Haerlems belegerings treur-blij-eynde-spel
(1619)–Govert van der Eembd–
Auteursrechtvrij
[Folio A ir]
| |
Eerste Deel. | |
Het droevich gheruchte.
Ga naar margenoot+T Bloed-dorstigh herte was noch klem en vet van 'tbloed
Der arme Borghery van Mechl'en (die den hoed
Des gulde vryheyds hem soo lievelijck aenboden)
Doen den Tyran met macht en krijghs-volck is gevloden
Ga naar margenoot+(Verduyvelt door de daed) na Zutphen, daer hy zat
(Indien hem hongherde) sijn Tyghers-boezem at,
Het sterven was daer soet: den Borgher, dien het leven
Een stond (om bidden God) gejont wierd; 'tscheen ghegheven.
Ach 'ksmelte dat ick't denck: de Vrouwen-kracht was eer:
Elaes, de Dochter kreegh noch lijf noch Ouders weer.
Wiens gulde kroon behoort van Paerlen om te krielen
Besweeft word van een hoop onnoos'le kinder-zielen,
Die met een schorre stem uyt-krijten wee en wraeck,
En roepen hunnen God tot Richter in haer saeck.
Waer noch de lust gheboet, maer neen, hy waent te dempen
Hollandt u vryheyd al, en met u bloed te slempen.
Den Moorder noch niet sad sijn oude stappen gaet,
Ga naar margenoot+En 'twoedigh Legher voor het ned'righ Naerden slaet,
Die (uyt ontsagh des doods en hope van ghenaden)
Den schender alles goeds vertrouwen, die gheen daden
Min denckt, als goed te doen den ghenen, die hy siet
Dat ned'righ voor hem buyght, en sijnen toorn ontsiet.
'tVolck trock ter poorten in met opgheslaghen Vanen,
d'Onnoo'sle Borghery met onghesouten tranen
Hun welkomt, ende waende (laes!) te hebben vast
Geketent de ghenaed': maer sijn te mael verrast
In't Klooster-Kercksken; daer dit Voorbeeld der mey-needen
Hun had vergad'ren doen door schijn van wisse reden.
Den Bloed-hond sel've siet den Borghemeester staen,
Dien vlieght hy toe, en vat hem onghewapent aen,
En gaf aldus de leus aen d'and're, tot vermoorden,
Betalend' soo'in't kort, beloft en hooghe woorden.
Ha, ysselijck ghekarm! hoe bloedigh elck daer riep!
Hoe nyver elck om erghens uyt te raken liep!
Doch voud-m'er anders niet dan spies en bloote swaerden
Tot poorten, die het volck vermorselden ter Aerden.
Wie vinnighst' stack was baes: wie d'handt knaptst reppen kost
'tScheen die een eeren-krans (tot moords-loon) hebben most
Hier aen noch niet versaed, men greep d'onweerbaer vrouwen,
Die (man-loos, kind-loos) noch gheen leven mochten houwen,
Selfs na d'ontschakingh niet: Een Dochter (ah God hoogh!)
Hoe vriend'lijck die den schelm noch om sijn armen vloogh,
| |
[Folio A iv]
| |
Die (na 'tmis-hand'len) haer fel quam gheloopen teghen,
En met 'tbebloede swaerd haer borsten heeft door-reghen.
Hollanders denckt hier aen: Een kindt lagh inde wiegh,
En loegh sijn moorder toe; maer is ghelijck een vliegh
Verhackelt, 'ksagh het aen: Alst nu al was gheplondert,
En dat sijn wraeck oock was ten vollen uytghedondert
Op d'arme Borghery; soo wasser noch mis-daed,
Het vuyr wees middel tot vervullingh van sijn haet:
De huysen door den brand (verwoest) ten grond nu legghen,
Die even soo veel als haer oude Meesters segghen.
Naeuw Vrouwen ses ontvlucht, naeuw Kind'ren dry; dat's wis;
Naeuw eenen Borgher uyt de Stadt ghekomen is.
'Khebt alles aenghesien met dick-betraende ooghen,
En kom hier inder yl tot u Haerlem ghevloghen,
Die noch de Huysen soudt sien smeulen van den brandt:
Dus raedt-slaeght wat ghy doet: in tijds u herten mandt.
Pieter Kies. Schagen. Dirck de Vries. Assendelft.
De Vries
'Tgherecht is vaken goed, en schijnt wat voor te duyden,
Doch wat den eenen schiedt, en beurt niet allen Luyden;
Sijn adelijck ghemoed sal mog'lijck sijn versaedt
D'al-ree-ghenomen wraeck sal onsen droeven Staet
Goed-jonster konnen zijn. Wat kan't ons herte weten
Eer 'tooghe heeft ghesien?
Assend.
De misdaed werd vergheten
Door 'tredelijck ghebed en tijdelijck berouw:
Derhalven ick mijn hoop volkomelijcken bouw
Ja grond-vest op de deught en hooghberoemde goedheyd
Des braven Ridders zoon.
P. Kies.
Gantsch anders mijn ghemoed seyd
Hoe Mannen? dus vertsaeght? mis-trouwt ghy soo dijn kracht?
Is u verstaelt ghemoed dus kinderlijck versacht?
V oud' Hollandse deught sal die u nu beletten
V wap'nen teghens dien verwijfden houdt te setten?
Neen Mannen, dat zy ver, dien raedslagh is te kinds,
Sijn g'naed' te soecken, dat en raed' ick gheenighsints.
Denckt niet dat gulle lust door dese daed sal kouden,
Veel min dat Naerdens moord in ons sal teghen-houden
De Vries
Wat sal men beters doen? sijn g'naed' is vast en groot:
En doen wy teghenstand soo loopen w'in de dood.
P. Kies.
‘In openbare Krijgh is wonder uyt te rechten;’
'tGheluck is vreemt: soo niet, 'tis eerlijcker te vechten
‘Oock teghen een Tyran het sterckste wapen is,
Dat men sijns doents mis-trouw.’
Assend.
Die saeck valt onghewis
| |
[Folio A ijr]
| |
In d'uytkomst: want soo wy de neder-laghe kreghen
Denckt vry, dat lijfs en goeds welvaert daer aen gheleghen
Soud' wesen; en hoe't gaet, wy winnen ofte niet,
Ons hooghste luck is, dat ons lijfs ghenaed' gheschied,
Dus soo wy sonder slaen ghenade moghen koopen;
Wat kan men beters doen, of oock sekerders hoopen?
Schagen
'kBetrouw sijn huys ghemoed sal aensien onsen wil
En goe gheneghentheyd: want groot is het verschil
In volck die weerstand doen; of die hem willigh bieden
De sleut'len haers ghemoeds, en alle weerstand vlieden:
Dies, datmen naer hem schrijf, en kan ick niet ontraen.
P. Kies.
Mannen, siet wat ghy doet, het sal u qualijck gaen,
Soo doende, slijpt ghy't mes dat u en d'uw' sal dooden.
De Vries
Wat schaed een saeck versocht?
P. Kies.
Wel sijt een een vande Boden,
Ick raed' het gheenichsins: Vrienden, God gheef de saeck
Een beter uytkoemst, dan ick in mijn herte smaeck.
Binnen.
Assend.
Hoe swaerlijck viel hem dese spijse recht te kouwen,
'tScheen hy int minste niet een stucksken kon verdouwen
Schagen
Sijn woord had weynich slots.
De Vries
Soo docht m'oock dat het deed'.
Assend.
Komt gaen wy inderhaest vernemen naer een Sleed'
Die ons langhs d'hooghen Dijck na Amsterdam wil voeren.
De Vries
Gints aen Sparwouwer-poort staen veel ghereede Boeren
Wiens Sleden al bestroyt en inghespannen zijn.
Schagen
Wy konnen segghen, dat wy maer van meningh zijn
Na Sparendam te gaen, en datw'er zijn beschreven.
Assend.
Dat's goed, om aen het volck gheen achter-docht te gheven.
Ripparda. Pieter Kies. Gerrit Stuyves. Eerste Borgher. Tweede Borgher.
Rippard.
De saeck, ons aenghedient, vereyschte gheen vertreck,
Dies zijn de Mannen hier beroepen tot bespreck:
Ick meyn u is vertelt, hoe Dirck de Vries, en Schaghen
Met Jongh-heer Assendelft ghereyst zijn om te vraghen
Ghenade voor de Stad; en daerom zijn ghegaen
Terstont na Amsterdam. Ons is de weet ghedaen
Door eenen Brief hier aen den Pastoor VVye gheschreven,
Die gist'ren in den vollen Raed ons is ghegheven,
En elck een voorghelesen: dus spreeck yeder vry
Sijn meyninghe daer hy vast meynt te blijven by.
G. Stuy.
De Stad is swack ghevolckt: en soo wy't achten doenlijck
Hem wederstand te bien: soo word vast onversoenlijck
Den haet die hy op ons inswelcht, en daeghlijcks schept.
P. Kies.
Waer aen is onse macht soo gantschelijck verlept,
| |
[Folio A ijv]
| |
Dat wy gheen wederstand en souden konnen bieden,
Om door manhafts gheluck sijn tyranny t'ontvlieden?
1. Borg.
Ay, of men dese mael vertroude sijn ghenaed!
Want 'tluck is aen sijn sijd'.
Rippard.
Dat's een onvaste maet,
Is maer de groote God met ons, gheen vyands krachten
Behoeven wy t'ontsien, noch tyranny te achten.
G. Stuy.
'tHert suft niet, noch 'tghemoed en kreunt voor gheen gheweldt:
Maer 'ksie hy qualijck vaert die teghen hem sich stelt.
Des, oft niet raedsaem waer: en oock veel aenghenamer
Voor hem, te kennen schult.
2. Borg.
Dit dunckt my oock bequamer,
Doch lovelijcken raed vereyscht goed' overlegh.
1. Borg.
Op sulcks ick oock gheheel Ja ende Amen segh.
P. Kies.
Den strick t'ontgaen ghy pooght, en in den mond te loopen
Den Wolff, om soo sijn goedheyd halsen-duyr te koopen.
Rippard.
Hoe? suft dijn koen ghemoed Hollandse Borghery?
Wilt ghy de weder-standt gantsch stellen aen d'een zijd'
Nu dat de nood eerst treft? siet daer, ghy zijdt bedroghen,
Indien ghy waent dien guyl niet teghenstaen te moghen,
Ga naar margenoot+Die sich alleen verlaet op'swacke Mannen-kracht,
En Godes stale hand (trots-sprekende) veracht.
Soud ghy dan sijn soo bot, en op diens woorden bouwen
Die niemand van't verbond yet goeds derf toevertrouwen?
Die met sijn eyghen duyr-bezwooren eeden spot?
Neen, neen, u hop'ning en vertrouwen zy in God.
En spieghelt ghy u dan noch aen't Maraens ontschaken
Van Mechl'en niet, alwaer de vers-verbrande daken
Noch smeulen van den roock: alwaer der Borg'ren dis
Noch van hun eyghen bloed vet en bemeuselt is?
Of kan de droeve stem der Vader-loose Kind'ren
Van 'tbloedigh Zutphen noch u flaeuwheyt niet vermind'ren?
Soo zy een Spieghel dan, om wap'nen dijn ghemoed,
Het Naerden Borgherloos, wiens muyren klem van't bloed,
Bekrosen van het mergh en zenuw-barstich splijten,
Om wrake tot hun God in hooghen Hemel krijten.
Alwaer noch jongh noch oud ghespaert is: daer oock 'tkindt
Sijn Moorder toelacht, en door 'tswaerd het leven vindt:
De Borghery vermoord: de Vrouwen om het leven;
De Maeghden tot een roof den Barbaren ghegheven,
Wiens klaghelijcke stem (om hulp) gheen hulp en heeft,
Dan dat mens' naer 'tontschaeck een uyr te leven gheeft;
De Kind'ren (ten triumph) men voerd' aen't spits der pieken
Den brand ghenees-dranck was der afghesloofde siecken.
Want vrouwen-kracht en moord zijn stercke zeg'len van
Sijn hoogh-bezworen woord. Dus soo dan noch niet kan
| |
[Folio A iijr]
| |
Mijn reden u Bataefs en ys'ren moed ontschroeven,
Den tijd ten vollen sal u 'tselve laten proeven.
Ick die in 'sPrincen dienst be-eedicht ben ontfaen,
Ben oock van meyningh vast mijn eeden voor te staen,
En den Tyran, die van ons eenmael afghezworen
Is, kloecklijck 'thooft te bien. Des is oock gantsch verlooren
V raden Mannen: want indien den Prins verneemt
Dit opset, sijn ghemoed werd van u af vervreemt:
Die anders, zijnd' een Prins groots in daed en aenslaghen
Selfs 'tleven voor u allen gaerne soude waghen.
Nu dan kloeck-moedigh spreeckt u herten meyningh uyt,
Wilt ghy hem wederstaen, soo maeckt een kort besluyt.
‘Want God vecht voor de sijn', en is der vromen wapen.’
P. Kies.
Neen Mannen, laet ons soo in ongheloof niet slapen:
Laet vaste weder-stand zijn ons ghelooves proef.
Rippard.
Dit blijf u meyningh dan; 'kwil sonder groot vertoef
Den Prins dit weten doen, dat hem belief te passen,
Of hy den vyand in sijn voorneem kon verrassen.
Soo yemand is beswaert (oock van de Borghery)
'tStadts vryheyd voor te staen, spreeck nu sijn meyningh vry:
Of wapen sijn ghemoed met kracht van langh te leven,
Soo werd den vyand 'tquaed en 'tvoordeel ons ghegheven.
G. Stuy.
Blijft elck ghemoed als ick, den laetsten druppel bloeds
Zy 'tVaderland ten dienst, en voor een had-vol goeds,
Want u bekloeckte re'en my 'therte gantsch omsetten,
En hebben in mijn ziel gheplant des koenheyds wetten.
P. Kies.
Daer't God belieft, ick sterf, ten dienst des Vaderlands,
Mijn God tot ware eer, en af-breuck des vyands.
1. Borg.
V goddelijck besluyt, en vaderlijck besorghen
Ghedy ten roem voor ons, den vyand tot verworghen.
2. Borg.
Ick neem in 'sHeeren naem u re'en als zeg'len aen,
Om volghen dapper, waer ghy kloeck sult vooren gaen.
Rippard.
Vyt Zeb'oths hooghe Schilt die gh'moeden neder-dalen:
'tHert jeuckt voor Godes heyl en waren lof te halen:
Elck blijf als Batavier sijn oude vroomheyd trouw.
P. Kies.
‘Op waerheyds mond en 'tduyr-ghekochte vry ick bouw.’
|
|