De Amsterdamse boekhandel 1680-1725. Deel 3. Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven A-M

[p. 144]

Groot (Gijsbert de) 1660-1692, Geref.

Leven

Ged. Westerkerk 7-5-1660, begr. Noorderkerk 10-4-1692, zoon van Gijsbert de Groot, glazenmaker, en Neeltje Harmens Starkenburgh, ondertr. kerk 23-11-1684 Hendrickje Blaeuw, geb. Amsterdam 1664/65, st. 1716/1717, dochter van Hendrick Goosen Blaeu, varensgezel, en Treyntie Juerjans.

1-6-1686 test. voor not. van der Groe; bij hertrouwen moet de overlevende f 10000. - aan de kinderen bewijzen. (N.A. 4121).

30-7-1717 scheiding van de nalatenschap voor not. Schoonderwoert tussen de 2 dochters (N.A. 6885).

Adres

1681 etc. tot 31-12-1733 Nieuwendijk op de hoek van de Engelse steeg of Nieuwendijk tussen de twee Haarlemmersluizen of alleen tussen de beide Haarlemmersluizen (dr. en KS 243, zie ook P. Mortier). Waarschijnlijk was dit eerst de winkel van de oom Michiel de Groot (zie volgende). 1734 etc. Nieuwendijk derde huis van de Armsteeg (KS 243). Uithangteken de Grote Bijbel. Een uitgaaf van 1696, Veranderlijck geval, of stantvastige liefde, Blijspel, geeft als adres: ‘Bij de Wed. we van Gijsbert de Groot, boeckverkopster op den Nieuwendijck in den Beslagen Bijbel’. De eerste uitgaaf verscheen met het adres: ‘Bij Gijsbert de Groot, boeckverkooper tusschen de beyde Haerlemmersluysen, 1692.’

Boekhandel

19-7-1683 gildelid, 12-3-1688 poorter als boekverkoper. Hijzelf, daarna zijn weduwe en tenslotte de Erven van de wed. Gijsbert de Groot betalen tot en met 1737 contributie, waarna de zaak wordt voortgezet door de kleinzoon Gijsbert de Groot Keur op zijn eigen naam.

27-10-1687 overeenkomst voor not. Steeman tussen Gijsbert de Groot en Abraham van der Meer, getr. met Cathalina Lootsman, eerder weduwe van Michiel de Groot, zich te zullen houden aan de uitspraak van de arbiters Abraham Wolfgang en Hendrick Boom over hun geschillen naar aanleiding van een mondelinge overeenkomst tot overname door Gijsbert de Groot en zijn zuster van de helft van de winkelwaren etc., nagelaten door Michiel de Groot, voor f 29000. -, met de bepaling dat daartoe niet gerekend zal worden de gemeenschap van het kerkgoed, aangaande de wed. van Someren, de wed. van Michiel de Groot, en Gijsbert de Groot, mitsgaders Abraham Wolfgang en Hendrick Boom en de wed. Dirck Boom, daar daarover geen differenten bestaan. (N.A. 2645, 1149). Van de uitspraak van arbiters van 24-2-1688 vindt men bij KS 241 een extract. Daarbij werd het bedrag verminderd tot f 27600. -, waarvan f 6000. - te betalen in de lopende maand februari, de rest in 6 halfj. term. Het Specieboekje zou het eigendom van Cathalina Lootsman blijven. (N.A. 2646, 207).

18-9-1717 overeenkomst voor not. Schoonderwoert tussen Pieter Keur, getr. met Cornelia de Groot, en Dirk Reynders, getr. met Catharina de Groot, de erfgenamen van Hendrina Blaeuw, wed. Gijsbert de Groot, en Antoni van Dam, dat de laatste voor 1/3 zal participeren in alle boeken, papieren, winkel, en winkelwaren, nagelaten door de weduwe en 6-9-1717 geïnventariseerd. Uitgezonderd zullen zijn de kerkboeken en papieren, die de overledene heeft laten drukken met Abraham van der Putten, Antony Hasebroek, Pieter van Rijschooten, Johannes van Hekeren, Nicolaes Burgers en Bastiaen van Beaumond, en ook het drukken van alle werken van Cats, welke Keur en Reynders voor zich behouden, evenals alle boekschulden, die tot 5-9-1717 open-

[p. 145]

staan. Van Dam zal ten laste van de negotie alle papieren en nieuwe copieën, die hij raadzaam zal vinden, inkopen. Er zijn twee afdelingen, de ene van alle papieren, kerkboeken en koperen platen, perkamenten en ander courant goed, tezamen f 21421.19. -, de andere van de overige gebonden en ongebonden boeken en winkelwaren, tezamen f 23978.7. -. Van Dam heeft zijn 1/3 in de eerste betaald en zal zijn 1/3 in de andere binnen vier jaar voldoen, elk jaar 1/4 zonder interest. Van Dam zal het huis bewonen zonder huur te betalen. Hij zal alles dirigeren, net als hij tijdens het leven van de weduwe heeft gedaan (al in 1700, zie KS 1278), maar voortaan op naam van de Erven van de wed. Gijsbert de Groot en Anthony van Dam. Hij zal f 1200. - per jaar krijgen voor de directie en de kosten van de huishouding. Hij zal een ander persoon opleiden om hem bij ziekte of dood te vervangen. Hij zal jaarlijks aan ieder van hen drieën 4% van het ingelegde kapitaal uitkeren. Ieder zal 1/3 van de winst hebben, na aftrek van onkosten. Bij geldgebrek zal ieder 1/3 van het benodigde kapitaal fourneren. Hij zal de kinderen Keur of Reynders onderrichten in de boeknegotie. Na vier jaar kan de compagnieschap worden opgezegd. (N.A. 6885).

17-2-1718 werd Antony van Dam, zoon van Herbert Teunisz, in leven korenmeter en poorter, poorter als boekverkoper, 21-2-1718 gildelid. Hij betaalde tot zijn dood, op 20-11-1724, toe contributie, evenals de Erven van de wed. Gijsbert de Groot. Hij dreef dan ook naast de zaken van compagnieschap zaken voor zichzelf, zoals o.a. uit zijn testamenten blijkt.

27-7-1719 test. voor not. Schoonderwoert van Antony van Dam, papier- en boekverkoper op de Nieuwendijk op de hoek van de Engelse steeg, waarbij hij Pieter Keur en Dirk Reynders de keuze laat na zijn dood zijn aandeel in de winkel en winkelwaren, voor de som, welke hij ervoor heeft betaald, terug te nemen. Verder bepaalt hij, dat Pieter Keur alle testamenten en bijbels, die de Compagnie met hem heeft gedrukt, tot zich mag nemen ten prijze als ze in druk kosten, wanneer de winkel publiek wordt verkocht. Aan Nicolaas Simon van Winter legateert hij zijn recht en eigendom, die hij volgens contract met Jacobus Borstius heeft in Nicolaas Simon van Winter's Des Godsdienstigen Christens zielsverlustiging en de gezangen daarop staande, hetwelke nu al op 3 delen is gebracht. Aan Abraham van Vrede, de knecht bij de mess.rs van de Kerkcompagnie, legateert hij f 150. - en 8 goede hemden. Aan de zwagers Keur en Reynders raadt hij het overnemen van de winkel aan, daar zij met de tegenwoordige dienstboden beneffens een ‘opperbequaam knegt’ de winkel gemakkelijk kunnen laten voortgaan. (N.A. 6887).

24-10-1722 test. voor idem van idem, waarbij hij de bepalingen betreffende Keur en Reynders en van Winter herhaalt (N.A. 6890).

27-11-1722 acte van overname voor idem door Pieter Keur, koopman te Dordrecht, van het 1/3 part van Antony van Dam voor f 14000. -, te betalen met 3% interest over 2 jaar (N.A. 6890).

20-11-1724 stierf Antony van Dam, 25-11-1724 werd hij in de Nieuwe Kerk begraven (1ste kl.). Voor de collaterale successie werd zijn nalatenschap getaxeerd op f 11505. -. Op 3-1-1725 werd door not. Schoonderwoert de inventaris van zijn nalatenschap afgesloten, waarop o.a. de helft van een huis in de Pijlsteeg, dat hij samen met Antony Hasebroek bezat en dat door deze laatste werd bewoond, wordt genoemd (N.A. 6893). Ook op 3-1-1725 gaven de executeuren aan Pieter Keur kwitantie voor de afbetaling van de bovengenoemde schuld van f 14000. -, terwijl deze op zijn beurt verklaarde alle papieren van de administratie van de negotie, die de overledene had gehad, te hebben ontvangen (N.A. 6893).

Uitgeverij

Van 1681 tot 1692 verschenen een groot aantal uitgaven in het Holl., veel toneelstukken en veel stichtelijke werken, met de naam van Gijsbert de Groot, tot 1682 ook enkele tezamen met de weduwe van zijn oom Michiel de Groot. Na zijn dood zette zijn weduwe de zaken voort en ver-

[p. 146]

schenen een groot aantal soortgelijke uitgaven met de naam van de weduwe van Gijsbert de Groot. Hoewel zij reeds in 1716/1717 (blijkens obligaties bij de boedelscheiding na 16-9-1716) moet zijn gestorven, zagen ook daarna nog uitgaven met haar naam het licht, o.a. de Biblia van 1718. De meeste uitgaven verschenen echter met de naam van de Erven van de weduwe van Gijsbert de Groot.

20-9-1686 was Gijsbert de Groot gerechtigd om deel te nemen aan de reeds meermalen genoemde Compagnie tot het drukken van bijbels, waartoe andere compagnons reeds 9-1-1681 gerechtigd waren (KS 811). Voor deze Compagnie vergelijke men het Gedenkboek ‘Twee eeuwen Brandt en Proost’ Amsterdam 1942, pag. 91 etc., Het Boek 1914, 273 etc. en G.A. 81, 44.

8-11-1701 ‘Tot Amsterdam bij Joannes Schodt, Pieter van Rijschoten, de weduwe Gijsbert de Groot, Nicolaas Burgers, Antony Hasebroek, en haar Compagnie, is gedrukt een nieuw Frans Testement in 18., zijnde kleyn formaat en een groove letter, met de psalmen vol nooten, beneffens de Text-Psalmen op de kant, seer naeuwkeurig gecorrigeerd, naer de beste copy en spelding van Geneve, nooit tevooren soo gedrukt, ook zijn deselve bij haar te bekomen gebonden in segreyn, Spaans-leer en France banden’. (A.C.).

Ook een later exemplaar van dezelfde combinatie: La Sainte Bible qui contient l'Ancien et le Nouveau Testament. Nouvelle edition revue sur les texters Hebreux et Grecs par les pasteurs et professeurs de Geneve. 't Amsterdam bij de wed. van G. de Groot, B. van Beaumond, A. Hasebroek, A. van der Putte, en J. van Hekeren in compani.’ Het exemplaar van de U.B.A. heeft hierachter Le Nouveau Testament en Les Pseaumes de David mis en rime Françoise par Clement Marot et Theodore de Beze, beide met adres: ‘A Amsterdam. Chez J. van Hekeren, A. Hasebroek, la Veuve de G. de Groot, B. Beaumond & Comp. 1708’.

Meest was het uiteraard Hollands kerkgoed, dat door de Bijbelcompagnie ter perse werd gelegd, echter ook wel Frans, zoals uit het bovengemelde blijkt, en Hoogduits (KS 112, 716, 763-768, 811 en 1278 en A.C. 22-4-1710).

4-3-1690 en 9-4-1693 adv. van de weduwe van stichtelijke uitgaven in het Holl., 18-4-1693 van een toevoeging aan het Specieboekje, dat door haar met privilege is gedrukt, en 15-9-1693 van de Instructie van het Italiaans boekhouden van Abram de Graaf, te Harderwijk bij Harme van Rampe gedrukt (A.C.)

1698 etc. gaf de weduwe werken van Pierre Marin uit (zie aldaar).

14-12-1705 gunstig advies van overlieden op het verzoek van de weduwe om privilege voor B. Hakvoord, Over het avondmaal (G.A. 52, zie ook A.C. 21-10-1702).

29-9-1711 ‘La veuve de Gijsbert de Groot a imprimé et vend un Recueil de nouveau sermons sur les principaux et les plus essentiels devoirs d'un Chrétien à l'egard de Jesus-Christ; composez et prononcez par Pierre de la Roque’. (Gaz.).

14-11- en 19-12-1711 en 21-5-1712 adv. van de weduwe van stichtelijke uitgaven in het Holl. (A.C.).

3-1-1713 ‘T'Amsterdam bij Andries van Damme, de Wed. de Groot, N. ten Hoorn, J. Ratelband, A. Hasenbroek, en in 's Gravenhage bij P. van Thol, zijn nu in folio afgedrukt, en werden op nieuws uitgegeven alle de Werken van den heer Jacob Cats’ etc. (met platen door J. Goeree) (A.C.).

18-1-1721 adv. van een stichtelijke uitgaaf in het Holl., te bekomen bij A. van Dam, de Erven de Groot en A.J. Doucy (A.C.)

11-11-1721 gunstig advies van overlieden op het verzoek van de Erven wed. Gijsbert de Groot en Antony van Dam aan burgemeesters om het drukken van bijbels en testamenten, dat door de weduwe geschiedde, te mogen continueren. (G.A. 80, 140c).

[p. 147]

Bijzonderheden

Het is mij niet gebleken, wie na de dood van Antony van Dam de zaken van de Erven van de weduwe van Gijsbert de Groot dreef, totdat de kleinzoon Gijsbert de Groot Keur dit in 1738 overnam. Reeds van ouds bestonden er zakelijke betrekkingen tussen de families de Groot in Amsterdam en Keur in Dordrecht. Zo zag in 1696 een Biblia bij de wed. Gijsbert de Groot en H. & J. Keur het licht. In 1712 trouwden Pieter Keur en Cornelia de Groot. Hun zoon, Gijsbert de Groot Keur, geb. Dordrecht 1716/17, ging op 12-9-1737 te Amsterdam in ondertrouw met Anna Maria Bosboom. Op 16-5-1738 werd hij poorter, op 25-8-1738 gildelid. Sedertdien werd de firma op zijn naam voortgezet, waarschijnlijk tot 1758, daar 17 - 20-4-1758 de boeken van Gijsbert de Groot Keur werden geveild (G.A. 133) en uitgaven met zijn naam van 1737 tot 1757 verschenen. Hij woonde in 1742 in het huis, waarheen de zaak in 1733 was verplaatst, huur f 700. - en getaxeerd inkomen f 5000. - (Kohier wijk 17, 1187). Van daar werd zijn vrouw begraven in het familiegraf in de Noorderkerk op 14-5-1763 (1ste kl.), hijzelf op 24-9-1767 van de Sloterweg (2de kl.).