De Amsterdamse boekhandel 1680-1725. Deel 4. Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven N-W, papierhandel, drukkerijen en boekverkopers in het algemeen

Vincent (Levinus) 1638/39-1688

Geb. Amsterdam 1638/39 (Inbreng 28, 272vo), begr. Nieuwe Kerk 21-10-1688, zoon van Vincent Pietersz (ook genoemd Vincent Lievens), makelaar, en Neeltge IJsbrants, ondertr. pui 7-9-1673 Hester Rimers of Reymer, geb. Amsterdam 1652/53, begr. Oudezijds Kapel 15-6-1715 (4de kl.), dochter van Jan Reymer, vettewarier, en Jannetie Ooms.

Naar ik vermoed was de familie van Levinus Vincent Doopsgezind. De grootvader van Levinus Vincent, de makelaar Lieven Pietersen, die in 1627 te Amsterdam trouwde, was geboortig van Leeuwarden. In 1673 bij zijn ondertrouw gaf Levinus Vincent op van beroep koopman te zijn. In 1677, 1683 en 1688 behoorde hij tot de goede mannen als papierkoper. Op 23-12-1660 sloot hij een acte van compagnieschap voor not. van de Ven met Gerard Verduyn de Jonge (ged. Nieuwe Kerk 21-1-1624, begr. Oudezijds Kapel 13-9-1666, zoon van Gerrit Gerritsz of Gerard Verduyn, papierkoper op het Water, en Rebecca Clinquant, de zuster van Sara Clinquant (zie Fredrik Stegman). Gerrit Verduyn de Jonge was in 1656 blijkens een acte voor not. Thielmans te Angoulême factor van zijn vader (N.A. 2117, 10); voor Pieter Haeck waren daar toen factoren Denis

[p. 253]

Gaultier en Abraham Janssen en voor Jan Souburgh en Cornelis de Haas was daar factor Dirk Janssen), te beginnen 1-1-1661 voor 7 jaar. Het kapitaal van f 54000. - zou voor 2/3 door Verduyn en voor 1/3 door Vincent gefourneerd worden, welke laatste indien hij wilde dit mocht verhogen tot een gelijk bedrag als van Verduyn: ‘Welcke van 't capitael sal ingebracht worden de portie van Verduyn met papieren soo hier in Vranckrijck als onderwegen nevens d'uytstaende schulden in Vranckrijck soo onder de papiermakers als onder de factoors of commisen doch sal ditto Verduyn motten borge blijven voor ditto schulden onder de papiermakers wel verstaende die bij de reeck. bij de factoors gesonden bevonden sullen worden schuldigh te sijn, doch de gelden die naer 't sluyten der reeck. in Vrankrijck op nieu aen de papiermakers door de factoors sullen gefourneert worden sullen voor beyder reeck. sijn en blijven, soo wel aen de papiermaeckers die tegenwoordigh in contract verbonden sijn als die hier nae noch souden mogen aengenomen worden. En Vincent sijn portie in gereden gelde. De meerder benodigde penningen sullen op beyders namen gelicht moeten worden en de schulden soo in Verduyns boecken tot 1-1-1661 sijn uytstaende soo hier onder de boeckvercopers als elders sullen sijn en blijven voor reeck. van ditto Verduyn sonder dat Vincent daer in sal herideren’. De directie zal bij Levinus Vincent berusten, die daarvoor f 500. - per jaar zal krijgen. Voor het houden van de boeken en cassa, wat echter ook door een boekhouder mag worden gedaan, zal hij nog f 400. - per jaar krijgen. De negotie, die alleen in papieren bestaat, zal alleen met beider goedvinden vergroot of verkleind mogen worden. De negotie zal gedaan worden in het huis de Akerboom (op het Water 3de benoorden de Vrouwensteeg) en indien Vincent trouwt zal Verduyn hem de gehele woning overlaten. Uit de compagnie zal jaarlijks f 1000. - huishuur hiervoor aan Verduyn worden gegeven. ‘Diegene soo de huyshoudinge aengaet sal somtijts des compagnies kalanten eens moeten vergasten, daervoor hem jaerlijcks uyt compagnie sal betaelt moeten worden een somma van eenhondert carolus guldens’. Zolang Verduyn de huishouding betaalt, zal Vincent hem f 400. - kostgeld per jaar geven. De papieren, die men laat overkomen, zullen normaliter alle worden verzekerd. Dit en het aangeven op het convooi zal alleen in overleg geschieden. Verduyn zal f 1200. - en Vincent f 600. - in het jaar uit de compagnie krijgen. ‘Om de vele moyten van schrijven voor te comen sal Vincent alle 't gene comt t'ontfangen van de pont, papieren, touwen en baelkleden gebruycken tot cleyne oncosten als kruyn, slepen, schuytvracht, binnelantse briefporten etc. ent gene te cort comt uyt de cas bij hem nemen sonder 't selfde te verantwoorden’. Geen van beiden zal ernaast enige negotie van papieren mogen doen. Bij overlijden van een der partijen zal de overlevende direct aan de factors in Frankrijk schrijven om hun rekeningen te sluiten, waarna de rekening alleen de overlevende zal aangaan, ook indien de contracten van de papiermakers nog langer lopen. Indien papiermakers, die schulden hebben aan de compagnie, kwaad zullen worden geoordeeld, zullen beide partijen daar hun portie in dragen. Na 2 maanden zullen de boeken worden gesloten en de papieren worden verdeeld of zal de langstlevende de papieren van de overledene kunnen kopen voor kostprijs, te betalen in 4 term. van 4 maanden. Indien de compagnie wordt opgeheven bij beider leven, zal Vincent de boeken etc. mogen behouden. (N.A. 1135, 427). Op 21-5-1682 vond voor not. Stafmaker Varlet een overeenkomst plaats tussen Vincent en de erfgenamen van Verduyn, gevolgd door een afrekening op 17-9-1682. Daaruit blijkt, dat tot 31-10-1666 de compagnie was voortgezet. De erfgenamen van Verduyn ontvingen van Vincent f 2700. -, waarmee ze verklaarden volkomen voldaan te zijn voor al hun aanspraken, evenals voor het 2/3 gedeelte van de papieren, die bij de dood van Verduyn aanwezig waren, welke ze verklaarden hier in de stad van Vincent en in Frankrijk van Abraham Janssen te Angoulême ontvangen te hebben. Een totaal van f 6757. - aan kwade schulden bleef openstaan: f 86.7. - wed. Abraham Andries te Dordrecht, f 95.11. - Jan van Duysberg, f 41.1. - Willem Verbrugge te Utrecht, f 105.3.8 Jacob van Meurs, f 20.17. - Joannes van Manen,

[p. 254]

f 3.18. - Simon Pieterssen, f 31.1. - Hendrick Abnes, f 2286. - Hendrick Louis Gravia, f 1233.5. - Andries Wolff te Kopenhagen, f 662.2. - d'erven Pieter van der Kindert te Riga, f 200. - Jan Mommert te Brussel, f 106.4. - Johannes Cruquius te Enkhuizen, f 40. - Severijn Mathijsz te Leiden, f 30. - wed. Jasper Hendr. van Wieringe te Kampen, f 36.15. - Pieter van der Heul te Rotterdam, f 104.16. - Jasper en Joris Goris te Dordrecht, f 29. - Cornelis Tialles te Enkhuizen, f 1271.16. - Philips Levy ‘waertegens eenige Hebreeuse boeken’, f 81.13.8 Olfert Belida te Harlingen bij Isb. Heyns, f 393.18. - Pierre Gaultier te Brussel, f 44.16. - Jan Bruyningh Jootse drucker, f 80.4. - Johan Berentsz te Keulen, f 34.12. - Capt. Francisco Pelicorne, f 295.9. - Marya Verbrugge te Utrecht, f 27.12. - Joseph Faroo Jode, f 424.19. - erven Jurrian Baek. Indien daarvan onverhoopt nog iets mocht komen, zou dit worden gedeeld. Enige Hebreeuwse en Griekse boeken, die onder de erfgenamen van Verduyn berustten, zouden hun eigendom blijven. (N.A. 4742, 224 en 241). (Reeds de vader van Gerard Verduyn had papier naar Moscovië gezonden, N.A. 1058, 114vo not. van de Ven 1-7-1641, en Hebreeuwse boeken gefinancierd, N.A. 1637, 392vo not. van Zanten 30-3-1644). Op 19-11-1666 sloot Levinus Vincent een acte van compagnieschap voor not. Banning met zijn broer Ysbrand Vincent, begonnen 1-11-1666 voor 6 jaar. Het kapitaal van f 45000. - zal voor 2/3 door Levinus en voor 1/3 door Ysbrand gefourneerd worden, welke laatste indien hij dat wil mag verhogen tot een gelijk bedrag als van Levinus. Dit geld zal binnen de 3 maanden in bank- of kasgeld gefourneerd moeten worden, terwijl echter Levinus een gedeelte van zijn inleg met goed verkoopbare Franse papieren mag voldoen. De handel zal voornamelijk moeten bestaan in papieren en zal alleen met beider goedvinden vergroot of verkleind mogen worden. De directie zal bij beiden berusten, tenzij men besluit dat een van beiden naar Frankrijk zal gaan in plaats van de commissionaire aldaar. Onkosten van huis, pakhuis, bedienden etc. en ook van de huishouding zullen uit de compagnie worden betaald. Indien een van beiden trouwt en apart wil wonen, zal men loten, wie het huis verlaat. Degene, die in de winkel blijft wonen, zal geen huishuur betalen en f 100. - van de compagnie hebben voor lasten. Geen van beiden zal particulier enige gelden op deposito mogen nemen. De gelden, van schutbladen en touwen komende, zullen voor kleine onkosten worden gebruikt. Commissiën van in- of verkoop van goederen, die hetzij de compagnie, hetzij één van hen beiden vóór het aangaan van het contract hebben aangenomen of voortaan nog zullen aannemen, zullen door de compagnons tezamen worden waargenomen en ieder voor de helft aangaan. Voor de verzekering gelden dezelfde bepalingen als in het vorige contract. Levinus zal f 1600. - en IJsbrand f 800. - of iets meer in het jaar uit de compagnie krijgen; de winsten uit de commissiën zullen worden gedeeld. Indien men het nuttig acht, dat een van hen naar Frankrijk zal gaan en beiden genegen zijn, zal worden geloot. Dat zal voor drie jaar zijn, tenzij de compagnon in Holland dat ook verder wil laten continueren; ‘door dese middel sullen de provisien van incopen als anders (terwijl het den eenen hier ende den anderen in Vranckrijck waerneemt) gespaert konnen worden’. Een jaar vóór het aflopen van het contract zal de compagnon, die wil uitscheiden, de andere waarschuwen; anders zal men het contract vernieuwen. Bij overlijden van een der partijen gelden dezelfde bepalingen als in het vorige contract. Hier wordt echter toegevoegd, dat de erfgenamen, indien ze dit willen, tot het eind van het jaar mogen continueren, mits aan de langstlevende provisie van verkoop der resterende papieren van 4% betalend; ‘doch in gevalle de contract-jaren van eenige molens noch niet geexpireert waren, sullen de selve blijven ten laste van langstlevende alleen’. Indien de compagnie wordt opgeheven, zullen de boeken etc. worden verloot of verdeeld; bij overlijden zal de langstlevende alles krijgen. (N.A. 3426, 410). Op 3-9-1669 deed not. Buytewech insinuatie aan de boekverkoper Joost Pluymer namens de Leidse boekverkopers Cornelis Driehuysen en Arnold Doude om binnen 48 uur aan Levinus en Ysbrand Vincent f 250. - te betalen voor 50 riem post ruyter papier, die volgens het accoord al drie maanden

[p. 255]

eerder hadden betaald moeten zijn. (N.A. 3924, 75). In 1671 bij het verbod van invoer van papier wilden de broers zich in de Zuidelijke Nederlanden vestigen, maar de familie Moretus, met wie de broers Vincent niet alleen zaken hadden, maar ook bevriend waren, ontraadde dit (Sabbe 182). Blijkens acten van 23- en 27-3-1674 voor not. van de Wateren was er toen een kwestie tussen de broers Vincent en Octavio Francisco Tensini over beschadigd papier, dat de broers Vincent door bemiddeling van de makelaar Pieter de Mol van Tensini hadden gekocht en dat volgens hen niet voetstoots, maar onbeschadigd door hen was gekocht (N.A. 4359, 426 en 428). Een van de grootste afnemers van Levinus en Ysbrand Vincent moet de bovengenoemde firma Moretus in Antwerpen zijn geweest. De jaarlijkse leveranties van 1673 tot 1700 varieerden van ruim f 20000. - tot ruim f 40000. -. De papieren kwamen tot 1685 uitsluitend uit Frankrijk, vooral uit Angoulême. In verband met klachten van Anna Goos, weduwe van Balthasar Moretus, ging Ysbrand Vincent in 1675 naar Frankrijk en vestigde zich daar in 1679 in Angoulême, waar hij tot de herroeping van het edict van Nantes in 1685 bleef. (Sabbe 182 etc. en 186). Daar hadden de broers een eigen molen te Pradier, maar lieten ook nog andere molens voor zich werken. Daar het papier, dat in de zomer gemaakt werd, beter van kwaliteit was dan dat in de winter werd gemaakt, besloot Ysbrand dit uitsluitend aan de familie Moretus te leveren (Sabbe 183). Volgens schattingen bij het vertrek van Ysbrand Vincent uit Angoulême waren 500 mensen werkzaam in zijn molen. Over zijn vertrek kwamen de officiële Franse instanties in beweging. (Scoville 234-235). Waarschijnlijk daarom werden twee van zijn kinderen in Frankrijk vastgehouden. De compagnie tussen de broers bleef in stand tot eind 1685.

Na de dood van Levinus Vincent kwamen over de afwikkeling moeilijkheden tussen beide partijen. Op een rekwest van Ysbrand Vincent, dat de weduwe in strijd met artikel 19 van het contract weigerde hem inzage in de boeken van de compagnie te geven, gelastten schepenen op 3-9-1689 de weduwe de boeken af te geven. (R.A. 766, 157). Uit het test. van Levinus Vincent en vrouw van 24-6-1687 voor not. Ram krijgt men de indruk, dat het echtpaar op ruime voet kon leven (N.A. 5580, 145). In 1674 was Levinus Vincent nog op het Water gevestigd, in 1688 op de Oude Waal bij de Bantemerbrug. De weduwe zette de papierhandel voort, maar stelllig op veel bescheidener schaal. Op 7-3-1691 woonde zij op de Nieuwezijds Voorburgwal over de Nieuwe Straat in de Franse Papierbaal (journaal Nieuwe Kerk). Op 28-2-1700 was zij de enige van de papierkopers, die in de failliete boedel van de boekverkoper Abraham Boekholt en diens echtgenote Susanna Wolphius Ducker een onderpand had voor een niet betaald restant van een leverantie van 1690 en 1691, namelijk 40 4^o boeken van Ambrosius, I, II en III, fijn papier. De andere schulden aan papierkopers waren: Ysbrand Vincent 1690-1691 f 135. -, Josias Raket 1693 voor papier en kapitaal f 187. -, Matthijs Simons 1691, 1693 en 1699 f 562. -, Jan Verdijk 1699 per resto van papier f 24. -, waarvoor hij echter 10 testamenten in Franse band voor f 13. - tezamen in betaling had ontvangen, J.(!) Bergeyck 1699 f 140. -, Cornelis van Thulden dec. 1698 f 157. -, Jan van Duysberg juli 1699 f 60. -, Robert Neel aug. 1699 f 326. -, Reynier Couturier okt. 1699 f 353. -. (D.B. 216, 13). Hoe lang de weduwe Vincent met de papierhandel voortging, kan ik niet zeggen. Haar zoon Levinus overleed ongehuwd en werd 19-1-1714 (4de kl.) begraven van de Buitenkant van het Nieuwe Waalseiland tussen de Nieuwe Bantemer- en Vissersstraat. Zijzelf woonde bij haar overlijden een jaar later op de Prinsengracht hoek Rozenstraat. Een dochter Hester Vincent gaf als laatste van de familie op 12-5-1744 te Groenlo procuratie aan haar neef François Levinus Vincent om het graf in de Oudezijds Kapel no. 60 van de familie Riemer over te dragen (N.A. 9179, 238 not. Ardinois 12-4-1745).