De Amsterdamse boekhandel 1680-1725. Deel 3. Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven A-M

Dijck (Jochem van) 1644/45-1690, Geref.

Leven

Geb. Amsterdam 1644/45, begr. Nieuwezijds Kapel 5-12-1690, zoon van Jochem Deik, zilversmid, en Barbara Jans, ondertr. kerk 26-10-1674 Annetje Jacobs, geb. Coevorden 1643/44, begr. Nieuwezijds Kapel 22-6-1713 (3de kl.).

15-6-1713 test. voor not. van Achthoven (N.A. 6421, 155).

15-8-1713 inv. nalatenschap voor idem (N.A. 6421, 210).

Adressen

1674-1713 op de Dam bezijden of bezuiden het Stadhuis of bij het Stadhuis. De weduwe stierf ten huize van de boekverkoper Johannes Ratelband, een aangetrouwd familielid, waarschijnlijk in hetzelfde huis. Uithangteken in C. Huygens Wercken (zie Samuel des Marets, Preservatyf 1687).

Boekhandel

23-2-1672 poorter als boekbinder, 4-6-1674 gildelid na leertijd van 13 jaar bij Marcus Doornick, in 1674 boekverkoper. Zijn weduwe betaalde jaarzang tot en met 1703. Johannes Ratelband, die in 1704 trouwde met het petekind van Annetje Jacobs, de kleindochter van haar zuster, werd 30 juni van dat jaar gildelid en zette toen vermoedelijk de zaak voort (zie aldaar).

11-9-1691 werden de boekdrukker Engel de Jongh en de weduwe Jochem van Dijck door de schout gedaagd. De eerste werd veroordeeld tot een boete van f 12. - wegens het drukken en verkopen van een aanstotelijk libel, de tweede tot een boete van f 10. - wegens het verkopen, beiden met de kosten.

[p. 110]

24-6-1704 werd de weduwe Jan van Dijck gedaagd voor schepenen wegens het debiteren van resolutien van de Staten-Generaal, niet gedrukt bij de Statendrukker, maar nagedrukt, 1-7-1704 in statu (Schoutsrol. Ik vermoed, dat de weduwe Jochem van Dijck bedoeld is, zie Bijzonderheden).

15-8-1713 op de inv. van de nalatenschap is een obligatie van Johannes Ratelband het enige, wat nog aan de boekhandel herinnert.

Uitgeverij

Van 1676 tot 1687 verschenen een aantal uitgaven met de naam van Jochem van Dijck, meest in het Hollands, een enkele Hollands-Frans, Frans en Latijn, na zijn dood nog enkele uitgaven in het Frans en in het Hollands bij zijn weduwe.

30-12-1677: ‘t'Amsterdam, bij Jochem van Dijck, boeckverkooper, op den Dam, is gedruckt en werdt uytgegeven, de Gedenckwaerdige zee- en landtvoyage, door Europa, Asia en Africa, nevens een pertinente beschrijvinge van 't Heylige Landt, en voornamentlijck van het oudt en nieuw Jerusalem, en de tempel Salomons; nevens de schrickelijcke belegeringh, hongers-noodt en de verwoestinge der selver stadt; als oock hoedanigh dat dat landt en stadt Jerusalem sich tegenwoordigh van de hedendaeghse reysers bevonden wordt. Waerin te sien is hoedanigh nu dat landt daer onsen salighmaecker gewandelt en haer ruine voorseght heeft, klaerlijck te sien is, met koopere platen verciert in 4.’ (A.C.).

1682 zag de Traité de la raison humaine traduit de l'Anglois door Poppel naar M. Clifford bij hem het licht (Barbier IV 767), waarvan de weduwe een herdruk gaf, die zij 15-6-1699 adverteerde: ‘La veuve de Joachem van Dijck a fait imprimer à Amsterdam “la Raison humaine”, traduit de l'Anglois, seconde édition reveuë et corrigée d'un grand nombre de fautes.’ (Gaz., zie ook Hist. des ouvr. des savans juni 1699, p. 251).

20-9-1687 privilege van de Staten van Holland voor het werk, dat hij 1-11-1687 adverteerde: ‘is gedrukt, en sal in 't kort uyt komen een nieuwe Intrest-boeck in 't Frans en Duyts, ...seer naeuwkeurigh uytgereeckent door I.L. de Lespiene, in 8^o’. (A.C.). Dit werk, dat voorzien was van een Hollandse en een Franse titel, Nieuw Interestboek etc., Nouveau livre d'interest etc., had slechts een halve pagina Franse tekst: Maniere de se servir de la presente table, daar het verder geheel uit getallen bestond. De tweede en derde druk verschenen met privilege van 1702 bij de weduwe en bij Johannes Ratelband, een vierde druk zonder privilege bij de Erven J. Ratelband en Comp. (Luyken 141 en Bierens de Haan 3297-3298).

In 1694 verscheen een Ordre de bataille bij de weduwe (Petit 5368) en Der Waare Gereformeerde Christelike catechismus, in 52 klinkdigten.

Bijzonderheden

17-7-1696 zie bij Willem de Coup.

Daar er nogal eens verwarring is over de weduwe Jochem en de weduwe Jan van Dijck, geef ik hier ook enkele bijzonderheden over het laatste echtpaar. Jan van Dijck was geen gildelid, maar heeft zich toch wel met de boekhandel bezig gehouden, evenals later zijn weduwe (KS 746 en 750). Hij was geboren te Amsterdam 1631/32 als zoon van Jordaen Jansz van Dijck, hoedenstoffeerder, en Annetje Jans, ondertr. pui (Doopsgezind) 20-4-1668 met Grietje Apostool. Hij gaf toen op van beroep koopman te zijn en woonde op de Herengracht. Op 14-10-1678 werd hij in de Nieuwe Kerk begraven van de Keizersgracht uit. In 1678 verscheen er een uitgaaf bij Joannes van Someren en hem. Zijn weduwe hield blijkens advertenties in de Haarlemse Courant enige veilingen. Zij was geboren Bremen 1625/26 als dochter van Frans en Cathalijn van Steenkist en in eerder huwelijk

[p. 111]

getrouwd geweest met Jan Claesz van Knodsenburg. Zelf werd zij 6-6-1684 in de Nieuwe Kerk begraven, van de Oudezijds Achterburgwal uit. De veiling van 13-3-1685 (KS 746) werd dan ook niet door haar, maar door de wed. Joannes van Someren gehouden (A.C. 1-3-1685). Ook de vervolging in 1704 kan niet tegen haar zijn gericht geweest. Daar er geen aanwijzing is, dat een andere Jan van Dijck in de boekhandel was gegaan, houd ik de bovengenoemde weduwe Jan van Dijck voor een vergissing.