De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 4. Brieven 446-593

[p. 104]

485 Van Alaard van Amsterdam
Leuven, 11 november 1516

Alaard van Amsterdam aan de heer Erasmus, hartelijk gegroet

Dat je me Ermolao en Pontano, mannen die onnavolgbaar zijn in hun elegante schrijfwijze, tot voorbeeld stelt, zeergeleerde heer Erasmus, vervult me met bewondering voor jouw schitterende geleerdheid. Ten eerste word ik eraan herinnerd dat ons hele studieplan berust op voorschriften en voorbeelden, zodat degene die zich een uitmuntende schrijver kiest als voorbeeld, zelf een goed schrijver, degene die een slecht voorbeeld volgt een slecht schrijver wordt. Ten tweede dat ‘het waardevol is wat stappen voorwaarts te doen, ook al komen we niet verder’.^1. Onder jouw auspiciën ga ik dus proberen ‘een pad te vinden waarlangs ik me kan verheffen van de aarde en als overwinnaar dwalen op de lippen van de mensen’.^2. Ik betreur het heel erg dat ik tot nu toe alleen wat onnozele dingen aan de drukker heb gestuurd. Hoe zou ik dat niet betreuren als ik merk dat ik, door mijn eigen lof te zingen, me vele getuigen van mijn domheid op de hals heb gehaald, om de woorden van Cicero^3. te gebruiken? Maar wat moest ik doen? Ik wilde niet tekort schieten, ook al ben ik erg tekort geschoten. Ik heb de ‘vrijheid om iets te wagen’^4. die aan anderen is toegestaan of die anderen nemen en zelfs opeisen, niet willen opgeven. Aangezien uiteindelijk iedereen in mijn omgeving iets schrijft en ‘triviale verzen slaat in de gemeenschappelijke munt’^5. en allen verlangen hun reputatie te vergroten, meende ik niet te moeten onderdoen alsof ik op de vijfde dag van de maand was geboren^6. of het leven begon onder een vogel van slecht voorteken, en althans hoe dan ook een poging te wagen iets te presteren: ‘een armzalig deuntje te krassen op mijn schelle fluit’.^7. ‘Zo onbeschaafd zijn wij Bataven niet; zover heeft de Zonnegod met zijn zonnewagen zich niet van ons land afgewend’,^8. zodat wat een gemeenschappelijke gave is voor de andere landen, ons niet geheel ontzegd mag

1. Horatius, Epistulae i, 1, 32.

2. Vergilius, Georgica iii, 8/9.

3. Cicero, De oratore ii, 20, 86.

4. Horatius, Ars poetica 10.

5. Juvenalis, Sauirae vii, 55.

6. De vijfde dag van de maand was een ongeluksdag.

7. Vergilius, Eclogae iii, 27.

8. Vergilius, Aeneis i, 567/68, met de Bataven in plaats van de door Vergilius genoemde Carthagers.

[p. 105]

worden. Als dit lofwaardig is, dan maak ik dankbaar gebruik van het algemene privilege; als het als een fout moet worden aangerekend, dan verdien ik des te meer vergiffenis omdat ik een precedent volg zonder het goed te keuren.

Er is een koopman, genaamd Pompeius Occo, van Friesland, die van plan is al zijn boeken in het openbaar te verkopen. De catalogus heb ik niet meer, maar toch weet ik zeker dat in zijn huis meer dan duizend boeken verborgen liggen en worden aangevreten door motten; ik bedoel echt zeldzame en heel oude boeken; als je er een te pakken kunt krijgen, zul je beslist niet roepen dat je gevonden hebt wat kinderen in een boon aantreffen.^9. De man die de zeer rijke bibliotheek van Agricola zo zorgeloos en voor iedereen verborgen beheert, heeft zelf nog nauwelijks Aesopus versleten; hij is zo rijk als een satraap en stelt met zijn hooghartigheid Thraso in alle opzichten in de schaduw. Hij woont in Amsterdam en zijn huis heet in de volksmond het Paradijs.^10. Ik schreef hem met onze bode om mij ten behoeve van jou een catalogus te sturen en omdat we oude kennissen zijn, denk ik dat hij dat zonder aarzelen zal doen. Daarbij ‘als het lot mij veroorlooft mijn eigen leven te leiden en mijn eigen zorgen te ordenen’^11. zal ik tegen 1 januari naar Amsterdam gaan voor de eredienst. Daarom zal ik, mocht hij zelf misschien niets sturen, in eigen persoon je zonder mankeren kunnen brengen wat je van zijn bibliotheek vraagt, ook al zou ik er veel geld voor moeten neerleggen. Het verbaast me enorm dat je, behalve een aantal andere fouten in mijn gedichtjes, ook minzaam de structuur van de regel ‘zoals je weent, zucht, siddert’ bekritiseert, terwijl Horatius het toch niet zo heel veel anders formuleert in zijn ‘Maar als de kraai in vrede kon eten’.^12.

Onze oude vriend Aurelius van Lopsen^13. triomfeert in alle ernst omdat jij de luipaarden achter je hebt gelaten en je weer tot de leeuwen hebt gewend.^14. Maar hij kent je karakter eigenlijk niet zo goed: jij geeft immers niets om de goden en godinnen van het hof, laat staan dat je jezelf aan hen zou wijden. Van Dorp blijft maar doorgaan in zijn eigen denktrant die jij goed kent; wat de muzen betreft en haar volgelingen ‘die prijst en bemint hij

9. Zie Adagia ii, 9, 86.

10. Misschien het huis op de hoek van de Kalverstraat en de Papenbrugsteeg.

11. Vergilius, Aeneis iv, 340/41.

12. Horatius, Epistulae i, 17, 50.

13. Cornelis Gerards, in het augustijnenklooster te Lopsen ten westen van Leiden.

14. De luipaarden in het Engelse wapen voor de leeuw in het wapen van Brabant, misschien ook de Hollandse leeuw.

[p. 106]

thuis, buitenshuis stelt hij ze luid aan de kaak’,^15. zoals iedereen duidelijk kan zien die goed oplet en probeert te zien wat er gaande is. Ik schrijf dit niet om je een koude douche te geven, maar ik zou willen dat hij zich het verhaal van Dares en Entellus^16. herinnert, erkent dat hij verslagen is en met luide stem in je oor zucht: ‘jij bent mijn meerdere, Erasmus, het past mij me naar jou te schikken’.^17. Hij moet dit snel doen, wil hij nog terecht de loffelijke reputatie verdienen van ‘de man die zijn pogingen al ruim beloond ziet, daar hij ook bij verlies bekend zal staan als degene die met jou gestreden heeft’.^18.

Vaarwel, dierbare Erasmus, en besef alsjeblieft dat niemand mij dierbaarder is dan jij. Nogmaals vaarwel.

Leuven op de geboortedag van de Heilige Martinus, 1516

15. Horatius, Epistulae i, 19, 36.

16. In Vergilius, Aeneis v, wordt Dares in een bokswedstrijd verslagen door de bejaarde Entellus.

17. Vergilius, Eclogae v, 4, met Erasmus in plaats van de door Vergilius genoemde Menalcas.

18. Ovidius, Metamorphoses xiii, 19/20.