De Amsterdamse boekhandel 1680-1725. Deel 4. Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven N-W, papierhandel, drukkerijen en boekverkopers in het algemeen

Stegman (Paulus) 1664-1711

Ged. Nieuwe Kerk 6-5-1664, begr. Zuiderkerk 13-10-1711 (2de kl.), zoon van vorige, ondertr. kerk 1. 20-3-1687 Catrina Lutsekerk, ged. Nieuwe Kerk 9-10-1667, begr. Nieuwe Kerk 8-11-1691, dochter van Isaac Lutsekerk, bontwerker, en Elsje Rusius, 2. 26-2-1694 Cornelia Havicius, ged. Zuiderkerk 24-12-1664, begr. Zuiderkerk 16-11-1740 (1ste kl.), dochter van Gerardus Havicius, predikant, en Maritie Jans.

Op 24-5-1689 werd hij behuwd poorter als papierverkoper. Op 9-3-1698 werd hij tezamen met de papierkoper Josias Raket eigenaar van een drukkerij (zie aldaar). Op 12-5-1700 werd hij voor f 11200. - eigenaar van het huis op het Water tussen de Oude Brug- en Papenbrugsteeg, ‘daar de Franse Papier-molen voor de luyffel staat’, door koop van Geertruydt Martens, huisvrouw van Daniel Beylinck, en Carolus Schulerus (Kw. 3 R, 52vo). Dit huis heeft hij vermoedelijk pas op den duur betrokken. Bij zijn overlijden, in 1711, woonde hij op het Water tussen de Oude- en Papenbrug, zijn familie blijkens het kohier van 1742 in het vroegere huis van Schulerus. Van 9-10-1700 is echter een acte voor not. Emaus ten Bergh bewaard, waarbij Paulus Stegman en zijn knecht Isaac Decker verklaarden, dat hij het huis van Arnoldus Scholte op het Water, dat hij vóór mei 1698 met zijn gehele familie had bewoond, nog steeds voor zijn zaken (gestadige opslag en aflevering van sortimenten en considerabele quantiteyt papieren) en voor bewoning gebruikte en daar gasten ontving, en dat Decker daar ook sliep. (N.A. 5670, 1035). Hierbij is gevoegd een uitspraak van 24-12-1699 betreffende de eis van de koopman Anthoni Reynties tegen Scholte, dat de eerste dit huis zal mogen huren met ingang van 1-5-1701, wanneer Stegman het op 1-5-1700 niet zelf bewoond. Een brief van Arnoldus Scholte te Alkmaar aan Stegman van 2-10-1700 geeft als adres van de laatste: op het Water in de Pampierwinkel omtrent de Dam. Daar woonde Paulus Stegman nog in 1703, bij de dood van zijn moeder. Op 20-7-1700 kreeg Paulus Stegman fiat van schepenen om 900 Engelse bijbels van Laurens Gunter te Rotterdam te mogen verkopen wegens een onbetaalde schuld van f 763.19. - (R.A. 785, 55). Op 5-5-1701 verklaarde Hertsigh Abraham Frontski, Hoogduitse Jood, voor not. Emaus ten Bergh, aan Stegman nog f 774. - schuldig te zijn voor geleverd papier, waarvoor hij als onderpand 1200 Gommas met Raschie en Targum en 600 Gommas zonder deze, gedrukt door Moses Mendes Cotinho, gaf en beloofde deze binnen 8 maanden af te halen in partijen van 25, 30, 40 of 50 en dan voor ieder exemplaar resp. f 1. - of 10 st. te betalen, met een vergoeding voor de banden. Na 8 maanden zou Stegman alles, wat er nog onder hem was, zonder een verzoek bij schepenen te hoeven indienen mogen verkopen. Stegman beloofde binnen

[p. 249]

6 maanden aan Manuel David Calcar f 250. - en aan Cotinho f 240. - te betalen ten behoeve van Frontski, welke hij eveneens uit de bovengenoemde boeken zou mogen verhalen. (N.A. 5670, 1621). Op 10-5-1701 verklaarde Salomon Jonas, Hoogduitse Jood, voor dezelfde notaris onder Manuel David Calcar 520 gedrukte Gommas met Raschie en Targum te hebben liggen, waarvoor Stegman het papier had geleverd en niet was betaald. Daar Frontski de 1200 exemplaren niet kon leveren, maar slechts 1000, zouden deze 520 exemplaren blijven liggen en alleen op order van Stegman worden afgegeven. (N.A. 5670, 1641). Op 4-1-1702 kocht voor dezelfde notaris Stegman deze 520 gedrukte Gommas van Salomon Jonas voor f 318. -, die de laatste daarop nog te pretenderen had, en daarboven nog f 25. - (N.A. 5671, 13). Een andere papierleverantie van Stegman, waarover in 1702 moeilijkheden ontstonden, en wel aan Jacob Lazarus, behandelde ik uitvoerig in de Studia Rosenthaliana I (1967). Een papierleverantie op 9-10-1703 aan de schoolmeester Michael Lopes voor een druk bij Cotinho, waarover voor not. Emaus ten Bergh een acte werd verleden, vindt men bij KS (789, zie ook N.A. 5672, 757). In 1704, 1710 en 1716 behoorde Paulus Stegman tot de goede mannen als papierkoper. Het laatste jaar is te verklaren, doordat de weduwe als weduwe Paulus Stegman en Zoon de zaak na de dood van haar man voortzette. Op 4-11-1709 werd voor not. Emaus ten Bergh een overeenkomst gesloten tussen Paulus Stegman, ter ene, Salomon Proops, ter tweede, en Liefman Levi van Worms en Hartogh Moses, kooplieden van de Hoogduitse Joodse natie, ter derde zijde. Stegman zou voor rekening van de twee laatsten van tijd tot tijd op hun orders of op briefjes van Proops zoveel papier leveren als Proops voor het drukken van 1100 exemplaren folio van het boek Ohelot Efraim nodig zou hebben, en wel 900 op ordinair papier van het Caanse schild voor 50 st. per riem en 200 op groot papier posthoorn of mediaan voor 92 st. per riem. Binnen de 10 maanden (dus vóór 4-9-1710) moesten de twee laatsten zoveel exemplaren van het boek hebben afgehaald, dat daaruit Stegman voor het papier en Proops voor het drukken betaald zouden kunnen worden. Dat zou moeten geschieden bij partijen van minstens 25 voor resp. f 2. - en f 3. - per exemplaar. Indien na afloop van de 10 maanden de twee eerste partijen niet geheel voldaan zouden zijn, zouden alle boeken aan hen komen; indien wel betaald was, zouden alle boeken aan de twee laatsten worden gegeven en hun eigendom zijn. Gedurende die 10 maanden mocht Proops niets aan een ander afleveren. (N.A. 5675, 955). Van 8-11-1717 dateert een contract tussen de wed. Paulus Stegman en Zoon over leverantie van papier aan de drukker Johannes Kannewett, die daarvoor psalmboeken en testamenten in onderpand gaf. Door zijn sterven op 17-7-1718 moesten hieromtrent met de erfgenamen allerlei regelingen worden getroffen. (KS 785-788 en 790-792). Op 2-9-1718 sloten de wed. van Paulus Stegman en Zoon en Zadock Gomperts een overeenkomst over leverantie van papier voor f 4535. -, te betalen na twee jaar zonder interest, voor de drukker Joseph Jacob Beer. Borg waren Messieurs Gomperts en Reitlinger in compagnie. (KS 788). Op 28-10-1738 werd voor not. van Aken de nalatenschap van Paulus Stegman gescheiden tussen Cornelia Havicius en haar beide zoons en Fredrik Stegman, de zoon uit het eerste huwelijk van haar man, waarmee ook een einde kwam aan de compagnie de wed. Paulus Stegman en Zonen. Het huis op het Water, dat door de weduwe en haar zoons werd bewoond, werd getaxeerd op f 12500. -. Papieren en verdere koopmanschappen werden getaxeerd op f 68235.14. -, goede uitstaande boekschulden op f 27788.10. -, tezamen f 193892.7. -, waartegenover de boedel schuldig was voor geleverde koopmanschappen etc. f 17617.14. -. De lasten van de boedel (waarbij nogal wat voor het moederlijk erfdeel van Fredrik en o.a. ook een obligatie van Paulus Stegman van f 10000. - van 1-1-1706 voor zijn schoonmoeder Elsje Rusius) bedroegen in totaal f 40520.18. -, zodat een bedrag van f 153371.9. - deelbaar was, waarvan de weduwe de helft en 1/8 en de drie kinderen ieder 1/8 ontvingen. Fredrik kreeg als zijn aandeel o.a. 1/3 in alle papieren en uitstaande boekschulden voor f 27255.8. -. (N.A. 8141, 236). Op 15-8-1739 droeg J.F. Bernard voor not. de

[p. 250]

Marolles aan de weduwe een obligatie ten laste van Pieter Mortier van 21-7-1739 van f 2400. - te betalen in 8 halfj. term. over (N.A. 11251, 48), op 2-11-1739 droeg Pierre Gosse voor idem aan haar een obligatie ten laste van Adriaan Moetjens van 16-10-1739 voor not. Trouillé in den Haag van f 4000. - te betalen in 8 halfj. term. over (N.A. 11253, 6).

Fredrik Stegman (ged. Nieuwe Kerk 30-1-1691, begr. Nieuwe Kerk 27-3-1754 (1ste kl.), zoon van vorige, ondertr. kerk 21-3-1725 Maria Leydack, geb. Amsterdam 1701/02, begr. Nieuwe Kerk 17-1-1777 (1ste kl.), dochter van Johannes Leydack en Catharina Maria Homoet; hertr. 1770 Johannes van Putten) vestigde zich op het Singel (kohier 1742 wijk 30, 5327 inkomen getaxeerd op f 6000. -), vermoedelijk in een huis van zijn schoonfamilie. Hij bleef, zoals we zagen samen met zijn stiefmoeder en vermoedelijk ook met zijn halfbroer Gerard Stegman in compagnie de papierzaak op het Water drijven. In 1736 tekenden Fredrik Stegman en Gerard Stegman ieder apart de rekwesten. Na de opheffing van de compagnie op 28-10-1738 zetten Fredrik en Gerard Stegman ieder voor de helft de compagnie voort. Op 25-8-1739 droeg Pierre Gosse aan Frederik en Gerard Stegman, kooplieden te Amsterdam, een obligatie ten laste van Charlotte de Rogissart en zusters, boekverkoopsters in den Haag, van 21-7-1739 voor not. Favon in den Haag van f 599. -, te betalen in 8 halfj. term., over (N.A. 11251, 93), op 27-5-1740 Jan Roman de Jonge voor idem aan hen een obligatie ten laste van Zacharias Rombergh en Samuel Schoonwaldt van 20-4-1740 voor not. Ploos van Amstel van f 2000. -, te betalen in 4 halfj. term. (N.A. 11256, 112). Op 26-11-1744 verklaarden Fredrik en Gerard Stegman voor not. Roermond van Barend van Haemstede, Anthony de Harde en Fredrik de Harde ontvangen te hebben ter invordering uit de boedel van Pieter de Hondt, boekverkoper in Den Haag, een obligatie van de Hondt van 7-6-1742 voor not. Trouillé in Den Haag van f 5520. - ten gunste van M.C. le Cène, te betalen in 8 halfj. term., te beginnen 1-6-1742, waarvan de drie eerste termijnen voldaan waren, het transport van le Cène aan de bovengenoemde broers Stegman op 27-10-1742 voor not. de Marolles en het transport van de broers Stegman van 16-2-1743 voor not. Roermond aan van Haemstede en de de Harde's, waarbij de broers Stegman zich verplicht hadden deze schuld als eigen te voldoen, indien de Hondt in gebreke bleef te betalen (N.A. 9970, 766, zie ook 9963, 92). In 1746 ondertekenden Fredrik en Gerard Stegman als firma de verklaring over de courtage van makelaars. Op 14-12-1746 stierf Gerard en op 6-3-1748 vond voor not. van Aken de scheiding van zijn nalatenschap plaats. Fredrik Stegman erfde 1/4, Paulus Stegman, de volle broer, 3/4. De waarde van papieren en contante penningen van de compagnie bedroeg f 61377.17. -, van de goede uitstaande schulden f 117828.11. -, tezamen f 179206.8. -. De lasten bedroegen f 65541.11.8. De dubieuse schulden bedroegen f 45407.3. -. Deelbaar was een bedrag van f 91765.3.8. Fredrik nam hiervan f 19441.6. - aan papieren en uitstaande schulden, Paulus f 37391.18.12. Onverdeeld bleven o.a. 8 partijen actiën in de Utrechtse Compagnie à f 14. -, tezamen f 112. -, een obligatie ten laste van François Changuion van f 16450. -, 1/8 in de Compagnie van Bentheimer steen f 12500. -, 1/8 in de compagnie van Tekelenburgse steen f 313.7. -, een obligatie van Jan van Duren in Den Haag, waarvan nog 3 term. betaald moesten worden, f 1125. -, een obligatie van Pieter Mortier, waarvan nog 7 term. betaald moesten worden, f 1353. -, een schuld ten laste van Pierre Gosse in den Haag van f 15377.19. -. (N.A. 8171, 81). Na de dood van Fredrik Stegman zette de weduwe de zaken blijkbaar voort of gaf haar naam aan een ander, zoals blijkt uit de lijsten van kooplieden van 1776-1779, waar de wed. Stegman en van Diepen in papier gevestigd zijn op het Singel bij de Bergstraat.

Gerard Stegman (ged. Nieuwe Kerk 15-2-1695, st. 14-, begr. Zuiderkerk 20-12-1746 (1ste kl.), zoon van Paulus Stegman en Cornelia Havicius) bleef met zijn moeder en broer op het Water wonen, waar hij in 1742 (wijk 21, 2156) met de papierwinkel op een inkomen van f 6000. - werd getaxeerd en zijn broer Paulus niet werd genoemd. Hij had aanvankelijk vermoedelijk deel aan de

[p. 251]

firma de weduwe Paulus Stegman en Zoon en dreef later in compagnie met zijn broer de papierhandel, zoals ik reeds vertelde. Voor de collaterale successie werd zijn nalatenschap getaxeerd op f 64170.8.-.

Paulus Stegman (ged. Oude Kerk 24-5-1697, st. 29-10-, begr. Zuiderkerk 2-11-1779 (1ste kl.), broer van vorige) was reeds in 1738 (N.A. 8141, 236) blind. Hij bleef wonen in het huis op het Water, waar de papierwinkel werd gedaan. Uit de scheidingsacte van 1748, na de dood van zijn broer Gerard, zou men zeggen, dat hij de zaken daar aanvankelijk voortzette, daar hij een groot gedeelte van de activa overnam. Bij zijn test. van 20-7-1770 voor not. Bractearius bepaalde hij, ‘dat de papierwinkel, die voor deezen in zijn tegenwoordig bewoonde huys voor heen geweest is nooyt weder in het zelve geplaast zal moogen worden’. Erfgenaam werd een kleindochter van zijn halfbroer Fredrik Stegman. (N.A. 13526, 26). Paulus Stegman had blijkens de collaterale successie zijn vermogen grotendeels in obligaties en onroerend goed belegd, zodat het totaal daarvan f 353872.6. - bedroeg. Bij de vele huizen was er o.a. een op de Dam tussen de Beursstraat en Kromelleboogsteeg, verhuurd voor f 770. - aan de boekverkoper van der Kroe, en een achterhuis op de Houtgracht, verhuurd voor f 200. - aan de drukker Joachim Benjamin van Embden (zie Jaarboek Amstelodamum 1963, 156).