De Amsterdamse boekhandel 1680-1725. Deel 4. Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven N-W, papierhandel, drukkerijen en boekverkopers in het algemeen

Potgieter (Nicolaas) 1695-...., Oud-Katholiek

Leven

Ged. R.K. Kerk de Ster 6-12-1695, zoon van Barend Potgieter, wijnverlater of wijnverkoper, en

[p. 51]

Swaentie Grift, ondertr. pui 13-11-1721 Theresia Maria Wellekens, geb. Amsterdam 1692/93, dochter van Jodocus Wellekens, chirurgijn, en Catharina Lems.

Adres

1721 Beurssluis, 1742 idem, huur f 730. - (kohier wijk 7, 1616).

Boekhandel

13-4-1720 poorter als boekverkoper, 22-4-1720 gildelid, volgde vermoedelijk zijn oom op, die toen ophield met zijn boekhandel.

23-8-1729 werd hij gedaagd door de schout wegens het verkopen van een boekje, Preuves des nullitez de la visite faite en l'abbaye de Vlierbeek etc. (Willaerts 9856), zonder naam van drukker of auteur, en veroordeeld tot een boete van f 1000. -, welke hij afdeed (Schoutsrol).

29-5-1731 idem wegens het verkopen van een boekje, Brief van een vriend aan zijn medevriend, etc. 's Gravenhage bij Bernard van Holzen 1731, zonder naam van auteur (Knuttel 16833); 27-11-1731 werd de schout zijn eis van een boete van f 1000. - ontzegd (Schoutsrol).

9-14-4-1742 werden de boeken van de Brigode Dubois bij Klumper en Potgieter geveild (G.A. 117).

1742 getaxeerd op een inkomen van f 2000.-.

Uitgeverij

Van 1721 tot 1742 verscheen een aantal uitgaven met zijn naam in het Holl. en het Frans, waarvan heel veel op Oud-Katholiek en Jansenistisch gebied. Ledeboer noemt ook uitgaven op Hernhutters gebied; welke hij daarmee bedoelt, kon ik niet nagaan.

1721 verscheen bij hem Les Hexaples ou les six colomnes sur la constitution Unigenitus in 6 delen, met adres: ‘A Amsterdam, Chez Nicolas Potgieter, Libraire C. vis-à-vis la Bourse. 1721.’ Ik noemde reeds een eerdere uitgaaf van 1714 en van 1717 met het gefingeerde adres van de overleden boekverkoper Gerard Kuyper. Betreffende deze uitgaaf deelt Barbier mee uit een aantekening voorin een exemplaar, dat afkomstig is van de abbé de Saint-Marc, dat deze gedrukt werd door een Katholieke boekverkoper onder ogen van Quesnel. Daarmee was men begonnen 11-4-1714. De drukker was een zekere Jean Beus, de boekverkoper Nicolaas Potgieter. De Brigode Dubois en Dilhe betaalden het drukken. Zoals wij nog zullen zien, was Jan Bus de opziener van de drukkerij van de weduwe Schippers en ik neem dan ook stellig aan, dat de Amsterdamse uitgaven daar werden gedrukt. Nicolaas Potgieter kan in 1714 nog geen aandeel gehad hebben in deze uitgaaf. Het lijkt mij echter niet onaannemelijk, dat ook zijn uitgaaf van 1721 bij de bovengenoemde drukkerij werd gedrukt.

1722 en 1726 kwam hij met Hollandse uitgaven op hetzelfde terrein (van Alphen 746 en 775).

1723 etc. tot en met 1739 verschenen verschillende uitgaven met zijn naam in 4 of 16 delen van de Histoire du livre des reflexions morales sur le Nouveau Testament et de la constitution Unigenitus. Servant de preface aux Hexaples, van J. Louail en J.A. Cadry. Of al deze uitgaven werkelijk van hem kwamen, kan ik niet zeggen. Daarnaast verschenen ook uitgaven zonder adres. In dit jaar 1723 verscheen ook nog bij hem de Necrologe de l'abbaïe de Nôtre-Dame de Port-Roial des Champs.

11-4-1724 adv. hij het verschijnen van ‘De aenmerkenswaerdige geschiedenissen getrokken uyt de geleerden en hoogloffelijke Kerkelijke Historie gemaekt door den doorlugten Hr. Fleury... Met korte bemerking doormengd, slaande op de Hollandse Kerk’ (A.C.).

1725 verscheen bij hem Kort historisch verhael van 't gene de Kerke van Utrecht wedervaren is

[p. 52]

van W. Kemp (Willaerts 9840) en Ter Bruiloftfeeste van... Andreas Conring, ontfanger generaal van Stadt en Landen, En... Christina Elisabeth Sichterman, plechtelijk vereenigt in Grave, den Vden van Herfstmaant 1725 (van Alphen 773). Stellig was dit te danken aan het feit, dat J.B. Wellekens, de bekende dichter en een familielid van Potgieter's vrouw, een vers op het huwelijk van dit echtpaar, dat vereeuwigd is door L.E. in Silhouetten, maakte.

1727 verscheen bij hem Traitez de pieté, composez par M. Hamon, pour l'instruction & la consolation des religieuses du P.R. (Willaert 9670).

1728-1742 verschenen bij hem de Mémoires historiques pour le siècle courant van J.B. Desroches dit de Parthenay, waarover in 1731 klachten bij de Staten kwamen wegens de inhoud, die beledigend was voor de koning van Frankrijk en de kardinaal de Fleury (KS 1093).

Bijzonderheden

Nicolaas Potgieter was blijkens het doop- en trouwregister van de Oud-Katholieke Kerk de Pauw daar parochiaan; bij de doop van het enige kind op 20-1-1725 was de oom Jan Potgieter getuige.

24-2-1724 adv., dat men een verloren lotbriefje tegen beloning bij hem kon terugbrengen (A.C.)

1-11-1741 huurden Cornelis Schoonbier en Nicolaas Potgieter voor zes jaar een deel van bolwerk 11 tussen de Utrechtse en Weteringspoorten van de stad.

1731 verscheen een aantal uitgaven van Fr. Boyer en de abbé Gudver op Jansenistisch gebied, die in Frankrijk verboden werden, met het adres ‘A Amsterdam, Chez Nicolas Potier, Libraire, 1731.’ Blijkbaar was deze gefingeerde naam een verfransing van de Hollandse naam Potgieter. Nicolaas Potgieter had daarmee niets te maken; de drukkers te Troyes van een der oorspronkelijke uitgaven kwamen in 1726 in de Bastille (van Alphen 817, 818, 820 en 821 en Funck Brentano 2924-2925).