Zinne-beelden der liefde

[p. 313]

Jalousy is de schaduw der liefde.

O Moeyelyke zoon van zulk een lieve vader!

O min, waer toe hebt gy dit ondier voortgebragt?

Ik weet het liefde, 't is de zenuw van uw kragt;

't Geen lafheid vaak verdeelt, brengt wêer deeze yver nader!

En waar toe dan getragt de jalouzy te ontgaan?

Vergeefs; zy hangt de min tog als een schaduw aan.

[p. 315]

Jalouzy is de schaduw der liefde.

Myn voorneemen is geenzints hier in't breede van de
Jalouzy te Schryven, vermits dit een harts-togt is
die onder getrouwde wel het meeste en hevigste
gevonden word, en door D. Jonktyds wydloopig
genoeg is verhandelt: enkel heb ik door dit Zin-
ne-beeld getragt aan te toonen, dat de Jalouzy als onafscheide-
lyk van de Liefde is, en een zeker digter heel wel gezegt heeft,
,,dat de Liefde als een Blaasbalk is, die de agterdogt gestadig
,,opwekt.

Fomes inexhaustae suspicionis Amor.

Pradon stelt de Jalouzy als een zeker kenteken van de Liefde,
wanneer hy in zyne Pirame & Thisbe act. 1. Sc. 5. Amestris doet
,, zeggen, dat zy haare Liefde tot Piramus eerst volkome kende
,,uit de Jalouzy die zy had over de schoonheid van Thisbe.

Ouy, quoy que ma fierte combatit ma tendresse
Au retour de Thisbe je connus ma foiblesse,
Je devins inquiete & triste a son retour,
Je la vis a regret le charme de ma Cour,
Et connoissant alors la force de ma flame,
Thisbe me fit sentir que j'adorois Pirame.

Racine is mede van 't zelve gevoelen geweest in zyne Berenice
alwaar Berenice van den Keizer zegt act. 2. Sc. 5.

Si Titus est jaloux Titus est Amoureux.

Hy is verlieft indien hy Minnenydig is.

Men zou nog zoodanige gevoelens verscheide kunnen by bren-
gen, die ik om kort te zyn voorby ga, alzoo het geen bewys
van noden heeft en deeze Jalouzy zeer natuurlyk is, want het
is voor een verlieft hart nog te verdraagen dat het veragt word,
maar te zien dat die geen van wien men veragt word, een an-
der bemint is niet te lyden Madam ........ schildert dit heel
natuurlyk af in haaren Genseric act. 1. Sc. 6. alwaar Sophronia zegt,
zig beklaagende over de Liefde van Traesimond tot Eudoxe.

[p. 316]

 

l'On voudroit toujours

 

Quand un rigoureux sort a quelque ingrat nous livre

 

Que son coeur ne servit que pour le faire vivre?

 

Je goutois en aimant ce funeste bonheur,

 

Respirer, estoit tout ce que faisoit son coeur,

 

Il luy sert maintenant a des plus usages.

 

Que de plaisirs pour luy! pour moy combien d'outrages!

 

Que d'horreurs a la fois! Justine, j'en mourray

 

Mais avant mon trepas .... Ouy je me vangeray.

K. Lescailje heeft het dus in 't duits.

Wie zou niet begeeren,

Als 't noodlot ons van een ondankb're laat verheeren,
Dat dan zyn hart maar om zyn zelf hem leeven liet,
Ik proeve in myne min dit lot tot myn verdriet,
Zyn hart deê voor myn oog, en ooren niet als klaagen,
En hem kan buiten my een zoeter hoop behaagen,
Welk een vermaak voor hem, en welk een smaat voor my,
Wat schrik'lykheid by een! Justine, hoe 't ook zy;
Ik sterf van zoo veel smart! maar tot een eeuwig teken
Van myne dood ... zal ik ... ja! ja! ik moet my wreeken.

Vermits deeze Juffer de zin hier van geenzints in 't vertaalen
gevat heeft, en het derhalven hier onverstaanbaar zou moeten
voorkomen, zal zy my niet kwaalyk neemen dat ik 'er hier
den regten zin byvoeg; Men zou altyd wel willen als een wreed
noodlot ons aan een ondankbaare overgeeft, dat zyn hart hem nergens
toe diende als om hem te doen leeven dit Doodelyk geluk smaakte ik in
myne Liefde, zyn (Trasimonds) hart deed anders niet dan ademen
(leeven) en tot zoeter gebruik (tot de Liefde tot Eudoxe) dient
het hem heden &c. Wanneer nu ymand weder bemint word,
valt het niet min onverdraagelyk dat men ziet hoe een ander
deelgenoot is van een hart 't geene ons alleen toe behoort; de
enkele vrees hier voor deed Tibullus aan zyn Matres zeggen lib.
4. Eleg. 12.

Atque utinam posses uni mihi bella videri.

Displiceas aliis. Sic ego tulus ero.

[p. 317]

 

Nil opus invidia est. Procul absit gloria volgi.

 

Qui sapit, in tacito gaudeat ille sinu.

Ach! was ik 't ook alleen die uwe schoont' kan treffen.

Mishaagt gy anderen ben ik in zekerheid.

'k Wil niet dat men myn luk benyde nog verheffe.

Die wys is smaake in stilt 't geluk hem toebereid.

Het zou een oneindig werk zyn alle de uitwerkingen van dee-
ze Jalouzy op te haalen, en hoe hevig zy in zommigen om de
minste zaak kan woeden: Propertius vraagt aan den Poeet Lyn-
,,ceus of zyn handen niet waren afgevallen toen hy bestaan
,,had zyne Cynthia aan te raaken lib. 2. Eleg. 25.

Lynceu tu ne meam potuisti tangere curam?

Perfide, nonne tuae tunc cecidere manus?

,,En een weinig verder zegt hy, dat hy, van zyne eige scha-
,,duwen, die nogtans niets zyn, Jalours is.

Ipse mens solus, quod nil est, aemulor umbras,

,,Menage stelt het voor een wreedheid zonder wedergade te
,,boek, dat zyn Matres zyn medeminnaar op een bal in zyn
,,byzyn iets in 't oor luisterde.

En ma presence; en plein bal;
(O cruauté sans pareille.)
Phillis voyant mon rival,
Luy dit un mot a l'oreille.

Hier uit is ligtelyk af te meeten hoe ongelukkig een hart is 't
geen zig geheel aan de Jalouzy overgeeft, want, gelyk le Bou-
langer heel wel aanmerkt in zyn 54. reflex. sur l'Amour, een Min-
,,naar die Jalours is kan nog goed nog kwaat van zyn Matres
,,hooren, zonder daar even zeer met spyt over in genomen te
,,zyn. En Alpheus zingt heel wel in de Opera van Proserpine
,,act. 2. Sc. 3. dat de Minnaars die niet Jalours zyn, gelukkig zyn.

Amants qui n'estes point Jaloux,

Que votre sort est doux!

En by Molliere strykt Eraste een heel goed vonnis dat een Min-
,,naar die Jalours is heviger, maar die niet Jalours is beter be-

[p. 318]

,,mint. Zie les fascheux act. 2. Sc. 4. Niet dat men hier wil te
kennen geeven dat men niet Jalours mag zyn, vermits 'er geen
Liefde zonder Jalouzy kan weezen, maar dat de Jalouzy niet
hevig maar redelyk moet zyn Dog met deeze ongemakken geeft
de Jalouzy geen gering voordeel aan de Liefde, vermits zy een
Liefde die aan 't verflaawen is weet op te wekken, dus zingt
d'Henault in een van zyne Harders-Zangen.

Qu'on tire un grand secours d'un peu de Jalousie,
Dez qu'une beauté fiere en a l'ame saisie.
Ce qu'elle a negligé luy paroit un grand bien,
Et pour se l'assurer elle n'epargne rien.

Dit heeft Ovidius ook wel geweeten wanneer hy in zyn Rem.
,,Amoris v. 769. om de Liefde te ontwyken wel byzonder de
,,Minnaars afraad, ooit te denken dat zy een medeminnaar
hebben gekregen.

At tu rivalem noli tibi fingere quemquam:

Inque suo solam crede jacere toro.

In de vierde Elegia van het derde boek zyner minnedigten, ge-
tuigt hy van zig zelve dat hy op een getrouwde Vrouw meest
was verlieft geworden om dat haar Man Jaloers van haar was:
waar in hem Ph. des Portes heeft gevolgt Amours de Diane liv. 2.
Sam. 42. Ook heeft de ondervinding menige geleert dat'er niets
zoo bekwaam is om een Vrouw tot zyn wil te krygen als haar
te overtuigen dat haar man van haar Jalours is, en de rede daar
van zou mogelyk ook ligt te vinden zyn; want hier door ziet
zy de kleinagting die haar man haar toedraagt, vermits hy door
zyne Jalouzy te kennen geeft, dat hy haare deugd mistrouwt,
en aan de andere zyde geeft hy het misvertrouwen van zig zel-
ven te kennen, meenende dat een ander bekwaamer is als hy
om zig van zyn Vrouw te doen beminnen. Dog dit is buiten
myn oogwit die hier van een geschiedenis gelieve te zien lee-
ze de schadelyke nieuwsgierigheid in de Don Quichot van Savedra.