Encyclopaedisch handboek van het moderne denken (2 delen)

[p. VII]

[Deel 1]

Voorwoord

Redactie en uitgevers zijn zich er van bewust, dat zij een moeilijke taak hebben ondernomen. Zij zijn echter ook overtuigd, dat een dergelijk handboek in veler behoeften kan voorzien. Er bestaat onmiskenbaar een wijdverbreide belangstelling voor het moderne denken. Geen wonder. In het praktische leven moet men zich wel dikwijls onzeker voelen, wanneer die praktijk niet gesteund wordt door theoretisch inzicht. Eigen denken en onderzoek staan in nauw verband met het denken als geheel in zijn verleden en heden. Door den samenhang met het geheel wordt ons eigen denken verhelderd en voortgeleid.

Er bestaan Duitsche, Engelsche en Fransche uitgaven, die op de onze min of meer gelijken. Maar reeds de vreemde taal biedt, juist op dit gebied, eigenaardige moeilijkheden. Ook vindt men in buitenlandsche geschriften niet, of zeer kort wat in 't bijzonder voor Nederland belangrijk is. De bijzondere Nederlandsche toestanden en vraagstukken als ook de inleiding in ons eigen wetenschappelijk spraakgebruik komen uiteraard in die geschriften niet tot hun recht. Maar belangrijker is, dat wij bedoelen, een geheel oorspronkelijk werk te bieden. Hier wordt o.a. getracht, de relativiteitstheorie, sedert lang toegepast op de verschillende gebieden der moderne mathematische natuurwetenschap als ook in de atoomtheorieën, de quantenleer enz., ook duidelijk te maken in haar beteekenis voor alle algemeenere onderwerpen der kennis. Ook nieuwere zienswijzen op biologisch gebied vinden volledig aandacht, terwijl het geheele werk slechts nieuw geschreven artikelen bevat van medewerkers, die volkomen bevoegd mogen worden geacht.

Bij de ontwikkeling van het werk hebben de volgende beginselen ons in hoofdzaak geleid:

Wij willen niet de bijzondere, vaktechnische zijde der wetenschappen bieden. Wel willen wij de algemeene, principiëele zijde ervan, dus de bijzondere beginselen, hypothesen, programma's, theorieën aanwijzen, die in de afzonderlijke wetenschappen algemeene en duurzame beteekenis hebben verkregen. Verder moet men in ons werk eenige inlichting kunnen vinden over de vak-

[p. VIII]

literatuur, voorzoover deze een onontbeerlijk bestanddeel der vakstudie vormt.

Het moderne denken heeft tot onderwerp alle gebieden van menschelijk geestesleven: wetenschap, kunst, religie, politiek, paedagogiek, enz. Allen, die met een dezer gebieden te maken hebben, moeten in ons werk voorlichting kunnen vinden.

Wij denken daarbij aan een grooten kring van gebruikers. Ook vertegenwoordigers van een of andere kunst, wetenschap of godsdienst en zij die zich daartoe voorbereiden, vallen er onder. Voor den waren groei van mensch, wetenschap en beschaving toch is het dikwijls onvermijdelijk, ja noodig, dat men de grenzen van het vak overschrijdt. Wij rekenen op lezers en gebruikers, die behoefte hebben te weten wat zij zeggen en doen, - die zich rekenschap willen geven van en ingaan op fouten, die men kan vermijden en verbeteren.

Refereerend is ons werk dus maar tot op zekere hoogte. Men vindt onder een woord niet een uittreksel uit de gangbare boeken, maar een beknopte uiteenzetting van het punt, waardoor menigmaal het raadplegen en schiften van boeken overbodig kan worden.

De redacteuren werken voortdurend samen, zoodat het boek een synthetische strekking heeft. Wij zien het moderne denken als een geheel, al wordt de mensch slechts zelden in vollen omvang daarvan bewust, misschien zelfs nooit volkomen. Wij staan dan ook niet op dogmatisch standpunt. Want wij erkennen de onvervangbare waarde van het kritisch beginsel in het denken. Dit heeft tengevolge, dat het resultaat niet belangrijker is dan het voortgaande denken zelf.

Ten slotte: iedere schrijver is verantwoordelijk voor het door hem geschrevene. Alle artikelen zullen dan ook worden onderteekend, die van de leden der Redactie met de beginletter van hun naam, die der medewerkers voluit.

De Redactie

De Uitgeefster