Haerlems belegerings treur-blij-eynde-spel
(1619)–Govert van der Eembd–
AuteursrechtvrijGa naar margenoot+XIII. Vertooningh: Word van den Prins den vryvvillighen na Haerlem toe te reysen gheoorlooft; vvaer op hy haer metter hand den vvegh na Haerlem vvijst. | |
[Folio D iiijr]
| |
Verklaringh.Den Prins bekommert in de sake des beleghs,
Hun wijsend' 'truyme spoor des schrickeloosen weghs,
Veroorloft haer te gaen: en wenst oock alle vresen
Verr' uyt ghedacht en sin verjaeght te moghen wesen.
Eerste Borgher. Tweede Borgher. Gerrit Suyvers. Ian van Vliet.
Indien de meyningh waer, Heer Borgher-meester, dat
Elck (soo ons is gheseyd) verlaten moest de Stad,
En sich met vrouw en kind den Spangiaert overgheven,
Siet daer met dit mijn swaerd nam ick my liever 'tleven.
2. Borg.
Soo port my oock den gheest, 'twaer oock veel beter, dan
Te sijn des boosen Honds ghevanghen Slaef en Man.
I. Vliet.
Wie heeft dees raserny gheblasen in u ooren?
1. Borg.
De Duytsen laten ons sulcks openbaer verhooren.
G. Stuy.
Daer weet ick gantsch niet af, 'tis buyten mijn ghemoed,
Oock vreemt van mijne wil, indien het yemand doet.
2. Borg.
Dit swaerd is grafs ghenoegh voor my, mijn wijf en kind'ren:
'kWil niet een stipken van mijn vryheyd laten mind'ren.
I. Vliet.
'tIs oock de meeningh niet: hoewel den Spangiaert waent
Dat door dees laetste bres den toegangh is ghebaent.
'kHebt alles vaerdigh weer met peuyn en steen doen vullen.
1. Borg.
Ten sijn gheen Spangiaerts die ons over-schreuwen sullen,
Veel min den Duytsen hoop, al sijnse binnen's muyrs;
Gheen pocchen ons vervaert; veel min den schrick des vuyrs.
Hoe! sullen wy in't laetst, nu datter kloeck ghestreden
Dees langhen tijd is, en soo veel verdriets gheleden?
Soo fellen honghers-nood: soo groven onghemack?
Soo menigh wond; en tijd, dat yeder kost ontbrack;
Soo veelderley ghekarm van kind'ren ende wijven;
Soo menighmael in't heest des strijds ghewaeght ons lijven!
Soo vele deurghestaen, en nu staen als verbluft?
Waerachtigh, die dit raet, antwoord' ick, dat hy suft.
Sal al t'verdriet van onse dick-betraende ooghen,
Nu door een over-gheef soo slechtlijck moeten drooghen?
'tHad eerlijcker gheweest in't eerst, en bet ghepast,
Dan nu, nu sijnen toorn en gramschaps sware last
Met basten op-ghehoopt sal op ons halsen dond'ren.
Hoe, Heeren, suft ghy? doet dit woordt u soo verwond'ren?
G. Stuy.
'tGhemoed denckt op een saeck noch verre van de hand,
En mogh'lijck schitt'ren sal op't alghemeyne Land.
I. Vliet.
De swaricheyd is groot: elck wil sich moedigh toonen:
'tGhetraent we'er-houd de spraeck.
2. Borg.
Soo langh my God laet woonen
In u, O Harelem, mijn Vaderlijcke stoel,
Sal 'taensicht toonen dat ick dese smert ghevoel.
| |
[Folio D iiijv]
| |
Het droevigh gheruchte.Den Prins had vast belooft, oock by sich selfs besloten,
Des Spangiaerts Legher aen den Hout-cant op te stooten,
Daer toe verordent was een redelijck ghetal
Vry-willigh volck, by een vergadert over al,
Ga naar margenoot+Vyt Leyden Haegh en Delf: dees sijn by nacht ghekomen
Ontrent het Man-pat; daer de vyand heeft vernomen
Haer schiel'ke aenkomst; dies hy laghen heeft gheleyd,
En vele Musquettiers hier ende daer verspreyd.
Dit volck, des onbewust, is snellijck voort-ghetoghen,
En ondertussen in des vyands net ghevloghen.
Den Spangiaert lost' 'tGheschut, versien van kruyd en lood,
Soo dat den meesten hoop daer bleef, en dat ter nood
De vluchtelinghen voorts de tijdingh konden draghen.
Hier over 'tvolck, ontstelt, begheeft sich tot het klaghen,
Elck met een sware vrees beladen schud het hooft,
Die maer te licht dees tijdingh droevelijck ghelooft.
Som Hopmans raden 'tvolck ter Stad heen uyt te trecken,
Waer toe veel Borgh'ren sin is lichtlijck te verwecken,
En maken hun bereyd om flucks te voeren uyt
Dit onrijp voorneem ende roekeloos besluyt.
Eenighe Soldaten ende Borgeren willende ter poorten vyt-loopen, worden van hare Vrouwen achter-haelt, ende gheschut.
1. Vrou.
Waer heen, mijn waerdste deel, is dit dijn duyr belooven?
2. Vrou.
Ah hebt u kind'ren en mijn swangh'ren buyck voor ooghen,
Of, dat ick mede treck:
1. Vrou.
Hoe flaeuw my 'tlichaem is,
'kEn laet u niet alleen uyt-loopen, dat's ghewis:
2. Vrouw.
Erbermt u mijnder, lief; siet daer, d'onnoos'le vruchten,
Hoe deerlijck siens' u aen! hoe diep herkomt haer suchten!
1. vrouw.
Mijn schat, mijn eenigh al, en deert u huys noch goed,
Hebt medelijden, 'kbids, met dit onnoosel bloed.
1. Borg.
Laet my, ick ben bereyd de Stad gheheel te laten.
2. Vrou.
Elaes, mijn Man, wilt ghy dan mijn gheselschap haten?
1. vrouw.
Mijn Lieve, wat ghy doet. Ah God, waer wilt ghy heen?
2. Borg.
Komt vord'ren wy ons reys. Vaert wel.
2. Vrou.
Ha, liefste, neen.
1. Borg.
'tMoet wesen, Lief, laet los.
1. Vrou.
Dat sal u niet gheschieden.
2. Borg.
'tIs nochtans onse sin.
2. Vrou.
Wy willen met u vlieden.
1. Borg.
Ha, dobbel-goede God! elaes, mijn Lief, mijn Kind,
Dijn over-groot ghekarm mijn voorneem gantsch ontbind.
| |
[Folio E ir]
| |
2. Borg.Komt keeren wy na huys,
1. Vrou.
Mijn Lust, mijn eenigh hopen,
Elaes, soud ghy aldus, van my, u Liefste, loopen!
Pieter Kies. Ripparda. Stuyvers. Steenbach.
Nu is den laetsten raed voorhanden Mannen, hoe
Wil elck nu dat men in dees droeve sake doe?
Rippard.
Ghy siet, 'tvolck is gheneyght oock stucks-wijs uyt te loopen,
Die doch al lijveloos na 'tleven souden hopen.
De Wachten sijn te deun en dicht by een gheset,
Soo dat de vlucht daer door hun gantslijck is belet.
'tWaer nutter en oock best, nadien aldus gheleghen
Ons droeve schied'nis is, dat met goed over-weghen
De sake wierd berecht, en dat in ordre wy
Ter Poorten toghen uyt. Elck spreeck sijn meyningh vry.
Steenba.
Het raedtsaemst datmen weet te doen of aen te wenden,
Is d'uyttocht: want van dagh tot dagh ons droev' ellenden
Vergrootet worden, en daer valt gheen mind'ringh in,
Ja door ons wederstaen vertoornt men 'svyands sin.
Dus soo wy't dorfden tot den laetsten man toe waghen,
Onnoodigh waer yets meer om antwoord u te vraghen:
Maer d'wijl het leven soet is, en gantsch aenghenaem
Den ghenen die't verlenght door middel recht bequaem,
Soo is ghestadigh 'thert tot alle uytvlucht open
En doet den mensche steeds het alderbeste hopen.
Derhalven soo mijn voorslagh d'Heeren yets aenstaet,
'kWijst 'tmiddel, naemlijck, dat elck een de Stad verlaet,
En nemet alles meed', de Vrouw, en KInd'ren t'samen:
Wie weet het, of wy noch de bitt're dood ontquamen.
Rippard.
Hier op ghenomen dient een goed, doch kort, besluyt.
G. Stuy.
Hoe swaerlijck spreeckt mijn hert het noode ja-woordt uyt.
P. Kies.
Stelt order inder haest hoe alles sal gheschieden,
Dat gheen verwerringh kom door't al te haestigh vlieden.
Rippard.
Om alles recht en wel te schicken, dient ghestelt
Ga naar margenoot+Wel seven vaend'len volcks, om veyligh t'houden 'tvelt,
Dat hier na volgh den Raed gheheelijck en te samen,
Met d'oude Dienaers, en de Luyden meest van namen.
Daer na de Schuttery met Wijf, Knecht ende Kind,
En al wat uyt de Stad te trecken is ghesint.
Dat voorts den hinder-tocht belast word den Soldaten,
Die onder Vaendelen men sal verdeelen laten
Tot neghen in't ghetal, om vrijden d'achter-stoot:
Het overschot sich stel langhs heen de zijden bloot.
Siet daer, dat's d'orden, die ick had in haest ghevonden.
G. Stuy.
Elaes 'tis gheenen tijd dit stuck op't diepst te gronden.
| |
[Folio E iv]
| |
P. Kies.
De tijdingh niets te blijd noch aenghenaem sal sijn
Den vrouwen machteloos en overhoopt van pijn;
Doch, nademael de vrees is alles te verliesen,
Soo moetmen uyt twee qua'en het alderbeste kiesen.
Tweede Borgher. Tweede Soldaet.
Krijghs-man, hoe vaert het hert, ist in sijn oude vorm?
Soud't noch wel sijn bereyd tot dadelijcke storm?
'kMerck aen 'tverbleyckt ghelaet, dat schrick of diepe vresen
Omcingelt hebben 'thert, of soud't den hongher wesen?
2. Sold.
Wat soude't sijn mijn vriendt, 'thert is met veel krioels
Van hoop en vrees belaen, de gheest maeckt veel ghewoels,
'tBelegh duyrt veel te langh; niet dat het stadigh strijden
Den gheest bedroeft, of, dat den honghers-nood te lijden,
My oock te swaerlijck druckt: maer angst met hoop vermenght
Ghestadigh yet wat vers my in het herte brenght.
Dan schrickt de gheest, dan hooptse los en vry te raken,
Dan wordse we'er ghedreyght met nieuwe droever saken
Van swaerder ofte noch een langh'ren honghers-nood;
Dus, dat ick mocht begaen, ick vocht my selven dood.
2. Vrou.
Komt, liefste, 'tvolck vergaert, d'een gaet den and'ren wecken
Wy sullen al ghelijck ter poorten heen uyt-trecken.
2. Borg.
'tGheschied' in Gods naem, soo de saeck maer wel gheluckt.
2. Sold.
Ten minsten worden wy uyt dit verdriet gheruckt.
| |
Het droevigh gheruchte.
Ga naar margenoot+Den meesten hoop des volcks nu al ghevaerdight waren
Met pack en sack gheschoe'rt, eer dat het recht vergaren
Of scheyden door de Wet den Borgh'ren was vertoont;
De Hop-luyd' voor het volck ten meesten-deel verschoont
Haer saken hebben: dies ist over al in roeren:
Elck sleept, elck draeght, en pooghd het beste meed' te voeren,
De vrouwen (met ghekarm) omsiende, 'thuys beweenen,
Van hare droeve woonst: en spreken tot de steenen,
Staet langh verdrietigh huys en plaetse, tot dat wy,
Ghemoedight bet als nu, u weder komen by.
De oude Luyd' met vreught (nochtans bedroeft in't herte)
Hoe kreupel, schijnen sonder letsel ofte smerte,
En hincken langhs den wegh om volghen 'tlieve Kind,
'tWelck nu van d'Oud'ren meer als voor-heen word bemind.
Elck kind van vreughde danst, gh'lijck of het sou vergasten
En Kermis-spijs ontfa'en voor 'tlangh-bekommert vasten,
'tBewaerde stinckend' vel des Paerds, (ghekookt ter nood)
Word ongheacht (vertre'en) gheworpen in de goot.
Ga naar margenoot+Een brief uyt 'tLegher quam, die brenght m'in twijffel dapper
Of 'thittigh voorneem niet en is gheworden slapper.
| |
[Folio E ijr]
| |
Vermits 'tghedreyghde haest des uyt-trecks niet gheschied:
Dus meen ick, dat haer saeck gheworden is tot niet.
Iuliaen Romero. Mons Dragon.
De nutste tijd vervlieght, en nerghens min gheschied
Als in ons Legher: want wy en vervord'ren niet.
De daghen slijten met gheduyrigh tussen-spreken,
En stadigh sijns' in 'teen of 'tander in ghebreken;
'kGh'loof niet dat hun versoeck, al word'et toegheseyd,
Op vaste meeninghs grond of recht betrouwen leyd.
d'Hollanders sijn te leep, men derfse niet betrouwen,
Des niemand oock verplicht is, hun beloft te houwen.
M. Drag.
Waer ick des saecks een Hooft, ick stelde flucks de Stadt
In licht-gheladen vlam, of schootse tevens plat,
'tIs langh ghenoegh ghedraelt om soo een nest te winnen.
I. Rome.
Voorwaer 'thert helt hier toe met d'inwendighe sinnen.
Mijn geest (beschreumt voor quaed) my dicmaels heeft vermaent
Oogh-spalkend' en ontrust, met een verbleeckt ghedaent,
Gh'lijck oft ons slapheyd had te kennen willen gheven
Die in dees sammelingh (te kindisch) word bedreven.
M. Drag.
De traegheyd deses doents verflaeuwt de herten van
'tGhemoede Reys'gher-tuygh, en yser-lijvigh Man,
Vermids het onghemack der waterighe Landen
Elck onghewoonlijck is te vatten dus met handen;
En dat de lijf-tocht hun somwijlen word ontruckt
Dien nood den Krijghs-knecht noch het aldermeeste druckt,
Dies Heer, dat voord'ringh schie is ons ten hooghsten noodigh;
I. Rome.
Of datmen desen hoop der Kett'ren brande doodigh.
| |
Het droevigh gheruchte.Het stadigh over-legh om Stad en huys te laten,
Verwert de sinnen en 'tghemoed des volcks dermaten,
Dat niemand weet wat doen, of waer hy loopen sal:
Ga naar margenoot+De Walen sinne-loos verlieten eerst de Wal,
Die van een sek'ren hoop Borghers ghevolghet waren,
Dees waren nu alreed' ghekomen met de Scharen
Aen d'water-kant, alwaer sy vindend' hun ontbloot
Van Brugghe-draghers, vreesen 'tloopen in den dood,
En keeren wederom met haeste na haer Wachte.
'tVertsaeghde volck begint te woeden inder nachte,
En slaen des Kosters wijf en Quintins Dochter neer,
Dat gheene van hun tween daer af bekomet weer.
Men maeckt we'er voor-slach om een morgen-spraec te houden
Met 'svyands volck, eer dat de kisten gantsch verkouden
Des snooden vyands, die nu onder hare Stad
Ghedrongen light, en dreyght die haest te schieten plat.
| |
[Folio E ijv]
| |
Dus sijnd'er flucks bestelt, die buyten sullen treden,
En voor de droeve Stad vol-toyen hare reden.
|
|