De Amsterdamse boekhandel 1680-1725. Deel 3. Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven A-M

Du Sauzet (Henri) 1686/87-1754, Waals

Leven

Geb. Toulouse 1686/87, lid Waalse Gem. met attestatie van den Haag 25-9-1718, begr. Walenkerk 8-5-1754 (4de kl.), ondertr. kerk 1. 14-4-1718 Elisabeth Salinieres, ged. Walenkerk 13-3-1689, begr. Walenkerk 23-12-1744 (4de kl.), dochter van Jean Salinieres, koopman, en Anna Oyens, 2. 14-9-1747 Renée Paturle, geb. Dublin 1705, begr. Walenkerk 20-1-1779 (2de kl.).

5-4-1718 huw. voorw. voor not. de Marolles (N.A. 7978).

24-11-1718 test. voor idem (N.A. 7981).

29-8-1747 huw. voorw. voor not. de Wolff. Bruid gegoed beneden f 20000. - (N.A. 8980, 846).

5-9-1747 bewijs voor idem aan kinderen tezamen f 4000. - (N.A. 8980, 896).

22-5-1754 beneficie van inventaris (R.A. 2051, 42vo).

22-6-1754 inv. nalatenschap voor not. de Wolff (N.A. 13138, 548).

[p. 106]

Adressen

1718 Prinsengracht, 14-8-1725 Kalverstraat (A.C.), 1742 Rokin (kohier wijk 27, 3802 huur f 650. -), 1744 Singel over de Munt, 1747 op het Singel, 1754 op de Boomsloot bij de Oude Schans.

Boekhandel

1715 werd hij op bevel van burgemeesteren van den Haag lid van het gilde aldaar voor f 150. - als ongequalificeerd persoon, die geen proef kon maken. Hij kwam van Amsterdam en huurde in den Haag mei 1715 een huis in de Hofstraat, in 1718 vertrok hij weer naar Amsterdam (Kossmann). Blijkens een brief van overlieden van het Haagse gilde verkreeg hij de bovengenoemde gunst door bemiddeling van goede vrienden (G.A. 57, 97).

22-6-1718 behuwd poorter als boekverkoper, 27-6-1718 gildelid.

9-9-1718 proc. voor not. Baars op Gaspar Fritsch te den Haag om geld te innen van Gleditsch en Weidmann te Leipzig (N.A. 8565).

1722 ondertekende hij het rekwest over Franse boeken (KS 931).

14-8-1725 veiling van boeken door hem (A.C.).

17-19-6-1737 veiling van sortering van Henry du Sauzet en enige copieën van Picart (G.A. 112).

31-12-1739 obligatie van het echtpaar voor not. de Marolles voor de Janssoons van Waesberge van f 2657.4. - voor boeken, gekocht op de veiling van 17-8-1739, te betalen in 12 halfj. term. (N.A. 11253, 97).

13-14-8-1742 veiling van Henry du Sauzet onder de boekverkopers, heeft versogt ontslaging, omdat zijn boeken in den Haag zullen worden verkocht (G.A. 117).

1742 getaxeerd op een inkomen van f 1500.-.

November 1747 cessie van boedel aan crediteuren. Preferent zijn zijn vrouw en kinderen voor moederlijk erfdeel en de huisheer. Bij de verdere crediteuren noem ik de gebroeders Stegman per rest van rekening f 2404.8.8 en per rest van obligatie van Jan Swart f 1478.1. -, tezamen f 3882.9.8, Jean Neaulme per rest van obligatie f 1292.2. -, Dirk Farret per rest van obligatie van Jan Swart f 2500. - en een aantal boekverkopers met kleine bedragen. Crediteuren tezamen f 10644.18.8.

Van de boeken is een catalogus gemaakt, getaxeerd op f 5743.18. -. Meubelen en huisraad pro memorie. Uitstaande schulden f 28.5. -. Dubieuse schulden: J. Droz te Dublin voor geleende (geleverde?) boeken f 1347.4. - en erven J.F. Bernard voor dito f 188.3.-.

Schaden o.a. Pierre Gosse f 1874.3. -, Jean Swart f 8873.5.8, Estienne Neaulme f 439.13. -, van Dole f 556.7. -, Kieboom f 606.11. -, Benjamin Gibert f 306.8. -, Johnson f 233.9. -. Schaden tezamen f 13663.8. -. (Des. Boed. 263, 8).

20-22-3-1749 veiling van ongebonden boeken van Henri du Sauzet (G.A. 124).

22-6-1754 bij de boedelinventaris wordt de inboedel getaxeerd op f 584.18. -, contant geld f 115.17. -. Vier niet of slechts gedeeltelijk afbetaalde obligaties, op Pierre Gosse van 21-9-1742 van f 4139.19. - (2 van de 8 termijnen betaald), op Johan Swart van 18-2-1743 van f 5455. -, op J. de Lorme de la Tour te Parijs van 1750 van 520 £ tournois 18 sous en op C. Neaulme van 13-5-1743 van f 406.-.8. Vier handschriften van Z. Chatelain et fils van 3-12-1753 van ieder f 125. -, te bet. in 4 halfj. term. Onder de zoon van de overledene, Henry du Sauzet te den Haag, berusten 28 koperen platen van de Opera Harduini, waarover in maart 1745 tussen Pieter de Hondt en de overledene geschil is gerezen en een accoord is getroffen, dat de Hondt een aantal exemplaren voor zich mocht laten afdrukken, waarna hij ze aan Henry du Sauzet Jr. heeft teruggegeven; een defect en ongebonden exemplaar van Attaque et defense des places par Vauban 4^o (door de Hondt aan hem gegeven voor de overledene), 3 gegraveerde koperen platen van de Discours de

[p. 107]

Saurin, die de Hondt zal krijgen, wanneer hij zijn schuld heeft afgedaan; een rekening van hetgene, wat de overledene op de veiling van J. Swart op 7-9-1745 heeft gekocht, tezamen voor f 2376.11.4 en een pak met 6 Prideaux, Histoire des juifs 4^o 2 vol., welke de overledene aan zijn zoon heeft gezonden voor Anthony van Dole, die daarvoor echter nog f 36. - moet betalen. Verder worden enige uitstaande schulden genoemd. Tenslotte volgt een taxatie van de boeken door Pierre Humbert en Marc Michel Rey, tezamen f 6323. -, vrijwel uitsluitend in het Frans, een enkel in het Latijn. Ik laat de posten van boven f 90. - volgen: 60 Atlas portatif composé de 285 cartes geograph. folio 2 vol. met de koperen plaaten f 160. -, 36 Bibliotheque Françoise 8^o 42 vol. f 180. -, 7953 idem diverses parties f 160. -, 610 Coligni Tragedie 8^o f 8. -, 637 Histoire de Jovien f 100. -, 1361 Hist. des juifs par Prideaux f 2722. -, 841 Histoire de Pologne f 420.10. -, 138 Harduini Commentarius in N.T. fol. en 64 Opera varia f 303. -, 186 Lettres de Cuper 4^o f 93. -, 16 Mariana fol. 4 vol. f 160. -, 722 Recueil de pieces d'eloquence 18 4 vol. f 361.-.

10-13-9-1754 veiling van boeken van de overledene (G.A. 129).

Uitgeverij

Voor de uitgaven, die van 1715 tot 1718 op naam van Henri Du Sauzet in den Haag verschenen, vergelijke men Kossmann.

Van 1718 tot 1750 verschenen een aantal uitgaven, vrijwel uitsluitend in het Frans, een enkele in het Latijn, op naam van Henri du Sauzet te Amsterdam.

1715-1717 gaf hij de Memoires de litterature van Sallengre uit, van 1715-1720 de Nouvelles littéraires, eerst te den Haag, later te Amsterdam, die door hemzelf en door J.F. Bernard werden geschreven en geredigeerd (Hatin 215-216 en deel II 253-254). Op 16-11-1719 adverteerde hij: ‘Bij H. du Sauzet, boekverkoper t'Amsterdam werd gedrukt en uytgegeven alle 3 maenden, un nouveau journal de litterature, groot 18 bladen; het eerste deel is in 't begin van october, en 't tweede zal in 't laetst van december uytkomen. Dit journal dient tot een vervolg van de Nouvelles litteraires, waervan men reeds 9 deelen heeft uytgegeven. Dezelve boekverkoper heeft een schoone en zeer vermeerderde editie van de werken van Mr. Pavillon van de Franse Academie gemaekt, 8.’ (A.C. zie Hatin 215).

1718 zag P.D. Huetii commentarius de rebus ad eum pertinentibus bij hem het licht, waarvan sommige exemplaren het adres Den Haag, andere Amsterdam hadden, en J. van Effen, La Bagatelle ou discours ironique, met adres te Amsterdam. Vermoedelijk kwam via Henri du Sauzet het contact van Van Effen met Du Villard en Changuion tot stand (deel II 247).

1722 gaf hij vermoedelijk door bemiddeling van Desmaizeaux L'Histoire des juifs van de Engelse bisschop Jean Prideaux uit. Het volgend jaar leest men naar aanleiding hiervan: ‘Les libraires de Paris se mettent sur le pied de contrefaire les bons livres qui s'impriment en Hollande. Ils ont actuellement sous presse l'Histoire des juifs de Prideaux, et l'edition complette des Oeuvres de M. l'abbé de S. Réal. Ce dernier ouvrage sera réimprimé sans que l'on y fasse le moindre changement; mais on mettra des cartons au premier et par là on gâtera un livre qui a eu beaucoup de succès, et qui paroissoit être à couvert de toute mutilation. Nous nous servons de cette occasion pour avertir le public, que la traduction de l'Histoire des juifs, écrite en Anglois par M. Prideaux, est de deux mains. M. de la Rivière, ministre à Amsterdam, a traduit le premier volume. Les autres sont de la main de M. du Sou, qui prepare une nouvelle edition de Lucien’. (Bibl. Franç. I 295).

1723-1746 verscheen de bovengenoemde Bibliothèque Françoise ou histoire littéraire de la France, aanvankelijk bij Jean Frédéric Bernard, sedert 1730 bij Henri du Sauzet, die ook een tweede druk verzorgde. Volgens Hatin (221) schreef D.F. Camusat de drie eerste delen, Du Sauzet zelf, C.P. Goujet en F. Granet de latere delen. Volgens anderen werkte ook Jean Frederic Bernard er aan mee.

[p. 108]

1723 Psalterium Davidicum ad usum et ritum sacri ordinis Cisterciensis per hebdomadum dispositum. Coloniae sumptibus Henrici du Sauzet, folio. (E.).

In 1723 gaf hij tezamen met J.F. Bernard de Mémoires du cardinal de Retz, die voor de eerste maal in 1717 in Parijs waren verschenen, uit, in 1733 tezamen met de Hondt de Opera varia van Hardouin en in 1742 tezamen met William (Guillaume) Smith de Lettres de critique, d'histoire, de litterature, etc. ecrites a divers savans de l'Europe, par feu monsieur Gisbert Cuper.

In 1750 verschenen alleen bij Henri du Sauzet de Histoire de l'empereur Jovien et traductions de quelques ouvrages de l'empereur Julien par M. l'abbé de la Bleterie en Recueil de pieces d'eloquence, presentées à l'Academie Françoise pour les prix qu'elle distribue in 4 delen. Blijkens de afdruk van het bekende vignet ‘Vitam mortuis reddo’, waar men een drukkerij afgebeeld ziet, in deel II van het laatste werk maakte B. Picart daarvoor de tekening in 1721. Voordien had Du Sauzet hetzelfde vignet echter met een wat minder mooie tekening. Men vindt dit vignet met nogal veel iets afwijkende versies op alle uitgaven van Du Sauzet, soms ook op uitgaven van hem tezamen met anderen.

Bijzonderheden

Net als Jean Frédéric Bernard is ook Henri du Sauzet zelf op wetenschappelijk terrein werkzaam geweest, zoals onder meer blijkt uit de brieven, die hij aan Desmaizeaux (deel II 253-254) schreef. In tegenstelling tot Bernard is echter over Du Sauzet niets te vinden in Biografische Woordenboeken etc. Her en der verspreid vindt men echter vermeldingen, dat hijzelf aan de samenstelling van veel van zijn uitgaven deel had.

Jean François du Sauzet, ged. Walenkerk 5-2-1719, werd 24-11-1738 geciteerd om het gilde te kopen, 26-11-1738 poorter en 1-12-1738 gildelid. Ik vond één uitgaaf op zijn naam en wel Coligni, ou la Saint Barthelemi, tragèdie (par Baculard d'Arnaud), Amsterdam J.F. Du Sauzet fils 1740. Hij was de vertaler van Fred. Tibonville's treurspel Thalamirus, dat in 1743 in Amsterdam in het Hollands verscheen. Bij de dood van zijn vader vertoefde hij in het buitenland.

De tweede zoon, Henry, ged. Walenkerk 23-2-1721, woonde bij de dood van zijn vader in den Haag. Uit de bovengenoemde vermeldingen krijgt men de indruk, dat hij zich daar ook met boekhandel bezig hield. Kossmann vermeldt hem echter niet als boekverkoper. Van een uitgaaf van de Mémoires van C.P. Goujet La Haye H. Du Sauzet 1767, vermeldt de catalogus van het Br. M., dat het in werkelijkheid een Parijse druk is.