Amsterdamse rederijkersspelen in de zestiende eeuw

(1937)–E. Ellerbroek-Fortuin– rechtenstatus



[pagina 181]
Een ander tafelspel van drij personagien, te weten:Ga naar margenoot+ Heymelic lijden, een schamel man; Bedecte aermoed, een schamel vrouw, ende de wijse beradinghe, een doctoor. Ghemaect op dees laetste dieren tijt van het jaer vijftienhondert seven en vijftich. Heymelick lijden met een mande anden arme Hij, wiens goetheyt en is niet te exprimeren, Wil u, mijn heeren, // in dueghden verstercken. Ende wat ghijlieden te hant slaet moet u doen prospereren Hij, wiens goetheyt en is niet te exprimeren. 5[regelnummer] Want hij sal alle quaetdoenders confonderen Ende royeren // uut sijnder heyligher kercken. Hij, wiens goetheyt en is niet te exprimeren, Wil u, mijn heeren, // in dueghden verstercken. Och vrouwe, wij sijn nu binnen die Amsterdamsche percken. 10[regelnummer] Tis goet te bemercken // aen die aelmoessen voorwaer, Dat hier goe lien wonen. Bedecte aermoed met een corf aenden arm Het blijct sekerlic openbaer, Den aermen schaer // hebben hier haer nootdruft wel ghecreghen. En doense niet, mijn man? Heymelic lijden 15[regelnummer] Ia, vrij wel ter deghen. Mijn hert is gheneghen // tot dese stadt lofsaem. So langh ic leef en Amsterdam hoor nomen sijn naem, Dat ic mij niet te segghen schaem, // sullen mijn ooghen bedouwen,Ga naar voetnoot1 Ghedachtich sijnde ons swaer benouwen. Bedecte aermoed 20[regelnummer] Och, wast mannen ofte vrouwen, Twasser al onderhouwen // in die benoude tijt. Heymelick lijden Godt de Heer heeft nu de sijnen bevrijt. Ghebenedijt // moet Hij inder eeuwicheyt wesen. Bedecte aermoed Och voor de hant Godts mach elc een wel vresen, 25[regelnummer] Al sijn wij nu ghenesen // vant druckich beswaren. Heymelick lijden Och t'loopt nu al weer onversaeght inde tavaeren, Niet wetende van sparen // als die onvroeden.
[pagina 182]
Bedecte aermoed En wij moetent ontbeeren, wij arme bloeden, Wij diet al wisten te begoedenGa naar voetnoot1) // in tijden voorleden, 30[regelnummer] Ende nu moet van ons selven t'broot sijn ghebeden In diversche steden, // en ist niet te beclaghen? Heymelic lijden Wij, diet den aermen met hoopen plaghen toe te draghen, Sijn van vrienden en maeghen // nu gheheel verlaten. Luttel ofte gheen bewesen aen ons eenighe caritaten. 35[regelnummer] Wij gaen wel door seven straeten, // eer wij iet crijghen, vrou vercoren, Tis om te dispereren. Bedecte aermoed Och neen, gheeft de moet niet verloren, Mijn lief man, wilt hooren // uus wijfs bediet. Heymelic lijden Ia, wat wildij moveren?Ga naar voetnoot2) Bedecte aermoed 40[regelnummer] Sonder Godts wille daer niet en gheschiet, Want wij doen niet // als wij behooren certeyn. Dat ist dat de Heer heeft gaen verstooren // alleyn. Vruecht souden wij allen oorbooren // ghemeyn, // deden wij so wij souden // iet, Maer die broederlicke minne men vercouwen // siet. 45[regelnummer] Men singht den ouden // liet, // t'is goet te bemercken // bloot.Ga naar margenoot+ Heymelic lijden Niemant en ghevoelt eens anders seeren. Bedecte aermoed Qualic costen wij onlancx crijghen broot, Maer Godt heeft gheblust ons noot // en swaer afgrijsen.Ga naar voetnoot3) Godt ist, die de sijnen weet te spijsen. 50[regelnummer] Men siet nu niet seer rijsen // broot noch suyvele. Heymelic lijden Dees voorvercoopers bedervent al. Bedecte aermoed Ia, sij slachten de duyvele, Want elc wilt sijn penninc tot een gulden bringhen // schier. Heymelic lijden Daerom leven wij in een swaer bestringhenGa naar voetnoot4) // hier;
[pagina 183]
55[regelnummer] T'is al waermen om dinghen // dier,Ga naar voetnoot1) // daer is luttel te winnen. Bedecte aermoed De neeringhe staet gans stille. Heymelic lijden Ist niet een saeck om te ontsinnen? Die te recht gaet bekinnen, // die mach wel trueren. Och hoe lanc sijn ons dese tijden gheseyt te veuren, 60[regelnummer] Maer wij achtent voor leurenGa naar voetnoot2) // ende een sot gheclap. Bedecte aermoed Immer draegh ic de mande. Heymelic lijden Ende ic die nap. So menich stap // ic tree voor iemants deuren, Mits schaemte dinct mijn herte schueren. 65[regelnummer] Och ons docht, t'mocht niet ghebueren, // dat nu is ghevallen. Bedecte aermoed Mijn lief man, wat sijnder al van onser ghetallen, Vrij sonder mallen, // die hem hier voor niet en hoeden! Want sij waren als wij relic bij den goeden, Maer dusdanighe onspoeden // souder veel bistierGa naar voetnoot3) maken. Heymelic lijden 70[regelnummer] Men mocht t'broot met gheen gelt ghenaken;Ga naar voetnoot4) Noyt vremder saken, // t'wasser in sommighe plecken niet. Bedecte aermoed Dat dede ons claghen. Heymelic lijden Want soodanighen verdriet Is noyt gheschiet; // daer omt niet alte ruym // heeft 75[regelnummer] De aerme ghemeent. Bedecte aermoed Den rentier t'ghemac op sijnen duymGa naar voetnoot5) // heeft. Hoe wel sijn pachtere niet een pluym // heeft, // hij wilt betaelt // sijn, Al soud hem t'bed onder t'gat onthaeltGa naar voetnoot6) // sijn, t'Mach niet ghefaelt // sijn, // sij ligghen int voet // santGa naar voetnoot7) 80[regelnummer] Den armen, altijt.
[pagina 184]
Heymelic lijden Hollant plach te sijn een goet // lant; Altijt eenen overvloedich behoetGa naar voetnoot1) // vant // den armen daer // in. En nu ic tot Amsterdam voorwaer // bin, Int nauwste ic claer // kin, // twasser bijnaest verschoyt.Ga naar voetnoot2) Bedecte aermoed 85[regelnummer] Man, die wel uutdeelt wert int leste beroyt; Sij hebben ghestroyt // in diversche landen // fijn. Wel die burghmeesters mannen van verstande // sijn, Want sij voorsaghen noch meerder toecomende noot, Of t'selsteGa naar voetnoot3) datter was, al en wast niet groot, 90[regelnummer] Most binnen blijven bloot // voor die borghers ghemeen, Of het soude beweent hebben groot en cleen. Dus met goeden reen // hebbense sulcx gaen vaeten. Heymelick lijden Nochtans hebbense gheen armen buyten haer poorten ghelaten, Maer t'ghebot der caritaten seer wel gheobserveert. Bedecte aermoed 95[regelnummer] Immers creegh noch elcken wat. Heymelic lijden En heeft Godt niet weder haer solders ghemultiplieert Met saede?Ga naar voetnoot4) sij sijnt weert en hebbent verdient Aen die onsen. Bedecte aermoed Hoe trouwelic deense backen voor haer ghemient! 100[regelnummer] Certeyn, wij sient, // te Amsterdam vonden wijt best. Heymelic lijden Sij waren medelijdich met ons, tot dat den rest Was op het lest, // want sij despereerden niet. Ende naer haeren gheloof is haer nu gheschiet.: Godt noyt iemant verliet, // die den armen bijstandicheyt 105[regelnummer] Toonden in haren noot. Bedecte aermoed Maer groote viandicheyt Sal Godt toonen haer, die den armen versmaen. Maer Godt danck, ten is ons in Amsterdam niet ghedaen, Maer hebben ontfaen // menich aelmoesse ient.Ga naar voetnoot5)
[pagina 185]
Heymelic lijden 110[regelnummer] Hij salt haer loonen, die alle saecken sijn bekent, Want so menich innocent // hebbense ghelogeert,Ga naar voetnoot1) Die den cost in Amsterdam hebben gheconquesteert.Ga naar voetnoot2) Wel moet varen onghesimuleert // dees vermaerde stat. Bedecte aermoed Och haddense gheenen wijsen raet hier ghehadt, 115[regelnummer] Daer haddender plat // veel door benoutheyt ghestorven. Heymelic lijdenGa naar margenoot+ Maer danc heb Godt, immer hebben wij ons voetsel verworven. Certeyn, wij dorven // niet schimpich spreken Op dese inwonderen. Neen, Godt de Heer sout op ons wreken. 120[regelnummer] 't Waer ooc een teecken // van ondancbaericheyt groot: Ons ontbrack noyt broot. Heymelic lijden Onse ouders hebben haeren noot Beclaeght so bloot, // doense waren int leven, Hoe dat men doe voor een broot vijf stuyvers most gheven. 125[regelnummer] Sij hebbent gheschreven // tot een eeuwighe memorie,Ga naar margenoot+ Maer t'heeft gheen comparatie bij dese historie. Godt sij prijs en glorie, // wij sijnt doorcomen. Bedecte aermoed Doe wasser ghenoech te winnen. Heymelic lijden t'Was al goey coop, sonder t'broot uutghenomen. 130[regelnummer] Was dat een bestromenGa naar voetnoot3) // van een swaer verdriet! Laet mijn dat hooren. Bedecte aermoed Neent, seker niet, Sulcx niet en bediet, // t'es niet weert om te verhalen. Heymelic lijden Nu wistmen t'broot nouw met gelt te betalen. 135[regelnummer] Vrij sonder falen, // hoe menich isser van hongher ghestorven In sommighe contreyen! Bedecte aermoed. Ja, en ooc bedorven, Die in een deel iaren sullen te voren comenGa naar voetnoot4) // niet.
[pagina 186]
Heymelic lijden Godt moet de sulcke met sijn gratie bestromen // iet 140[regelnummer] En voor t'eeuwich verdommen, // siet, // beschermen alteenen. Bedecte aermoed Int iaer van sesenveertich ginct meed al op een weenen, Doe wast ooc eenen // swaren dieren tijt. Heymelic lijden Och, ten raect desen niet een mijt, Want sonder respijt // wasser doe broot te crijghen. 145[regelnummer] Dus, mijn lieve vrouwe, wilt daer of swijghen, Want t'heeft nu al gheweest in swaer benoutheyt. Bedecte aermoed Ic vermoe, al hadder een Mathusalems outheyt,Ga naar voetnoot1) Haer soud niet ghedincken dat wij hebben gheleeft. Heymelic lijden Siet, hoe overvloedich het Gode nu weder gheeft. 150[regelnummer] Certeyn, hij sneeft, // die hem van Godt keeren // gaet, Want de sulcke overcomt een verseeren // quaet. Daerom elc een Godt ter eeren // staetGa naar voetnoot2) // en dat oprechtelic. Bedecte aermoed Men acht Godts woort lacen alte slechtelic, t'Leeft al onnechtelic,Ga naar voetnoot3) // dat een stuyver meer // heeft 155[regelnummer] Dan hij mach opeten. Heymelic lijden Lacen, elc in sijn staete te seer // sneeft. Sij ghelooven, peyns ic, niet dat de Heer // leeft, // diet al sal // dommen; Want voor den dinghstoel Christi sullen wij al // commen, Niemant uutghenommen, // weten wij al // wel. Bedecte aermoed 160[regelnummer] Wanneer de basuyn wert gheblasen Heymelic lijden Moetet al naer Josaphats dal // snel. Dus ic se voor mal // tel, // die omt tijdelic hier Het eeuwich verlaten. Bedecte aermoed Een dronckaert bemint het bier 165[regelnummer] Boven Godts woort fier, // om dat te hooren declareren.
[pagina 187]
Heymelic lijden De gierighe haer mette finance so gheneeren,Ga naar voetnoot1) Dat se op die Heer der Heeren // niet eens en passen, Want sij sijn altijt uut om haer even mensch te verrassen, Sij slepent binnen haer cassen, // tsij eerlic oft oneerlic. 170[regelnummer] Hoe souden de armen bedijen? Bedecte aermoed Och, tis seker deerlic En ooc verveerlic, // dier op gaet mercken. Sijn wij niet al leden vander heyligher kercken? EndeGa naar voetnoot2) onder die wercken // Christi als ons eenighe defensoor 175[regelnummer] Geerne souden sijn, // waerom sluytij dan u contoor? Ende datGa naar voetnoot3) voor // u broeder, soomen gaet ghewaghen, Want wij al tsamen die naem Christi draeghen, Al sijn wij vrienden en maghen, // ia susters en broers. Heymelic lijden Daerom salt seer swaer sijn, hoort sonder veel beroers, 180[regelnummer] De rijckeGa naar voetnoot4) int eeuwich leven te commen daer; Een kemel soud eer door de oogh van een naelde gaen voorwaer, Dan die vrecke rijcke claer, // tis swaer om hooren. Bedecte aermoed Sij latent haer hielen hooren,Ga naar voetnoot5) mijn man vercoren, Sij gaender haer niet in stooren, // al ist dat Jacobus seyt: 185[regelnummer] Ghij rijcke, nu doch bitterlic huylt en schreyt, Want u costelicke ghereytGa naar voetnoot6) // verroest, u cleeren eten de motten. Heymelic lijden Wijse beradinghe uut. Wanneer men haer sulcx seyt, sij gaender mede spotten. Maer men vint veel sotten // onder die rijcken, Maer sij houden de sot inde mouw,Ga naar voetnoot7) sij latense niet kijcken, 190[regelnummer] Sij gaen int bonte strijckenGa naar voetnoot8) // en dat can veel bedecken. Bedecte aermoed Ontbeyt, wie comt ons hier bij ter plecken? Wij meenden te vertrecken; // hoe is hij hier binnen gheraect?Ga naar margenoot+ Het ghelijct een fijn man. Heymelic lijden Seer wel ghespraect. 195[regelnummer] Te met bij ons ghenaect, // hij comt licht om ons te troosten
[pagina 188]
Met het goddelic woort. Die wijse beradinghe, een doctoor Hij, die de son doet rijsen inden oosten Ende inden westen weder descenderen // doet,Ga naar voetnoot1) Dats die Heer der Heeren, die alle menschen propoosten 200[regelnummer] Door sijn onbegrijpelicke wijsheyt ten besten keeren // moet. Hoe staedij dus bedruct? Willet mij interpreteren // soet, Want ic hoop door Godts hulpe u herten te verlichten. Heymelic lijden Hoe heet ghij, mijn vrient? Wijse beradinghe Ic salt u berichten. 205[regelnummer] Al sijdij vanden slichten, // aenhoort mijn rappoort: Ic heete de wijse beradinghe, dus naer mijn hoort. Weest niet verstoort // int gene dat Godt behaeght, Maer die castijdinghe Godts liefvelic draeght, Vrij niet en claeght, // maer looft hem sonder vermijen, 210[regelnummer] Want die Godt lief heeft, gaet Hij castijen. Bedecte aermoed Wij weten wel, wij behooren te lijen Sonder sijenGa naar voetnoot2), // wij hebbent wel verdient, Maer Godts hant raect niet dan die arme ghemient, Want wij sient // dat de rijcke nu t'goet conquesteren 215[regelnummer] Naer haer begeeren. Wijse beradinghe Wilt sulcx sileren,Ga naar voetnoot3) Want soo ghij een ander gaet condemneren, // mij verstaet, Werdij gheoordeelt, dus u presumptieGa naar voetnoot4) verlaet. Doet naer mijnen raet, // Godt salt al wel voeghen, 220[regelnummer] Soo ghijt nu siet voor ooghen. Heymelic lijden Niet verder dan Godt en wil wij vermoghen. Maer een quaet ghenoeghen // is in ons ghehecht, Daerom is tusschen de gheest en t'vleesch altijt een ghevecht. Weynich levender oprecht // binnen sweerelts baenen. Wijse beradinghe 225[regelnummer] Daerom gheeft u ghevaene, Vrij sonder wanen, // onder die moghende Godts hant En ghebruyct te recht uwe inwendich verstant.
[pagina 189]
So wert u bekant // u selfs vicien, Want ghij leeft als een volc sonder creditien, 230[regelnummer] Gheen malitien // so groot die u mishaghen; Daerom moettij die castijdinghe des Heeren draghen. Dus laet u claghen, // want ghij hebt noyt ghekent Godts moghentheyt excellent. Bedecte aermoed Luttel oft gheen goet en is in ons gheënt, 235[regelnummer] Maer als den blentGa naar voetnoot1) ghedoolt in onse weghen. Heymelic lijden Och, wij sijn uut die rechte paen so ver ghesleghen; Moet willens teghen // die gherechticheyt ghevochten,Ga naar voetnoot2) Want het warachtigh broot wij noyt en sochten. Och, hoe wel mochten // wij ons aldaer 240[regelnummer] Anders ghereguleert hebben! Wijse beradinghe Verlaet noch eenpaer Dit leven voorwaer, // dat gheheel contrariëert Het goddelic woort. Bedecte aermoed Och, ons te recht dan leert, 245[regelnummer] t'Wert van ons begeert // tot deser stonden, Hoe wij sullen afwerpen het pac der sonden, Op dat van ons mach werden ghevonden // die gherechte baen, Vrij sonder waen. Heymelic lijden Och hoe geerne souden wij die gaen, 250[regelnummer] Van stonden aen, // doet ons t'bediet, Blust ons verdriet. Wijse beradinghe Neerstich voor u siet, En wilt doch niet // alle gheesten ghelooven, Maer met grooter neersticheyt wilt se eerst proeven 255[regelnummer] Ofse ghesonden sijn van boven // tot uwer instantie.Ga naar voetnoot3) Bedecte aermoed Hoe souden wijse kennen? Wijse beradinghe Ist datGa naar voetnoot4) wedersegghen Godts ordinantie,
[pagina 190]
Die gheordineert is door die Goddelicke prudentie Van Christo, een met den Vader in essentie, 260[regelnummer] Hoe deuchtschijnende inventie // dat de sulcke lauderen // goet, Vooral ghij sulcx uuter herten royeren // moet, En u keeren // soet // van haer traditien, Want dat sijn de fondatuers van alle superstitien. Al haer monitien // gheheel verfijt,Ga naar voetnoot1) 265[regelnummer] Oft van Godt den Heer werdij noch meerder ghecastijt. Dus maect u quyt // alle deesem quaet; Der hijpocrijten praet // acht als fenijn, Verstaet wel mijn. Heymelic lijden Wel sijnder bedroghen doort uutwendich schijn. 270[regelnummer] Sij aencommen ons soo fijn, // t'hooft hanghende op de schouweren pleyn, Als recht quansuys: wij sijn so cuysch, so reyn, Maer een quaet vileyn // wert wel bedect Onder een lanc cleet. Wijse beradinghe Vrij niet en ghect,Ga naar margenoot+ 275[regelnummer] Dus houtse suspect, // vrij sonder verbloden, Die u noch willen doen betrouwen in afgoden, Daert Godt so heeft verboden, // ia de maledictie daer aen ghehecht, Wie eenighe ghelickenisse maken, tsij heer oft knecht. Godts woort oprecht // diligentelic aensiet // pleyn, 280[regelnummer] En aenmerct hoe swaerlic sulcx Godt verbiet // reyn. Daer en isser niet // eyn // onder alle sonden so groot Als afgoderije, ic doet u weten bloot, Waer door u dese noot // is overghecommen. Heymelic lijden Wel moghen wij dan voor afgoderije schrommen, 285[regelnummer] En voor sommighe, diemen nu nommen // rabbijGa naar voetnoot2) sonder flouwen, Want se ons, ende sulcx langhe, hebben doen betrouwen. Certeyn wij souwen // sulcx noyt hebben ghedocht, Maer sij eylaes hebbender ons toe ghebrocht, Dat wij hebben versocht // haer, die haer selven niet conden helpen, 290[regelnummer] Dat se onse miserie ende commer souden stelpen. O Heer, ghenaed, wij sijn te ver uut u weghen ghetreen. Bedecte aermoed Ia, dat wij gout, silver, ia hout en steen Hebben aenghebeen // inde plaetse van Godt, Och, hoe hebben wij gheweest aldus sot, 295[regelnummer] Dat wij op Godts ghebot // niet eens en saghen.
[pagina 191]
Maer soud Godt hierom iust de landen dus plaghen? Wilt ons dat ghewaghen, // tis ons om weten noodtelic. Wijse beradinghe Hoort, dese woorden spreect Godt blootelic, Dus grootelic // Hij die afkeeringhe acht: 300[regelnummer] WanneerGa naar voetnoot1) ghij niet en doet de gheboden naer u macht, Vermalendijt suldij sijn inde stat en inden acker daer, Vermalendijt sal sijn u corf, en overschoot voorwaer, Vermalendijt de vrucht eenpaer // dijns lichaems goet; De vrucht uus lants, die vrucht uwer coeyen, dit bevroet, 305[regelnummer] Ende die vrucht van u schapen soet // sullen sijn vermalendijt. Vermalendijt sijdij of ghij in of uut gaet, dit seker sijt; Ia sonder respijt // sal die Heer verdwijningheGa naar voetnoot2) over u senden, En vermalendijdinghe in wat ghij begint, t'valt u tot allenden, Tot dat ghij u leven sult enden // in een swaer besueren. 310[regelnummer] De Heer sal die pestilentie lanc bij u laeten dueren. Die Heer sal u slaen tot dier hueren // met gheswille, Met cortse en hittighen brant, ic en swijghs niet stille, Omdat ghij Sijn wille // niet hebt ghedaen teenemael // fijn. Die hemel, die boven u hooft is, sal metael // sijn, 315[regelnummer] De aerde onder u ijsere, dit seght de Heere al. U lichaem sal een spijs der voghelen sijn sonder ghetal. Dusdanich misval // sullense sustineren in haer tijden, Want haer leven lanc sullense onrecht moeten lijden. Een wijf suldij trouwen, maer een ander salse beslapen. 320[regelnummer] Een huys suldij bouwen, seer recht scapen, Maer dat niet bewonen, mijn wel versint. De vrucht haers lichaems sullense eten, vrienden bemint, Te weten haer eyghen kint, // noyt afgrijselicker quaet. Ia de man, die in welluste gheleeft heeft, dit verstaet, 325[regelnummer] Sal met rijpen raet // sijn wijf noch kinders niet ionnen, Dattet vleesch van haer kinderen van haer wert verslonnen, Overmits dat hem vant selfste niet over en schiet. Och vrienden ghetrouwe, merct op dit verdriet. Is dese tijt iet // hier bij te compareren? 330[regelnummer] Hoort noch een sake, ic moetet u allegeren:Ga naar voetnoot3) Een vrou die in eeren // leefde in alle wellusticheyt,
[pagina 192]
Die haer voeten noyt ter aerden stelde in ongerusticheyt, Die sal haer man en dochteren misionnen pleyn De vellekens, daer de kinderen in gheboren werden certeyn, 335[regelnummer] De welcke tusschen haer beenen uutgegaen // sijn, Te etene, wilt den sin te recht verstaen // fijn. Want de vrou sal soo belaen // sijn // sonder dubitatie, Dat sijse heymelic sal eten selfs mits groot gravatie,Ga naar voetnoot1) Sonder fallatie // des hongers, diese sal ghedooghen. 340[regelnummer] Dus vreest den Heere, eert Hem naer u vermoghen, Of al dat ic heb vertooghen, // en noch veel meer, Sal over u comen. O menschen, hoe seer Hebdij ghenomen u keer // van Hem die daer is alte goet, En sijn beminders wil Hijt gheven so overvloet. 345[regelnummer] Hoort doch, hoe soet // David ons seyt soo claer; Ionc heb ic gheweest, nu out gheworden voorwaer, Noyt en sach ic aldaer // die rechtveerdighe verlaten, Noch sijn saetGa naar voetnoot2) broet soecken in eenighe straten. t'Verstant wilt vaeten, // ghij verstaet wel mijn meenen. Heymelic lijden 350[regelnummer] Och, wij moghen ons leven wel beweenen. Is dit noch vanden cleenen, // dat nu is ghebuert, Hert, sin, ende nieren / hebdij in mijn ghestuert, Mijn siele beruert; // och, wij hebben buyten weghen ghetreen. Bedecte aermoed Och, te recht seyde David, dat daer waeren gheen 355[regelnummer] Onder alle menschen ghemeen, // die daer goet daden. En sijn wij allegaer dan onderworpen het quade? O Godt, ghenade, // en treet met ons int oordeel niet. Heymelic lijden Daerom sijn wij t'gemeen welvaren quyt, diet wel insiet, Want niet dan verdriet // ons langher te verwachten // staet. Wijse beradinghe 360[regelnummer] Neen, spreect so niet als die onbedachte // quaet. Godts machten // laetGa naar voetnoot3) // om te ondersoecken. Vant ghemeen welvaren laet gheen quaet sijn ghesproken. Tis niet versteken in eenighe hoecken, // maer u ter eeren // al Ic ghemeen welvaren voor een present presenteren // sal. 365[regelnummer] Dat ic u int allegeren // cal, // niet vander hant // vlijt:Ga naar voetnoot4) Ghij sijtGa naar voetnoot5) immers dat ghij in een vreetsamich lant // sijt.Ga naar margenoot+ Hoe wel uwen viant // lijt,Ga naar voetnoot6) // Godt weetet wel tot payse te bringhen.
[pagina 193]
t'Goet is ons alleenen ghecommen seer geringhe.Ga naar voetnoot1)Ga naar margenoot+ Gheen wonderlicker dinghen // danGa naar voetnoot2) een last saet D'een dach voor hondert seventien gulden ghegeven worden,Ga naar voetnoot3) mijn verstaet, AlGa naar voetnoot4) was smenschensGa naar voetnoot5) raet // wech en elc een sorghde voor sneven, Werden onlancx daernaer goet saet niet om dertich gulden ghegheven? Dus die Heer verheven weet elc een te voen. Wouden wij slechts al naer Sijnen wille doen, 375[regelnummer] Hij soud ons allen begoen // met het ghemeen welvaren daer. Heymelic lijden Och, het ghemeen welvaren saegh ic so geerne voorwaer, Mijn lieve caer,Ga naar voetnoot6) // willet ons doch toonen. Bedecte aermoed Ia, om die minne van Godt, diet al mach loonen, Want ons sijnGa naar voetnoot7) ducaten noch croonen // om u te schincken. 380[regelnummer] Want t'ghemeen welvaren doet niemant crincken, Dus wilt ons bedincken // met soodanighen present. Wijse beradinghe Ic, wijse beradinghe, sal u maken bekent. Siet, dat ghijder u niet af en went, Maer seer diligent // volght hem pertinent, 385[regelnummer] Want sij blijvenGa naar voetnoot8) gheschent // in druc en allent, Die onder sijne bentGa naar voetnoot9) // niet heeft ghedaen een iurement,Ga naar voetnoot10) Want den Vader omnipotent // salt al uutrooden, Dat van hem niet gheplant // is. Heymelic lijden Och, demonstreert ons het ghemeen welvaeren! Wijse beradinghe toonende een crucifix 390[regelnummer] Aensiet hier t'ghemeen welvaren sonder verblooden, Die over leven en dooden // sal iudiceren Ten ioncxsten daghe, sonder eenich faelgeren, Die met groot begeeren // is uut den hemel ghesteghen En door sijn doot wederom die paeys gecreghen.Ga naar voetnoot11) 395[regelnummer] In diversche weghen // het verloren schaep ghesocht; Vindende heeft hijt voor sijnen vader ghebrocht
[pagina 194]
Ende ontknocht // sijne banden seer fel. Dits ghemeen welvaren ende niemant el. Hij en wilt niemant int ghequel laten noch verdriet, 400[regelnummer] Want den doot der sondaren en wilt hij niet, Maer dat hij hem bekeere, siet, // en wandelt de rechte baen. Dus roept tot Hem alle, die belast sijt ofte belaen: Comt tot mij sonder waen. // Hij wil u vertroosten, vermaken.Ga naar voetnoot1) Siet hier den campioen vechtere;Ga naar voetnoot2) hier door suldij gheraken, 405[regelnummer] Daer ghij sult smaken een onverganckelicke spijse. Elc blijft bij dit ghemeen welvaren, doet als die wijse, Sijdij ionc oft van hayre grijse, // dese cant al voen. Dese ist die voor ons allen heeft verworven de soen. Elc wil hem spoen // om desen sijn misdaet te lijen. 410[regelnummer] Aensiet de moorder misdadich, Hij wil hem niet castijen, Maer inder selver tijen // dat hij den Heere beleet, Die Heer was terstont om te ontfermen bereet, En de hem de weetGa naar voetnoot3) // seer net en fijn, Segghende: noch heden suldij met Mij int paradijs sijn. 415[regelnummer] O oprechte medecijnGa naar voetnoot4) // voor die sondaren al! Dus comt al tot Hem, hoe veel ghij sijt int ghetal, Ghij dootslaghers groot en smal, // weest wel te vreen, Met David wilt vrijmoedich tot Christum treen, Ende met Magdaleen // comt, ghij luxurieuse vrouwen, 420[regelnummer] Valt hem te voeten met een vast betrouwen. Sonder flouwen // suldij hooren mijn versintGa naar voetnoot5): Haer sonden worden haer vergeven, want sij heeft veel bemint. Al mocht een moeder haer kint // vergeten en niet sijn ghedachtich, So wil Hij den sondaer niet vergeten, dats warachtich. 425[regelnummer] Dus comt neerslachtichGa naar voetnoot6) // met Petro en schreyt. Men leest van sijn schreyen, maer niet wat hij heeft gheseyt. Dus sonder verbeyt // aensiet hier t'ghemeen welvaren. Heymelic lijden Och, nu verlaet mij al mijn sherten beswaren, Want Hij wil vergaren // innocenten en clercken, 430[regelnummer] Als die hin haer kiecxkens onder haer vlercken. Dits t'hooft der heiligher kercken, // diet al sal bevrijen. Bedecte aermoed o Heer, wilt ons, als een vader sijn kint, vrij castijen, Wanneer wij ons vlijenGa naar voetnoot7) // buyten uwe weghen.
[pagina 195]
Heymelic lijden Want wanneer wij slechts suchten, is den Heer tot ontfermen ghenegen. 435[regelnummer] Met hem hebben wijt al vercreghen // sonder dubitatie. Wijse beradinghe Comt danGa naar voetnoot1) tot het ghemeen welvaren, alle natie. Sijn onnommelicke gratie wilt Hij elc een schincken. Comt, eet om niet honich en wilt melc drincken, Want Hij wilde u bedincken // in het benouden iaere 440[regelnummer] Van duysent vijfhondert ende seven en vijftich voorwaere, Als een oprecht vaere // te doene behoort. Daerom vrienden al, reguleert u naer Christus woort, Alle discoort // onder u lieden versmoort. Comt u aent boort // die u met tweedracht becoort, 445[regelnummer] Het sij van wat soort, // gheeft hem gheen credentie. Nu hier me oorlof,Ga naar voetnoot2) vrienden vol van scientie, Mijne intentie // wilt doch int beste verstaen // gaen. Heymelic lijden Christus die Heere doet t'allen tijde obedientie. Wijse beradinghe Nu hier me oorlof, vrienden vol van scientie. Bedecte aermoed 450[regelnummer] Wilt ionc bekeeren sonder eenighe mentie. Der schrifturen intelligentieGa naar voetnoot3) // blijft bij sulcx vermaen // plaen. Wijse beradinghe Hier me oorlof, vrienden vol van scientie, Mijn intentie // wilt doch int beste verstaen // gaen. Adieu, de Heer wil ons allen van sonden ontlaen // saen. Finis Wilt Jonck bekeeren composuit A^o 1557.	margenoot+ H.S. p. 58. voetnoot1 = bedauwen: vochtig worden (Mnl. Wdb. I 611). voetnoot1) met goed, geld begiftigen. (Ned. Wdb. II 1403). voetnoot2) = beweren. margenoot+ H.S. p. 59. voetnoot3) hier = ellende. voetnoot4) ws. = bestranghen: benauwdheid (Kil. 54). voetnoot1) het is alles duur dat men tracht te kopen; na ‘men’ volgt een meervoud. voetnoot2) leur = lor; wij hechten er geen waarde aan. (Ned. Wdb. VIII 1693). voetnoot3) bijvorm van bijster = armoedig (Ned. Wdb. II, 2643). voetnoot4) in het bezit geraken van (Mnl. Wdb. II 1391). voetnoot5) heeft het zo gemakkelijk mogelijk (vgl. Mnl. Wdb. II 462). voetnoot6) wegnemen (Mnl. Wdb. V 1069). voetnoot7) zand waarmee een vloer bestrooid is; (Mnl. Wdb. IX 758) vgl. het voetzand kussen = in het zand bijten. voetnoot1) bescherming, veiligheid (Mnl. Wdb. I 747). voetnoot2) weggegaan (Mnl. Wdb. VIII 2372). voetnoot3) = selfste. voetnoot4) graan (Mnl. Wdb. VII 47). voetnoot5) lief, mooi; in de 16e eeuw vaak gebruikt als stoplap (Ned. Wdb. VII¹ 261). voetnoot1) in het Hs.: gelogiert. voetnoot2) verkregen (gloss. Siecke Stadt). margenoot+ H.S. p. 60. margenoot+ A^o 1490 ende 1499. voetnoot3) bezoeken (Ned. Wdb. II 2182). voetnoot4) er weer boven op komen. voetnoot1) hoge leeftijd (Mnl. Wdb. V 2052). voetnoot2) lees: te eeren staat? voetnoot3) m.i. = onechtelic = ontaard (Mnl. Handwdb. 404). voetnoot1) houden zich bezig met (Mnl. Wdb. II 1411). voetnoot2) vs. 174-178 onduidelijk; bedorven plaats? voetnoot3) en dat nog wel. voetnoot4) voor den rijke om. voetnoot5) zij trekken er zich niets van aan; vgl. ons: ik lap het achter mijn hielen. voetnoot6) benodigdheid; sieraad (Mnl. Wdb. II 1522). voetnoot7) houden hun gekheid verborgen (Ned. Wdb. IX 1186). voetnoot8) gaen strijcken: gaan (Mnl. Wdb. VII 2321); int bonte: in de dracht der rijken (Ned. Wdb. III¹ 373). margenoot+ H.S. p. 61. voetnoot1) vs. 198 past niet in het rijmschema. voetnoot2) zonder twijfel; vervorming van het bekende ‘sonder si’; (vgl. Siecke Stadt). voetnoot3) wilt hierover zwijgen. voetnoot4) laatdunkendheid (Mnl. Wdb. VI 662). voetnoot1) hier is ‘hebben wij’ weggelaten. voetnoot2) hier is ‘hebben’ weggebleven. voetnoot3) = om u bij te staan voetnoot4) lees: ist datse. voetnoot1) verfoeien (Mnl. Wdb. VIII 1717); zie ook het andere Tafelspel, vs. 443. margenoot+ H.S. p. 62. voetnoot2) vgl. Mattheüs 23, vs. 7. voetnoot1) Vs. 300-315, vgl. Deuteronomium XXVIII, vs. 15-23. vs. 316, vgl. id. vs. 26; vs. 319-321, id. vs. 30, vs. 322-327, id. vs. 53-55, vs. 331-339, id. vs. 56-57. Zie ook Een Spul van Sinnen vanden siecke Stadt (uitg. Grondijs): vs. 488-510, vgl. Deuteronomium XXVIII, vs. 15-27, vs. 520-531, vgl. id. vs. 28-31, vs. 537-545, id. vs. 53; 56-57. voetnoot2) tering (Gloss. Siecke Stadt, vs. 495). voetnoot3) aanvoeren, aanhalen (Mnl. Wdb. I 346); zie ook vs. 365 en het andere Tafelspel, vs. 301. voetnoot1) = moeilijkheid. (vgl. Siecke Stadt = moeite, last). voetnoot2) nakomelingschap (Mnl. Wdb. VII 47). voetnoot3) laat het over aan (Ned. Wdb. VIII 1149). voetnoot4) blijkens de zin: verwerp dat niet. Vgl. Mndl. Wdb. IX 631. voetnoot5) spelfout voor ‘siet’? margenoot+ H.S. p. 63. voetnoot6) ‘lijt’ is mij hier niet duidelijk. voetnoot1) = alleen voedsel was er zeer weinig. margenoot+ A^o 1557. voetnoot2) = dan dat. voetnoot3) hypercorrect voor ‘worde’ evenals ‘werden’ in vers 372. voetnoot4) alsof (Mnl. Wdb. I 328). voetnoot5) = dubbele genitief; vgl. het andere Tafelspel. voetnoot6) vriend (Mnl. Wdb. III 1197). voetnoot7) wij hebben niet de beschikking over. voetnoot8) ‘sij blijven’, maar in vs. 386 ‘die.... heeft’. voetnoot9) zie Ned. Wdb. II 1785. voetnoot10) eed (Meyer I 165). voetnoot11) hier ontbreekt ‘heeft’; ook in vs. 395. voetnoot1) versterken (Mnl. Wdb. VIII 2086). voetnoot2) vgl. Ned. Wdb. VII¹ 1179; Mnl. Wdb. III 1161. voetnoot3) de = dede; deelde hem mede (Mnl. Wdb. IX 2376). voetnoot4) geneesheer (Mnl. Wdb. IV 1277). voetnoot5) mijn versint = mijn mening. voetnoot6) ootmoedig (Ned. Wdb. IX 1792). voetnoot7) misschien verwarring met vlien (zich afwenden van). voetnoot1) in het Hs.: dat. voetnoot2) in het Hs: nu hier me vrienden. voetnoot3) Het juiste verstaan (begrip) van de Schrift.

Vorige Volgende

Amsterdamse rederijkersspelen in de zestiende eeuw

Een ander tafelspel van drij personagien, te weten:Ga naar margenoot+ Heymelic lijden, een schamel man; Bedecte aermoed, een schamel vrouw, ende de wijse beradinghe, een doctoor. Ghemaect op dees laetste dieren tijt van het jaer vijftienhondert seven en vijftich.

Over het gehele werk

plaatsen

Over dit hoofdstuk/artikel

titels