p. 294]

maar daar trek ik me weinig van aan. Wat eruditie betreft doe ik zonder probleem een stapje achterwaarts voor iedereen. Maar het staat wel vast dat ik bij mijn barbaarse landgenoten in ongunstige tijden niet helemaal zonder succes de geesteswetenschappen bevorderd heb, die ook aan jou veel te danken hebben en jij aan hen evenveel. Maar als je ons in de toekomst ook met je publicaties wilt steunen, zul je zien dat Erasmus oprecht de roem verwelkomt die jou daardoor ten deel zal vallen. Ongetwijfeld zouden wij het samen goed met elkaar kunnen vinden als we bij elkaar konden wonen.

Daar bij jou bevindt zich een mij onbekende Angelo,^9. die stukken schrijft om mij aan te vallen. Sommigen noemen Luther een volgeling van Erasmus. Anderen zijn zo brutaal te opperen dat Hecuba en Iphigeneia^10. niet door mij vertaald zijn, hoewel veel personen mij hebben zien zweten in deze tredmolen. Weer anderen zeggen dat ik in mijn uitgave van Hieronymus^11. ontzettend veel gissingen heb opgenomen, hoewel ik toch vaak oude handschriften citeer; waar die ontbreken moet ik soms een gissing doen, maar ik wijs de lezer daar altijd op zonder hem te misleiden. In Cyprianus^12. geven ze mij de schuld dat er regels weggelaten zijn door de typografen. Ik was niet eens aanwezig toen deze uitgave vervaardigd werd. Bij Seneca^13. heeft een zeker iemand,^14. zo schrijft men mij, wel drieduizend fouten verbeterd in de Naturales quaestiones. Bij deze arbeid was er geen enkel oud manuscript beschikbaar als hulp. En deze hele zaak was opgedragen aan iemand^15. aan wie ik zelfs mijn leven zou hebben toevertrouwd; hij was echter te kwader trouw en in mijn afwezigheid heeft hij heel slecht werk geleverd. Toen hij hoorde dat ik klachten had, stal hij het manuscript met aantekeningen van mijn hand, om niet voor schutte staan. Hieronymus' brieven zijn kort geleden opnieuw uitgegeven,^16. op heel veel plaatsen gecorrigeerd.

Aan haastwerk maak ik me schuldig, dat erken ik en dat kan ik niet loochenen, maar intussen maken de wetenschappen wel vorderingen: als iemand met beter gevijld werk komt, heeft hij geen reden woedend te zijn op mij want ik heb gedaan wat ik kon. In Rome noemen ze me ‘Errasmus’,^17. alsof

9. Angelo Colocci.

10. Zie brief 188.

11. Zie brief 396.

12. Zie brief 1000.

13. Zie brief 325.

14. Matthaeus Fortunatus.

15. Wilhelm Nesen.

16. Zie brieven 1451, 1453 en 1465.

17. Deze spotnaam (het Latijnse errare betekent ‘dwalen’) werd gebruikt door Zúñiga in diens Loca quae... Erasmus emendavit (zie brief 1466, noot 15).

[p. 295]

schrijvers bij jullie zich nooit vergist hebben - ik bedoel niet mensen als Pio en Beroaldo, maar Ermolao Barbaro en Poliziano. Ze verzinnen dat ik een vijand van Italië ben, hoewel niemand duidelijker de talenten van de Italianen roemt. Voor veertig goudstukken was ik ingehuurd om de tekst van Plautus uit te geven en het is een janboel geworden, zeggen ze; dat is helemaal niet waar: ik had twintig kronen afgesproken en ik heb het werk slechts vluchtig doorgelezen om de versregels van elkaar te scheiden in passages van gelijkblijvend metrum: ik had geen vergoeding ontvangen voor het corrigeren van fouten. Dus wie hier ook die taak heeft uitgevoerd, dat heeft met mij niets van doen. Nog veel meer andere opmerkingen worden daar bij jou gemaakt door kleingeestige critici, en er zijn opmerkingen bij die van jou lijken te stammen. Want het feit dat een bepaalde persoon^18. jou in alle opzichten boven mij verkiest, zelfs op theologisch gebied, vind ik geen schande voor mij, net zo min verdorie als wanneer jij rijker bent of knapper. Het is al genoeg reclame voor mij dat ik zowaar met jou vergeleken word.

Maar ik heb hierover al veel te veel gezegd. Eenieder moet het vrij staan te oordelen over mij, als ze maar toegeven dat ik orthodox ben. Ik heb deze dingen tamelijk vrijpostig aan je geschreven omdat ik een bezorger^19. voor mijn brief gevonden heb die ik ken en die ik volledig vertrouw. Laten we dus afspreken al die genoemde dingen te vergeten; je zult merken dat Erasmus dan een standvastige en oprechte steun is voor jouw reputatie.

Het ga je goed.

Bazel, 2 september 1524

18. Wellicht Alberto Pio.

19. Herman Blavius.