Walden in droom en daad

Walden-dagboek en notulen van Frederik van Eeden e.a. 1898-1903

[Hs. F] Vergadering van 16 December.

Aanwezig: Aafjes, Koorn, De Koe, Vogel, De Haer, Keulen, Mina B., Jo Tr., Tromp, later De Haan.

[p. 193]

1. Bakkerij. In de zaken der bakkerij heeft verwaarloozing plaats gehad, vooral wat het ronddeelen en ophalen der strooibiljetten voor de arbeiders aangaat. Het geheele geval heeft ons nu eerder schade gedaan. Men meende de oorzaak hiervan te moeten zoeken 1^o in overschilligheid van Heller, 2^o dat Keulen zich hierdoor had laten meeslepen.

Keulen erkent dit, hij had beter zijne plicht kunnen doen, maar zal door bizondere ijver trachten nog zooveel mogelijk klanten te redden. Wat Heller aangaat, men was algemeen van meening dat het hem niet langer bij ons beviel, zoodat hem gevraagd zal worden, of hij soms plan had te vertrekken. Vóór het einde der vergadering komt Heller binnen, erkent geen hart meer voor de zaak te hebben en over 4 weken te willen vertrekken.*

2. Brood levering aan de Coöperatie te Bussum. Er wordt uitgerekend, dat het venten van het brood thans op zijn meest 40 uren kost. Dit kan door een man en een jongen gedaan worden tegen een gemiddeld loon van ƒ 0.15 per uur, dus voor ƒ 6 per week. De omzet is minstens ƒ 60, dus is 10% hiervan voldoende. Men was de meening toegedaan, dat de kolonie ook niet meer behoefde af te staan, dan het haar werkelijk kost; de coöperatie was er op den duur om de produktieve associatie te steunen en niet omgekeerd. Echter moet de coöperatie kunnen bestaan en om dit bestaan nog te verzekeren wil ‘Walden’ aanvankelijk 12% korting geven tot dat de omzet ƒ 100 per week is geworden. Dan zal de korting 10% worden, echter met minimum van ƒ 12.

3. Brood levering aan Amsterdam. Er worden thans te veel brooden teruggezonden. De fout ligt in dezen aan gebrek aan inzicht van de Amsterdamsche zijde. Er zal dus worden geschreven, dat per keer een maximum van 15 brooden zal worden teruggenomen.

4. Melkleverantie. Er komt nu te veel melk. Het is altijd voordeeliger die desnoods voor 6 cent te verkoopen dan te karnen. Aan Mevr. Van Eeden, Janssen en Van Nierop zal worden gevraagd, melk van ons te koopen voor 8 cent, de rest aan Klaren zoo mogelijk voor 6 cent.

* Toevoeging van later datum in de marge: ‘Heller heeft besloten over ééne week te vertrekken’.

** Toevoeging van later datum in de marge: ‘Janssen en Klaren willen niet. Er zal gekarnd worden’.

[p. 194]

Heller: De Haer bleek als leider van de bakkersgroep meer geschikt dan Heller. Deze voelde zich van zijn plaats verdrongen en verdween tijdelijk naar Amsterdam, waar hij tevergeefs een produktiecoöperatie van bakkers trachtte op te zetten.

de coöperatie was er op den duur om de produktieve associatie te steunen: In zijn brochure Gemeenschappelijk grondbezit (1903) geeft Van Eeden het volgende antwoord op de vraag hoe het gemeenschappelijk eigendom te veroveren viel: ‘Door overal waar socialisten zijn, echte socialisten nl., onverschillig uit welken stand zij komen, verbruikscoöperaties te vormen, die sterk staan door een algemeen onderling verband. Door van de winst dier verbruikscoöperaties het begin van productieve bedrijven op socialistische grondslag mogelijk te maken. Er dus een fonds van te maken waaruit productieve associaties van nuttigen aard aan bedrijfskapitaal worden geholpen. Door deze productie-vereenigingen wederom terstond te verbinden zoodat zij de kracht en den weerstand krijgen van het grootbedrijf. Door deze productieve-associaties terstond in verband te brengen met de verbruiks-coöperaties, zoodat zij onmiddellijk afzet vinden voor hun producten en goedkooper inslag van waren. En eindelijk, door uit de gezamenlijke winst van verbruiks- en productie-coöperatie de onroerende goederen van elk bedrijf aan te koopen en onvervreembaar in bezit te brengen van de geheelen Bond.’

De gang van zaken in de praktijk was, wat Walden betreft, anders. De kolonie (produktie-associatie) bestond het eerst. Pas daarna werd de vereniging G.G.B. opgericht, die op haar beurt diverse verbruikscoöperaties (met winkels) stichtte. Omdat de kolonie eerder bestond dan de winkel, steunde de eerste aanvankelijk de laatste door haar korting te geven op de geleverde waren. Idealiter had het proces in de omgekeerde richting moeten plaatsvinden.

karnen: De bewerkingen die men melk of room doet ondergaan om er boter uit af te scheiden.

Klaren: Een boer, die in de omgeving van Walden woonde (zie 27.VI. 1899).