'Het is me niet mogelik een mening juist te vinden, omdat ze aangenaam is'

Brieven van Marcellus Emants aan Gonne Loman-van Uildriks, 1904-1909

[p. 35]

5
22 November 1904²¹
Marcellus Emants aan Gonne van Uildriks

22 November 1904 den Haag

Geachte Mevrouw,

U zal 't misschien erg vinden; maar uw vriendin, die beweert te moeten behagen, heeft in mijn ogen groot gelijk. Een vrouw, die niet wil behagen is voor mij geen vrouw. Ze kan een beste moeder, een uitstekende verpleegster, een goede huishoudster zijn, maar een vrouw... voor mij... neen. Maar dat damesjaponnen geen behoorlik bereikbare zakken hebben, ja, dat vind ik idioot. Mijn vrouw²² - ik ben 5 Juli 1904 voor de derde maal getrouwd en wel met een veel jongere Duitse vrouw, wat zo ongeveer met al mijn beginselen in strijd was - stopt haar zakdoek geregeld in mijn zak, zodat ik telkens zakdoeken in mijn jassen vind. -

Nu heb ik zowaar uit uw brief wederom niets dan negatieve aanprijzingen van de Beurs vernomen. Geen namaak zegt u. Heel best; maar dat is toch niet voldoende.

't Is waar: uw zoon vindt altans de voorgevel en de toren wel mooi; maar waarom?

Een gevel moet je toch vertellen wat er achter zit, wat het gebouw inhoudt. Welnu, dit doet deze gevel in 't geheel niet. En die toren, waar is die voor nodig aan een beurs? Ik las eens, dat die toren zo mooi was, omdat ie niet als een kerktoren naar de hemel wijst. Is dat nu onzin of niet? Vindt uw zoon misschien die houten Gijsbrecht van Amstel²³ ook mooi, omdat hij niet (ook dit las ik) vooruitsteekt? -

Of ik nooit eens impulsief handel? O zeker en dan doe ik altijd iets verkeerds, dat me naderhand berouwt. Is 't werkelik waar, dat Spencer²⁴ zijn vrouw nooit wou antwoorden tenzij ze logies haar vragen stelde in welgekozen bewoordingen? Wat moeten die twee dan samen veel... gezwegen hebben.

Maeterlinck²⁵ zou er van watertanden.

U noemt het treurig, dat ik in een ophouden van het leven slechts een verlies van veel ellende zie. Maar vindt u dan de

21 Adressering: Mevrouw G Loman / Uildriks / Egmond a/d Hoef. Vertrekstempel: 's Gravenhage 22 Nov 04 12-1 N. Aankomststempel: Egmond a/d Hoef 22 Nov 04 4-8 N.

22 Jenny Kühn (1877-1956).

23 In de gevel van de Beurs is op de hoek van Damrak en Beursplein een door Lambertus Zijl vervaardigd beeld aangebracht van Gijsbrecht van Aemstel, ‘die met de aanleg van de dam in de Amstel de hoeksteen van de stad legde’. (Jan Derwig en Jouke van der Werf, Beurs van Berlage , Amsterdam 1994, p. 21.)

24 De veronderstelling ligt voor de hand dat het hier gaat om de evolutiewijsgeer Herbert Spencer (1820-1903) - maar die bleef ongehuwd.

25 De symbolistische toneelschrijver Maurice Maeterlinck (1862-1949).

[p. 36]

Gonne van Uildriks met haar poes geportretteerd door zoon Rudolph. (Collectie Loman.)

[p. 37]

dood niet iets ontzettends voor hem of haar, die beweert, dat het leven afwerpt een batig saldo aan geluk?

Of ik mij pessimist voel? Gelukkig ja. Mijns inziens kan een overtuigde optimist nooit een tevreden ogenblik hebben. Elke sekonde brengt hem immers nader tot het einde van... het goeie leven. In mijn ogen is het leven een onzinnigheid en zullen de mensen eenmaal - over millioenen jaren - dat wel algemeen inzien. Trouwens, zij, die geen instinkten kennen (welke ons in het leven houden) zien dat nu al in. Dat ze niet algemeen zelfmoord plegen, is eenvoudig toch nog een werking van het levens-instinkt.

U schrijft over: zonde. Maar wat is dat?

Voor mij kan 't tweeërlei zijn:

1^o Datgene wat in een gegeven tijd door de meerderheid der mensen wordt afgekeurd.

2^o Datgene wat het individu uit egoïsme doet en waardoor de gemeenschap wordt geschaad.

Het eerste is het meest voorkomend, wisselt met de tijd en is niet eens voor alle mensen hetzelfde.

Het tweede is wel erger, maar komt haast altijd voor, daar het egoïsme steeds met de gemeenschap in konflikt komt.

Neem daar nu nog bij, dat de mens volgens mij een produkt is van zijn voorouders en 't zal u wel duidelik zijn, dat ik zonde zo goed als niet aanneem.

Voorts is m.i. het doel van het leven: tot het inzicht komen, dat leven-willen... dwaasheid is. En het leven zelf... ja, dat lijkt me ongeveer: doen wat je niet laten kunt.

Resultaat een gekke tragikomedie.

Wat vindt u nu wel van dergelike opvattingen? Voor mij zijn ze zo eenvoudig, maar ik weet heel goed, dat ze dit voor anderen niet zijn.

Intussen teken ik hoogachtend:

Marc. Emants

N.B. Een paar dagen geleden zag ik in Amsterdam een schepping van Berlage, die ik van binnen zeer mooi vind. Ik bedoel Damrak 74.²⁶

26 Het door Berlage ontworpen gebouw van de Algemeene Maatschappij van Levensverzekering en Lijfrente.