De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 10. Brieven 1356-1534

1376 Aan Willibald Pirckheimer
Bazel, 12 juli [1523]

Gegroet. Onze vriend Dürer wens ik van harte geluk; hij is een kunstenaar die het verdient onsterfelijk te zijn. In Brussel was hij begonnen aan een portret van mij:^1. had hij het maar voltooid! Ik ben in dezelfde toestand geweest als hij; ik leed aan een ziekte ontstaan uit iets van niks. Ik ervoer inwendig een soort van genot, omdat ik volgens mij op het punt stond uit deze warrige wereld te vertrekken naar Christus. Deze pest neemt met de dag toe, maar ik zie geen oplossing. Ik heb aan de paus per brief^2. mijn advies gegeven: maar Eck schrijft dat zijn voorstel het meest in de smaak viel en dat hij bij de paus veel invloed heeft.^3. Ik trek me terug uit deze twisten en ga me op rustiger werk richten. Ik word, denk ik, een beter iemand wanneer ik mijn tijd besteed aan de parafrasen, en dan heeft niemand last van mij.

1. In augustus 1520 maakte Dürer twee tekeningen van Erasmus. Een daarvan, een onvoltooide houtskooltekening, is bewaard en hangt in het Louvre. In 1526 zou Dürer een gravure van Erasmus voltooien.

2. Brief 1352.

3. De brief van Eck is niet bewaard gebleven. Eck verbleef in Rome vanaf maart 1523 en lanceerde daar voorstellen ter bestrijding van Luther en diens aanhangers.

[p. 52]

Sylvius Egranus heeft mij de Bezwaren gegeven,^4. maar ik heb ze nog niet doorgelezen. Als jij het goed maakt, ben ik daar heel blij om. Zoals ik nu zie, heeft iemand anders de taak op zich genomen om mijn boeken aan Ferdinand te geven,^5. hopend zo iets van hem los te krijgen. Later heb ik exemplaren verguld op snee gestuurd. Ferdinand heeft zijn dank daarvoor betuigd in een allervriendelijkste brief^6. en me ook honderd goudgulden ten geschenke gestuurd.

Ik mag sterven, beste Willibald, als ik ooit zou geloven dat er in heel Duitsland zoveel barbaarsheid, brutaliteit, ijdelheid en giftigheid te vinden is als in dit ene pamflet van Hutten.^7. Hem heb ik van zoveel fraaie getuigenissen voorzien. Zo vaak is hij door mij aanbevolen aan zijn meester de kardinaal^8. en aan andere vorsten. Voor niemand waren mijn gevoelens en mijn woorden welwillender. Nooit is hij door mij zelfs maar met één woord gekrenkt. Toen hij hier was, heb ik hem integendeel de mogelijkheid geboden mij te spreken, als er iets serieus te bespreken zou zijn;^9. ik heb hem mijn diensten aangeboden, als hij wenste dat ik iets voor hem deed. Niets verwachtte ik minder dan deze aanval van de kant van Hutten. Vele vermoedens brengen mij ertoe te geloven dat Heinrich Eppendorf de drijvende kracht achter dit verhaal is: zo plotseling is die helemaal een volgeling van Hutten geworden. Maar ik zal dezelfde blijven die ik altijd was. Ik heb nog niet besloten of ik hem antwoord wil geven. Hij is buiten zinnen en heeft niets te verliezen. Hij is steeds op de vlucht en houdt zich nu schuil in Zwitserland, niet zonder risico. Zwingli koestert hem in Zürich, maar heimelijk. Het ga je goed, beste Willibald. Overige nieuwtjes krijg je te horen van Egranus.

Bazel, 19 juli [1522]

Erasmus, oprecht jouw vriend

Aan de hooggeboren heer Willibald, keizerlijk raadsheer

4. De Gravamina nationis Germanicae (‘Bezwaren van het Duitse volk’), een lijst van 78 bezwaren tegen de paus die door de rijksdag van Neurenberg in 1523 werd aanvaard.

5. Zie brief 1361.

6. Brief 1343.

7. De Expostulatio; zie brief 1378.

8. Albert van Brandenburg.

9. Erasmus had in december 1522 een bezoek van Hutten juist afgewezen; zie brieven 1331 en 1356.