Parnassus en Empyreum

[p. 5]

Voorwoord

De in dit boek gebundelde opstellen schreef ik in de jaren 1925-1929. Moest ik over de onderwerpen, die zij behandelen, thans opnieuw schrijven, ik zou het waarschijnlijk, gedeeltelijk althans, op een andere wijze doen. Menigmaal zal men in deze opstellen de woorden waarheid en werkelijkheid ontmoeten. Zij hebben, voor mij, op dit oogenblik in wezen geen andere beteekenis dan toen ik ze in de hier aangeboden studies neerschreef. Maar wel zou ik het op dit oogenblik, vermoed ik, minder vaak noodig oordeel en ze zoo nadrukkelijk en onomschreven in verband met letterkunde te gebruiken. Ook een methode van critiek wordt gewijzigd en verrijkt door ervaring, van toestanden en van personen. Er blijven echter drie redenen om dezen bundel opstellen te doen drukken. De eerste en geringste is de behoefte, om de eigen meeningen in een verband te overzien. De tweede is het verlangen om een volksdeel, het katholieke, dat, ondanks zijn groote bezielende vermogens en musische ontvankelijkheid, zijn politieke en sociale bedrijvigheid in dit land nog steeds niet heeft aangevuld met een juiste mate van diepere beschavingsgoederen, betere begrippen over kunst bij te brengen. En de derde is de verwachting, dat er in dit boek iets aan het licht zal treden van het conflict tusschen aardsch verlangen en hemelsch bevel waarmee een gansche generatie van jonge schrijvers was vervuld - van hun strijd met de wereld en de eigen per-

[p. 6]

soonlijkheid, die jaren lang bij het schrijven over letterkundige kunstwerken zoo duidelijk zich afteekende. Dat daarbij de hoop in mij levendig is, in deze opstellen ook de behandelde kunstwerken zelve bij benadering juist te hebben gekarakteriseerd, de hoop dat zij overtuiging, temperament en inzicht niet in een wanverhouding vertoonen, spreekt wel vanzelf.

De schrijver.

Juli 31.

[p. 7]

‘Le domaine du Faire est le domaine de l'Art, au sens le plus universel de ce mot.

‘l'Art, qui rectifie le Faire et non l'Agir, se tient donc en dehors de la ligne humaine, il a une fin, des règles, des valeurs, qui ne sont pas celles de l'homme, mais celles de l'oeuvre à produire. Cette oeuvre est tout pour l'Art, il n'y a pour lui qu'une loi, - les exigences et le bien de l'oeuvre’.

Jacques Maritain: ‘Art et Scolastique’.

‘Par elle-même, indépendamment des motifs qui appliquent l'homme à l'ouvrage, la pureté de l'artiste, si cher qu'elle lui coûte, ne lui sert de rien pour sauver son âme. Mais c'est tout de même une pureté authentique, payée au poids des douleurs d'un esprit créé; et qui figure l'autre pureté, et qui la figurant la prépare. Il suffira d'un glissement par les plans inclinés du ciel, une poussée de la grâce, le dormeur changera de côté, et se réveillera chez Dieu. Dieu sait le travail des hommes, l'envers de leur effort, il met partout ses pièges, ses graces actuelles, Dieu voit le moindre coin de l'innocence du coeur. Il y a la pitié de Dieu.’

Jacques Maritain: ‘Réponse à Jean Cocteau.’