Walden in droom en daad

Walden-dagboek en notulen van Frederik van Eeden e.a. 1898-1903

15 Mrt.

Het is mijn voornemen over een jaar vier, vijf, als alles goed gewend en bevestigd is, een vennootschap te vormen, met rechtspersoonlijkheid. Hoofdbeginsel dat alle leden op den gemeenschappelijken grond moeten wonen en werken. De grond moet op naam van de vennootschap komen. De gebouwde eigendommen worden in erfelijk bruikleen gegeven. Er mag niets

[p. 97]

worden verhuurd, verpacht, verhypothekeerd worden, en geen grond of woning in bruikleen of erfelijk bruikleen gegeven zonder algemeen goedvinden. Het bruikleen mag worden overgedaan, maar alleen aan leden, of aan wie lid wordt bij de transactie. Metterwoon verlaten beteekent verval van lidmaatschap en verlies van eigendomsrechten. Leden worden aangenomen zoover de ruimte gedoogt. Ze hebben geen andere verplichtingen dan in geval van nood voor de gemeenschap met geld of arbeid bij te springen. Ze mogen leven en werk en geld verdienen precies zooals ze wenschen.

De vennootschap zelf heeft een centraal gebouw, en een stel vaste werkers in dienst, die ook leden moeten zijn. Bovendien kan ze gebruik maken van den arbeid der leden, tegen vergoeding, en ingeval van nood van arbeid van buiten. De vaste werkers mogen ook voor de leden werken, tegen vergoeding aan de centrale kas. De vaste werkers worden door de vennootschap gevoed en gehuisvest en bezoldigd.

De opbrengst van den grond - behalve de kleine aan de leden in bruikleen gegeven stukken - wordt tegen den laagst mogelijken prijs, alleen voor de leden verkrijgbaar gesteld. Alleen wat te veel is tegen marktprijs verkocht.

Uit de centrale kas mogen geen dividenden of winsten in welke vorm ook worden uitgekeerd. Het geld mag evenmin tegen rente worden uitgeleend. Het mag alleen worden gebezigd voor uitgaven ten algemeenen nutte, voor de bezoldiging der vaste werkers, het onderhoud van het centraal gebouw en het centraal bedrijf, voor de ondersteuning van behoeftigen, ouden en gebrekkigen, en wat er te veel komt voor aankoop van grond, uitbreiding, of vorming van nieuwe vestigingen, eindelijk tot reserve of weerstandskas.

Aansluiting met nieuwe vestigingen is alleen geoorloofd wanneer die op dezelfde beginselen steunen. Echter mag elke vestiging een eigen huishoudelijk reglement hebben, en finantieele zelfstandigheid.

Ieder meerderjarig lid is stemhebbend. Vereischte tot lidmaatschap alleen: domicilie op den gemeenschappelijken grond, onderwerping aan de statuten, en goedkeuring van de overige leden.

De toeleg moet zijn - en wordt dit om economische redenen van zelf - zooveel mogelijk voor eigen behoeften te produceeren.

Het spreekt van zelf dan men om gewoon lid te worden, zonder vaste werker te zijn, òf een stuk grond aan de vennootschap moet

[p. 98]

toevoegen waarop men woont, òf een stuk in bruikleen krijgen tegen een bepaalde som om daarop een huis te bouwen, of een huis in bruikleen koopen van de vennootschap. Er moet een grens worden bepaald aan de grootte en het aantal bewoners van een vestiging (b.v. 100 H.A. met 100 leden). Maar de vennootschap kan zich onbeperkt uitbreiden door nieuwe vestigingen.

De vaste werkers kunnen als zoodanig ontslagen worden evenals ieder bezoldigd arbeider. Maar dan, als ze kunnen, als gewone leden blijven (als ze een woning kunnen betalen). De gewone leden kunnen alleen om zeer gewichtige redenen (aanhoudend wangedrag) van de vestiging worden verwijderd, met algemeene stemmen.

Als een vaste werker door 't centraal bestuur ontslagen wordt, kan hij een beroep doen op de leden die met meerderheid van stemmen moeten beslissen in 't geschil tusschen hem en 't bestuur.

Bij kwesties moet een scheidsgerecht worden benoemd door de meerderheid waaraan elk lid zich onvoorwaardelijk zal onderwerpen.

Het is mijn voornemen: Dit is de uitwerking van een ongedateerde kladnotitie van een reglement voor de maatschap en vestiging Walden. N.a.v. de kritiek van Mary Suermondt en haar groep kwam Van Eeden ertoe opnieuw serieus te gaan denken over een reglement. Op de eerstvolgende zaterdagse bijeenkomst, twee dagen later, heeft hij over zijn plannen gesproken. Op 18 maart schreef hij in zijn Dagboek: ‘Op Walden hield ik Zaterdag een rede over Walden's toekomst.’ Deze vergadering werd niet in het Walden-dagboek genotuleerd.

vorming van nieuwe vestigingen: Van Eeden zag de opzet in steeds ruimer verband. Op 23 maart noteerde hij in zijn Dagboek: ‘Ik denk over de Internationale bond voor kolonies. Daarvoor wil ik naar Engeland’ (zie 17.VI.1900).

om gewoon lid te worden, zonder vaste werker te zijn: In dit reglement is duidelijk sprake van eerste- en tweederangs leden, een onderscheid dat in de begintijd ook in de praktijk gemaakt werd. Er waren bewoners met een eigen inbreng (geld, land, huisje of hut), meestal jonge intellectuelen of artiesten. Zij hadden hooggestemde idealen, maar bleken voor het zware landwerk ongeschikt. De andere categorie bewoners bestond vnl. uit arbeiders, zoals Van Riet, Langelaar en De Graaf, die echter niet altijd ‘ware geestverwanten’ bleken te zijn. Zij kregen een vaste toelage per week. Van Eeden ging er aanvankelijk van uit dat op den duur een volledige assimilatie van intellect en arbeid zou plaatsvinden (‘Artiest en socialist’ - 1897: zie hoofdstuk De Ontwikkeling).