De Amsterdamse boekhandel 1680-1725. Deel 3. Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven A-M

Gaesbeeck (Adriaan van) 1641-1686, Geref.

Leven

Ged. Hooglandse Kerk Leiden 3-2-1641, st. 8-2-1686, 15-2-1686 lijk uitgevoerd naar Leiden, zoon van Abraham Cornelisz van Gaesbeeck en Anneken van Bulsinck, ondertr. kerk op acte van Leiden 14-1-1673 Sara Tiewelen, ged. Hooglandse Kerk Leiden 15-12-1643, dochter van Christiaan Tiewelen en Jennetgen Middelen.

Adressen

1672 tegenover de Nieuwe Kerk, later Voorburgwal bij het Stadhuis of Voorburgwal bij de Nieuwe Kerk of achter de Nieuwe Kerk (KS 231/232), 1700 achter de Nieuwe Kerk (D.T.B. 531, 240), waarschijnlijk steeds hetzelfde adres.

Boekhandel

23-5-1670 kleinpoorter als boekverkoper; ofschoon niet opgenomen in het gildeboek, was hij toch lid. Blijkens het contributieboek betaalde zijn weduwe tot 1700, daarna nog eenmaal in 1706 en viermaal in 1707. Achter haar naam staat: ‘nog betaalt bij accoort 4 gl., na Lyden vertrocken.’

29-6-1677 werden Jeronimus Sweers, Jacob Venckel, Adriaan van Gaesbeeck en Anthony Lescaille door de schout gedaagd wegens het verkopen van een libel, ‘Horrel in de wacht’ (de eerste beboet met f 15.5. -, de laatste met f 50. -); 31-8-1688 etc. en 3- en 10-5-1689 werd de weduwe door de schout gedaagd wegens het verkopen van schandelijke libellen (Schoutsrol).

20-6-1690 confessie van Dominicus Garlic, oud 32 jaar, van Amsterdam: ‘bekent met nieuwe tijdinge omgeloopen te hebbe die hij heeft gehaelt van de wed. Gaesbeeck, alsoo met lettersetten

[p. 131]

geen werck heeft, noch de kost kan winnen’. Samen met de 20-jarige Govert Jaspers, baanjongen, die voor hetzelfde feit was opgepakt, werd hij ‘cum capitulo’ ontslagen (R.A. 335, 169).

11-5-1694 verkoop van gebonden en ongebonden boeken ten huize van de weduwe. Het blijkt niet, of het haar eigen boeken of die van anderen betreft. (A.C. 4- en 6-5).

Uitgeverij en drukkerij

Van 1665 af verschenen te Leiden uitgaven van Adriaan van Gaesbeeck tezamen met zijn broers Daniel en Abraham, van 1670 af tot zijn dood in 1686 toe te Amsterdam, eerst nog tezamen met zijn broer(s) te Leiden. Na zijn dood zette de weduwe de uitgeverij voort, tot 1692 toe (A.C. 12-1-1690 en 29-11-1691). Het waren verschillende soort uitgaven in het Latijn en voornamelijk stichtelijke werken en toneelstukken in het Hollands. Uitgaven van 1677 en 1686 (herdrukt in 1690) hebben titelplaten van de graveur Coenraad Decker.

3-10-1682 werd Adriaan van Gaesbeeck aangesteld als stadscourantier. In ieder geval had hij als zodanig naast zich Casparus Commelin (zie aldaar). Of hij Mattheus Cousart, achter wiens naam in het ambtenboek 6-11-1682 is aangetekend: ‘Acte verleend’ en die pas 6-11-1689 stierf (KS 153), en Otto Barentsz Smient, die op een onbekende datum quiteerde, aanvankelijk ook nog naast zich had, kan ik niet zeggen. De couranten van Adriaan van Gaesbeeck, die bewaard zijn, beginnen met 14-9-1684 en zijn op 4^o papier gedrukt. Ze verschenen driemaal per week, tot het eind van 1685 toe. Van andere courantiers zijn dan geen couranten bewaard. Te beginnen met 1686 werd blijkbaar een nieuwe regeling getroffen. Van die tijd zijn ook de couranten van Commelin, in folioformaat bewaard. Toen gaf Adriaan van Gaesbeeck alle Dinsdaagse couranten uit, Casparus Commelin alle Zaterdaagse, terwijl zij de Donderdaagse om de beurt uitgaven. Op 12-2-1686 verscheen de laatste courant met het adres van Adriaan van Gaesbeeck, dus vier dagen na zijn dood. Sedertdien verschenen alle couranten bij Commelin, die op 21-3-1686 officieel als enige courantier werd erkend door de mortificatie van het courantierschap van de overledene.

De weduwe hield zich blijkens het bovengaande ook nog bezig met handel in actuele politieke geschriften. Of de Frans-Hollandse uitgaaf van 1688 met adres ‘Suivant la copie de Londres. A Amsterdam, Chez Le Vefve Gaasbeecq’ (Knuttel 12760) inderdaad door haar werd uitgegeven, kan ik niet zeggen.

Bijzonderheden

In 1687 was te Leiden een Adriaan van Gaesbeeck werkzaam. Op de U.B.L. (1365 E 45) is een exemplaar van 2-1-1687 bewaard van de ‘Opregte Leydse Donderd. Courant gedrukt bij Adriaen van Gaesbeeck, voor Lodewijck van der Saen, ordinaris courantier der stad Leyden’. Sautijn Kluit veronderstelt - uiteraard ten onrechte -, dat dit de zoon van de bovengenoemde Adriaan van Gaesbeeck moet zijn geweest.