De Amsterdamse boekhandel 1680-1725. Deel 3. Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven A-M

Lucas ((Nicolas) Etienne) 1686/87-1745, Waals

Leven

Geb. Parijs 1686/87, lid Waalse Gem. 28-3-1708 per examen, 4-6-1736 attestatie naar de Berbices, waarheen hij febr. 1735 was vertrokken, st. 18-, begr. Walenkerk 23-9-1745 (4de kl.), zoon van Louis Lucas, libraire te Parijs sedert 16-9-1686, en Judith de la Martinière, ondertr. kerk 1. 3-9-1717 Marie Magdalene Berthe, geb. Parijs 1696/97, begr. Walenkerk 27-3-1719 (onverm.), dochter van Jean Auguste Berthe, 2. 18-10-1720 Marthe Fulchicq, geb. Casteljaloux 1701/02, begr. Walenkerk 20-12-1757 (4de kl.).

30-8-1709 naturalisatie.

16-9-1717 huw. voorw. voor not. de Wilde, waarbij hij f 18000. - inbrengt (bestaande in huis in het Noordse Bos, koopwaar, inboedel en effecten), zij f 1200. - aan juwelen en f 200. - per jaar, zolang haar vader leeft (N.A. 6459, 150).

25-12-1718 test. voor idem (N.A. 6460, 61).

12-10-1720 huw. voorw. en 27-1-1734 test. voor not. Ph. de Marolles (niet gevonden).

20-9-1745 acte van beraad voor not. de Marolles van de weduwe (N.A. 11242, 101).

Adressen

1-5-1716 - nov. 1720 huurt hij van de stad Beurssteeg of Beursstraat no. 6 voor f 440. - per jaar, waar vroeger Adriaan Braakman had gewoond. Ook nadat het huis door de stad werd verkocht, bleef hij er nog wonen, zoals blijkt uit adv. van 27-3- en 6-7-1723 (A.C.), 26-7-1731 Kalverstraat (zijn moeder wordt dan van zijn huis uit begraven in de Walenkerk). Uithangteken: à la Bible (d'Or).

Boekhandel

9-6-1716 gekocht poorter als boekverkoper, 15-6-1716 gildelid met een boete van f 6. -, daar hij 5 jaar leerling bij Pierre Brunel is geweest zonder geregistreerd te zijn. Hij betaalt jaarzang tot en met 1734. Erachter is aangetekend: naar Suriname.

1722 ondertekende hij het rekwest over Franse boeken (KS 931).

Uitgeverij

Van 1716 tot 1734 verschenen een aantal werken, alle in het Frans, met de naam van N. Etienne Lucas. Een opgaaf van de eerste 16 uitgaven vindt men in de hieronder genoemde publicatie van 1721 Relation etc.

10-7-1716 ‘Etienne Lucas, libraire à Amsterdam dans le Beursstraat, donne avis au public qu'il imprime Défense de la monarchie de Sicile contre les entreprises de la cour de Rome 8^o par un docteur de la faculté de Paris, qu'on dit être Mr. du Pin.’ (Gaz.).

1716 verscheen Memoires de la cour D'Espagne, par Madame d'Aunoy. Cinquiéme edition revuê & corrigée. Het exemplaar van de U.B.A. heeft over het adres van N. Etienne Lucas een strookje

[p. 227]

met het adres: ‘A Amsterdam, Chez Louis Foubert, libraire deriere la Bourse, dans le Heremite Steeg. 1736. (Louis Foubert, geb. Londen 1708/09, 12-3-1734 ingeboren poorter als boekverkoper, 9-5-1735 gildelid, 16-9-1735 ondertr. Marie Madeleine Trossard).

1718 verscheen bij hem Le choix des bons mots... Seconde edition revûë, corrigée & augmentée de plus de 100. articles, met adres ‘A Amsterdam, Chez N. Etienne Lucas, libraire, dans le Beursstraat près le Dam, à la Bible. 1718.’ Dit werkje, dat ik onlangs kon kopen, heeft 469 + 9 p. 12^o. Het is een herdruk van het werk van Claude Jordan, dat ik in Deel II onder no. 93 besprak. Van de tweede druk van 1716 kon ik geen exemplaar vinden. Ik neem echter aan, dat deze uitgaaf van 1718 een nieuwe titeluitgaaf is van de druk van 1716. Anders had Lucas allicht van een derde druk gesproken. Waarschijnlijk had hij het restant van de oplaag met recht van copie gekocht op de veiling van Claude Jordan van 11-10-1718. Ook is mogelijk, dat hij al eerder in bezit hiervan was gekomen, daar hij met Jordan speciale contacten had (deel II 24).

1721 verscheen Relation d'un voyage du Pole arctique, au Pole antarctique, par le centre du monde, met adres: A Amsterdam, Chez N. Etienne Lucas, libraire, dans le Beurs-straat, près du Dam, à la Bible d'Or. 1721. Voorin vindt men een ‘Catalogue de livres imprimez chez N. Etienne Lucas, libraire à Amsterdam’ etc. met 18 titels, waaronder verschillende, die vroeger tot het fonds van andere boekverkopers hadden behoord. Van de Lorme waren daarbij de Nouvelles de Michel de Cervantes in 12. 2 vol., dat in 1720 was verschenen (deel II p. 158), en Les hommes illustres.... par Mr. Perrault in 8. 2 vol. Op deze catalogus van eigen drukken volgt een ‘Catalogue des livres nouveaux de l'année 1720 & 1721.’

1721 verscheen bij Lucas een herdruk van een uitgaaf van Pierre Brunel van 1709: Contes et nouvelles en vers, par monsieur de la Fontaine. Nouvelle edition corrigée, augmentée, & enrichie de tailles-douces, dessinées par Mr. Romain de Hooge. Op de titelplaat wordt nog de naam van Pierre Brunel vermeld. Het tweede deel heeft als vignet op de titelpagina een drukkerij. De illustraties van Romein de Hooghe waren al eerder verschenen in een uitgaaf van 1685 van Henry Desbordes. In 1732 bracht Lucas nogmaals een uitgaaf. Blijkbaar had hij geen recht op de platen, die nog steeds het eigendom waren van zijn aangetrouwde oom Pierre Brunel. Een verklaring, die deze op 15-11-1734 aan overlieden overgaf, leert, dat Lucas op 16-3-1733 Brunel voor overlieden had doen citeren om een uitspraak te krijgen over de platen van de Contes en andere werken van de la Fontaine, maar dat daar aan Lucas zijn eis was ontzegd. Lucas had daarop f 60. - geboden om de platen te mogen gebruiken, maar Brunel had hem deze voor niets gelaten (G.A. 57).

1721 kondigde Lucas aan in de bovengenoemde Relation, dat Le Négoce d'Amsterdam par Mr. Ricard in 4. ter perse was. Dit boek verscheen met het jaartal 1722 (eerdere drukken in 1694 en 1710 bij Brunel).

Bijzonderheden

Op de drukken van Lucas staat steeds vermeld N. Etienne Lucas. Zijn eerste naam liet hij echter bij andere gelegenheden meestal weg. De naam Lucas werd vaak als schuilnaam gebruikt. Zo verschenen, in navolging van de vroeger Franse uitgaven, nog drukken van de Pseaumes de David met de naam van Etienne Lucas. Verschillende uitgaven van de Istoria del cardinal' Alberoni zagen het licht met het adres: A Amsterdam. Per Ipigeo Lucas 1720. Een Franse uitgaaf van Erasmus, L'Eloge de la folie van 1738, verscheen met de naam van Jean Pierre Lucas.

15-9-1741 krijgt Marthe Fulchicq fiat op haar rekwest, de zaken van haar man te mogen waarnemen, wat ze reeds deed, toen hij in de Berbices was, vanwaar hij ± 2 maanden geleden, beroofd van zijn verstand was teruggekeerd (R.A. 899, 37vo). Op 7-6-1742 krijgt zij fiat op haar rekwest, f 400. - per jaar uit het vruchtgebruik, door Susanne Lucas aan haar neef nagelaten, te mogen

[p. 228]

trekken, daar hij uit de Berbices, waarheen hij wegens het verlopen van zijn zaken was vertrokken, is teruggekomen en de executeuren bezwaren maken een uitkering te doen, aangezien in 1731 een vonnis ten hare laste is uitgesproken wegens boeken door haar man in 1720 en daarna gekocht en niet betaald (R.A. 900, 121); 13-7-1745 fiat tot verhoging van de f 400. - tot f 500. -, daar zij haar man, die sedert enige weken veel erger is geworden, heeft moeten uitbesteden bij kennissen, daar zij haar zuster helpt in het houden van een Franse kostschool op het Singel en het excessief geraas van haar man aan de kost- en andere schoolmeisjes overlast bezorgt, wat de school zou kunnen doen achteruitgaan (R.A. 904, 244vo); 22-2-1746 fiat tot uitkering van de zuivere vruchten ten behoeve van de twee kinderen, daar de overledene niets heeft nagelaten (R.A. 905, 278vo).

De bovengenoemde school vindt men in het kohier van 1742 (wijk 23, 2809) gedreven ten name van wed. Fulchicq en Pennoux. Marthe Fulchicq overleed daar in 1757. Blijkbaar had de familie al eerder betrekkingen met kostschoolhouders, want op 27-3- en 6-7-1723 vindt men advertenties van ‘Jean Jeremie Danditan Frans kostschool houdende tot Tiel, onderwijst in de Franse tale, schrijven, cijfferen, en Italiaens boekhouden, nevens kinderen in de kost tot een civile prijs’, te bevragen bij de heer Etienne Lucas te Amsterdam (A.C.).