De Amsterdamse boekhandel 1680-1725. Deel 3. Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven A-M

Hoorn (Nicolaas ten) 1674-1728, Geref.

Ged. Zuiderkerk 21-2-1674, st. 6, begr. Nieuwe Kerk 11-11-1728 (2de kl.), zoon van Jan Claesz ten Hoorn (st. 1714), boekverkoper, en Elisabet van Bellen, ondertr. kerk 5-2-1700 Aeltje Gramingh, geb. Amsterdam 1681/82, dochter van Simon Gramingh en Maria Anouwaers; zij hertr. 1729 (ondertr. 15-9-1729) Arnold Willis, boekverkoper te Rotterdam.

7-1-1728 test. voor not. Servaes (N.A. 5052, 13).

1728 collaterale successie, aan onroerend goed en obligaties f 5512.10.-.

10-4-1749 scheiding van de nalatenschap van Aeltje Gramingh voor schout en schepenen te Alkemade.

[p. 163]

Adres

1700-1705 over het Oude Herenlogement (Waller). Nicolaas' vader, Jan Claesz ten Hoorn, was 14-7-1684 voor f 600. - eigenaar geworden van een huis in het Gebed zonder End (Kw. 3 C, 51vo) en op 17-4-1685 van een aangrenzend huis op de Grimburgwal, het tweede beoosten het Gebed zonder End, waarvoor hij f 80. - rente per jaar moest betalen (Rentebr. 32, 7vo). In dit laatste huis heeft waarschijnlijk ook Nicolaas zijn boekhandel gedreven. Zijn vader wordt daar genoemd van 1673 tot 1711 in de Historieschrijver (Waller). De vader stierf 26-8-1714 (N.A. 5012, 102 not. Servaes) op een ander adres (KS 275). Op 20-12-1714 werden de huizen geveild en voor f 6400. - door Nicolaes gekocht. De overdracht geschiedde wegens de schulden van de vader bij willig decreet (A.W.D. 44, 16 en W.D. 55, 16) op 19-3-1715. Op 2-7-1721 werden Nicolaas en zijn zuster Johanna ten Hoorn ook nog eigenaars van een ander huis in het Gebed zonder End voor f 1500. - (Kw. 4 O, 221). Op 10-7-1749 droeg Johanna ten Hoorn, na de dood van haar schoonzuster, het huis met buurhuis aan de Grimburgwal voor f 5000. - over, haar erfgenaam, Arnoldus ten Hoorn, de zoon van Timotheus ten Hoorn, op 9-9-1773 het huis in het Gebed zonder End (Kw. 5 S, 85vo en 6 S, 296).

Boekhandel

6-1-1699 poorter als boekverkoper, 29-11-1700 gildelid, de weduwe zette tot haar hertrouwen de boekhandel voort.

7-9-6-1729 veiling van de boeken van de weduwe (G.A. 105).

Uitgeverij

Van Jan Claesz ten Hoorn, Nicolaas' vader, zijn van 1673 af tot 1711 toe uitgaven bekend op allerlei gebied, in het Holl. en enkele in het Latijn. Nicolaas is daarnaast zelf begonnen sedert 1699, toen hij ook gildelid werd, en kwam met een groot aantal uitgaven, ook alle in het Holl. en een enkele Latijn, op allerlei gebied. De laatste dateert van 1726. Na zijn dood gaven overlieden gunstig advies op het verzoek van de weduwe aan de Staten van Holland om privilege voor de Nederlandsche maandelijkse postrijder (G.A. 81, 16 in dato 1-12-1728), die haar man al uitgaf (zie Haarl. Courant 19-3-1716).

Van 1695 dateert een Franse uitgaaf La race & la naissance, la vie et la mort de Marie Stuart, reine de la Grande Bretagne, de France, d'Irlande,... met adres: ‘A Amsterdam, Chez Nicolas ten Hoorn, marchand libraire vis à vis le Heere Logement, 1695.’ Dezelfde uitgaaf in het Holl. verscheen als Opkomst, geboorte, leven en dood van Maria Stuart, Koningin van Groot Brittanje, Vrankrijk en Yerland, met adres: ‘Tot Amsterdam, Bij Jan ten Hoorn, boekverkooper tegen over 't Oude Heeren Logement, in de Historieschrijver, Ao 1695.’ Het is geïllustreerd met prenten van Jan Luyken, die veel voor Jan ten Hoorn werkte (Luyken 267). De Franse uitgaaf is van kleiner formaat dan de Hollandse, maar de grote prent van de begrafenis is overgenomen, echter ongesigneerd. Hoewel vergelijking mij niet mogelijk was, meen ik toch te kunnen zeggen, dat de koperplaten niet dezelfde kunnen zijn geweest en dat het Franse boekje dus een nadruk is, dat men voor de grap de naam van Nicolaas ten Hoorn, die toen nog niet zelfstandig optrad, heeft gegeven.

Drukkerij(?)

8-9-1716 werden overlieden van het glas-, kannen- en aardewerkverkopersgilde door de schout gedaagd ‘over 't produceeren van een valsche willekeure’. De zaak bleef in statu, met de notitie ‘den boekdrucker ten Hoorn daer bij te roepen’; 15-9-1716 werd hij zelf gedaagd ‘over het drucken van een valsche keure van het glas-, kannen- en aardewerksgilde’ en veroordeeld tot een

[p. 164]

boete van f 50. - ‘over het nadrukken van een keur sijnde 2 exemplaren sonder desselfs naem daaronder te setten.’ (Schoutsrol).

Uit het bovengaande zou men opmaken, dat Nicolaas ook boekdrukker is geweest of althans een pers had voor het drukken van kleinere geschriften, in dit geval van een nadruk van Jan Rieuwerts (zie aldaar). Ook de vader, Jan ten Hoorn, noemt zich een enkele maal boekdrukker (KS 274). Men moet hiermee echter voorzichtig zijn, want deze term wordt ook vaak gebruikt bij het uitgeven van boeken (zie ook Jac. van Hardenberg). Het is mogelijk, dat dat hier ook het geval was en dat overlieden de keur besteld hadden bij Nicolaas, die dan het drukken door een ander kan hebben laten doen. Ik denk bijvoorbeeld aan Robbert Anvers, meester-boekdrukker in de Handboogstraat, die juist in deze tijd borg stond voor Nicolaas (W.D. 55, 16).

Bijzonderheden

16-10-1714 aanvaarding door Nicolaas en zijn zuster Johanna van de nalatenschap van hun vader, de boekverkoper Jan ten Hoorn, onder beneficie van inventaris goedgekeurd, crediteuren o.a. Paulus Gijsbertsz en Daniel van den Dalen te Leiden (R.A. 2042).

21-1-1719 ‘Dewijl men zig niet ontsien heeft van onder de naem van E. Valentijn, van Amsterdam, vals en leugenagtig in de Rotterdamse en Leydse Courant van den 16 january te doen stellen een boek met den titul Het leeven en bedrijf van Pierre Dupeyrou etc., zijnde sodanigen boekdrukker H. ten Hoorn niet bekent, so werd een premie belooft van vijftig silver ducatons, voor diegeene die den autheur van 't zelve komt aen te brengen, en zal zijn naam zulks begeerende verzweege werden’ (A.C.).