Geen letterheren

Uit de voorgeschiedenis van de vijftigers

Klein t(er)reurspel

Een andere literaire activiteit waarvan de produkten pas na de oorlog aan het licht kwamen, was een briefwisseling in dichtvorm die Schuur en Elburg onderhielden door bemiddeling van hun vrouwen Lotte en Pauki tussen Herengracht en het adres van tweepersoonsgezin Schuur aan een van de Amsterdamse burgwallen, ik meen in het huis van de toenmalige schrijver,

[p. 37]

later reclameman Ton van Pelt. Deze koeriersdienst van de beide vriendinnen viel in het midden van de hongerwinter, een tijd waarop het voor jonge mannen weinig raadzaam was zich op straat te vertonen, gezien het gevaar bij een of andere razzia te worden opgepakt en gedeporteerd voor slavenarbeid.^*

Elburg meldde zijn vriend dat hij zijn baard had afgeschoren, in de trant van: uit (tátatá) geboren,/bevloog mij an'dre pijn:/ik heb mijn baard geschoren/en moet een melkmuil zijn. Wat hij er - verstandig - niet bijschreef, was dat hij zijn sikje had verwijderd om aan een ‘klus’ te kunnen deelnemen in samenwerking met enkele andere knokploegleden. Later groeide uit deze mededeling toch nog het bij verschijnen als tragikomisch gekenschetste berijmde verhaal Klein t(er)reurspel dat hem in 1948 de (eerste) Jan Campertprijs opleverde.

Maar vooral het tijdens de oorlogsjaren omhelsde neo-

* In deze laatste oorlogswinter, de hongerwinter, was zelfs de met sneeuw en vuilnishopen gestoffeerde Leidsestraat zo onherbergzaam geworden dat vrouwen die voor zichzelf en hun ondergedoken verwanten op de schaarse broodbonnen een half ‘regeringsgrijs’ - met bonenmeel - hadden gehaald, daarvan ter plaatse werden beroofd. Elburgs vader, oud-zeeman, knoopte van scheepstouw en een paar metalen kogels een ploertendoder voor Lotte Ruting, waarmee zij, als haar polsen hadden meegewerkt, een mogelijke belager in één klap zou hebben gedood. Het moordtuig hangt nog als een memento ergens aan een muur in Elburgs Haarlemse woning.
Wel metterdaad, maar achteraf bezien nogal lichtvaardig, hanteerde Lotte Ruting een vervalst Sicherheitsdienst-Ausweis waarmee ze het met prikkeldraad afgezette en zwaarbewaakte Museumplein overstak, langs de Ortskommandantur op weg naar het Instituut voor Kunstnijverheids Onderwijs, bijvoorbeeld om zich met het drukken van Elburgs clandestiene bundel De distelbloem bezig te houden. Dit vond zijn beslag omstreeks Dolle Dinsdag, terwijl de bezetters uiterst kribbig waren, ook al door de drommen NSB'ers die om bijstand kwamen smeken.

[p. 38]

symbolisme zou nog geruime tijd kenmerkend blijven voor de poëzie van zowel Schuur als Elburg, eigenlijk tot aan het einde van de Woord-periode toe.