|
| |
| |
| |
AEN DEN WELEDELEN
heer Baron de Schiervel,
voorzitter van het senaet, gouverneur van limburg, enz.
wordt dit werkje als een bewys van dankbaerheid en ware hoogachting jegens den wyzen, deugdzamen en onvermoeibaren bestuerder, den regtzinnigen vaderlandsminnaer en rondborstigen Vlaming, opgedragen.
DE SCHRYVER.
| |
| |
| |
[Voorwerk]
In een artikel getiteld: - In welken toestand bevindt zich de eenheid der Vlaemsche Letterkunde? sprak de heer Ecrevisse nu eenigen tyd geleden: ‘Poogen wy deze vraeg, zoo bondig als het mogelyk is, op te lossen en de aendacht der mannen van den eersten rang op dit gewigtig vraegpunt te roepen. Er hapert ergens iets aen 't gespan: de gebrekkige plaets aenwyzen, is dezelve half herstellen.
‘Wy willen voorafgaendelyk onderzoeken, welk doel zieh de mannen voorstelden te bereiken, die 't eerst de stem durfden verheffen om aen de vlaemsche landgenooten te openbaren, dat
| |
| |
er eens een magtig, ryk en vry volk was, hetgeen in het vlaemsch dacht, het vlaemsch sprak, schreef en in de vlaemsche tael geregeerd werd; dat over eeuwen reeds dit volk aen het hoofd der beschaving stond; dat het, in plaets van zyne geheiligde, onverjaerbare regten terug te eisschen, met kracht en klem, zich thans ellendig en lafhartig laet berooven van den ryken inlandschen schat, om denzelve tegen het uitheemsche klatergoud in te wisselen!
‘Wat die mannen beoogden, blykt uit hunne werken, uit hunne schriften! De vlaemsche tael oplouteren en beschaven, en daertoe leent zy zich op eene wonderlyke wyze uit haren aerd; den smaek tot dezelve opwekken, ten einde haer gebruik te stellen in de plaets van eene uitheemsche, waervoor noch onze geest noch onze lichamelyke werktuigen geschapen zyn. Eene nationale letterkunde tot stand brengen, welke de getrouwe spiegel zy van onze zeden, gebruiken, begrippen, volksgeest, beschaving en kunstgevoel; de voorvaderlyke godsdienst, deugd en trouw handhaven en beschermen tegen het dreigende zedebederf van buiten. Eindelyk eene
| |
| |
nationale letterkunde op zich zelven vormen en ontwikkelen, welke als een vereenigingsband zy tusschen het vlaemsche volk en tevens een dyk tegen 't geweld van buiten! Ziedaer - indien wy ons niet bedriegen - wat de mannen beoogden, die het vaendel ontrolden, waerop geschreven stond: Eerbied voor de geheiligde regten des volks; derhalve eerbied voor de tael des volks! Waelsch of Fransch voor onze landgenooten de Walen; maer ook Vlaemsch voor de Vlamingen!’
Zoo sprak, zeggen wy, de schryver van 't onderhavige werk over eenigen tyd in een letterkundig blad, en wy juichten hem van harte geerne toe. Het is inderdaed gelyk hy zegt: de bewaring van ons aloud volkskarakter, van onze voorvaderlyke zeden, van onze nationaliteit, van onzen Godsdienst, ziedaer het doel, welk de mannen zich voorstelden, die het eerst van allen de stem dorsten verheffen, om hunne vlaemsche broederen in de moedertael aen te spreken, en in het vlaemsch van de grootheden onzes voorledens te gewagen. Nog meer, ziedaer het doel dat nu nog allen diegenen beoogen, die hunne pligten,
| |
| |
als vlaemsche schryvers, begrypen, en die zich niet vergenoegen met in het vlaemsch te schryven, maer die inderdaed vlaemsch en voor de Vlamingen schryven.
En dit kon en dit kan niet anders zyn. Immers om eene oorspronkelyke vlaemsche letterkunde te bezitten, is het noodig dat die letterkunde den stempel drage van het vlaemsche karakter, en van den vlaemschen geest. Indien wy eene litteratuer wilden als de fransch-belgische, dan hadden wy zeker zulks niet noodig; want, wat ook de fransche schryvers in ons land zeggen van eene fransche nationale litteratuer, dezelve is onmogelyk, om eene menigte redenen. Wy zullen er slechts eene onder duizend aenhalen, maer die in onze oogen nog al van groot belang is, te weten, dat het een fransch - belgisch schryver onmogelyk is de zeden, gewoonten, enz. zyner landgenooten af te schilderen, en dat al zyne poogingen om het nationale karakter in zyne schriften terug te geven zoo nutteloos zyn als ze groot zyn. Wy kennen, onder anderen een fransch-schryver van groote verdiensten, die gelyk de Franschen zeggen zyne pen heeft gebroken,
| |
| |
en geene letter meer op het papier gezet, van het oogenblik, dat hy heeft beginnen te begrypen, hoe alle de poogingen der fransch-belgische schryvers, om eene litteratuer te gronden, die iets anders zy, dan eene parysische litteratuer, hersenschimmige poogingen zyn. Wy voor ons deel, wy moeten het bekennen, en al wie openhartig wil zyn zal zulks met ons doen, dat wy nog geen enkelen onzer fransche schryvers, by voorbeeld, geestig hebben zien zyn, dan op dezelfde wyze als de fransche schryvers uit Parys. Men zal het echter ook nog met ons bekennen, de vlaemsche volksgeest verschilt al te veel van dien der franschen, dan dat de geestige uitdrukking van den eenen en den anderen niet hemelsbreed verschille.
Met eene zulkdanige litteratuer is het niet mogelyk iets voor 't behoud van de zeden, het karakter, de nationaliteit en den Godsdienst eens volks te doen; en indien het enkel geweest ware om er zoo eene te gronden, dat de eerste vlaemsche schryveren hunne werken in het licht gaven, dan ware het beter geweest, voor de Vlamingen, in het geheel geene letterkunde te bezitten; en wy die weten, hoe een vreemde en
| |
| |
onnatuerlyke invloed een land verbastert en verlaegt, wy hebben redenen genoeg om zoo te spreken, om alle litteratuer te verfoeijen die geen nationael karakter draegt, die niet kan dienen om de nationaliteit te schragen.
Dan, gelyk wy 't daer even zegden, gelyk de heer Ecrevisse het in de bovenvermelde bewoordingen sprak, de eerste vlaemsche schryvers hadden een doel, een schoon en grootsch doel, even als de echt vlaemsche schryveren nu nog een doel hebben; dit doel is altoos hetzelfde gebleven, en het zal en moet hetzelfde blyven indien men wil hebben dat de litteratuer ook eene nationale blyve.
Dit begrypen, wy mogen het met hoogmoed zeggen, meest alle de vlaemsche schryveren, die inderdaed dien naem verdienen. Wel hebben wy hier en daer in het land poogingen zien aenwenden om onze jonge litteratuer eene andere strekking te geven. Dit kon niet missen. Eenige mannen die van Belg of Vlaming niets dan den naem hebben, en die de eerste poogingen der vlaemsche schryveren enkel met een medelydend en misachtend schouderophalen bejegenden, die
| |
| |
van de kaert van Europa byna niets dan het fransche departement der Seine kennen, later ziende, hoe het ding, gelyk zy de zoogezegde vlaemsche beweging noemden, dagelyks in krachten toenam, hebben gepoogd en poogen nog, by middel van het vlaemsch hunne verderfelyke en nationaliteitdoodende leerstellingen, onder ons volk te verspreiden. Van daer die walgelyke voortbrengselen die wy op zekere tydstippen in Vlaenderen zelf zien verschynen; van daer die enkele blauwe boekskens die men soms onder de Vlamingen zoekt te verspreiden; die vertalingen van fransche goddeloosheden, die men niet zelden op de vlaemsche tooneelen zelfs, wy bekennen het met weemoed, ziet opvoeren.
Het vlaemsche volk heeft die verachtelyke gewrochten sinds lang regt laten wedervaren. Het leest ze niet; het verstaet ze niet, omdat ze regelregt tegen zyn karakter inloopen; omdat ze wel verre van iets nationaels te bezitten, niets dan uitspattingen zyn van eenen vreemden volksgeest, van verderfelyke vreemde grondbeginselen. Omdat de Vlamingen zelve gevoelen dat er in dezelve niets vlaemsch steekt; dat ze enkel ge- | |
| |
schikt zyn om het vlaemsche volk, om zoo te zeggen, gekoord en gebonden in de handen te leveren van zynen aertsvynd; van den vyand die van overoude tyden ons land als eene gewisse prooi beloerde, en geene gelegenheid liet voorbygaen, om onze vaderen al het verderfelyke en vernederende van zynen invloed te doen gevoelen.
Ja, eenige schryvers, die het vlaemsch bezigen, hebben zich in de laetste tyden door de mannen laten misleiden, die er belang by hebben dat de zedelooze en Godetergende leerstelselen der fransche wysbegeerte ons land overstroomen. Door onvoorzigtigheid, of door lage gewetenloosheid aengedreven, hebben ze zich, eilaes! niet geschaemd, het doel dat de vlaemsche letterkundige altyd moet voor oogen hebben, over het hoofd te zien, en hunne landgenooten in eene tael, die als de spiegel is van het zeden- en godsdienstlievende karakter der Vlamingen, ongerymdheden, onvaderlandsche grondbeginselen, zelfs goddeloosheden op te snyden, waervan het slach zelf den vreemden oorsprong verraedde. Doch het getal dier ongelukkigen is, Gode zy gedankt!
| |
| |
zeer klein, vooral in vergelyking met dat der ware vlaemsche schryvers, en het zyn byna allen menschen, die door hunne gevoelens en door hun talent, als ook door de wyze waerop zy de vlaemsche zaek verstaen, zeer verre beneden de laetste staen, die aldus de eerste pligten des vlaemschen burgers jegens zyne medeburgeren hebben durven met de voeten trappen.
Nog eens, het getal dier ongelukkigen is zeer klein, en hunne namen, zoo wel als hun talent, zyn zoo onbeduidend dat men ze met regt als niet tot de vlaemsche letteren behoorende kan opgeven. Het getal der gewetensvolle mannen integendeel, die de nationaliteit van België hoogschatten, die den roem der voorvaderen, de zedelyk -en Godsdienstigheid der Vlamingen, als het kostelyk erfdeel der voorouderen eerbiedigen, zeer groot. Nog meer. Evenmin als er eene vergelyking mogelyk is tusschen het getal der schryvers, die Vlaenderen tot oneer verstrekken, en dat der waerlyk vlaemsche letterkundigen, zoo min kan het talent dier verdwael de roekeloozen, met dat der mannen van den echten bloede vergeleken worden.
| |
| |
Onder dezen bekleedt voorzeker de schryver van het werk, dat by deze het publiek wordt aengeboden eene der eerste plaetsen. En hoe anders? De heer Ecrevisse vergenoegt zich niet met maer alleen wat hy in het bovenaengehaelde artikel zegt, als den schoonsten lof te beschouwen, dien men de gronders onzer litteratuer kan toezwaeijen; hy handelt daerenboven juist in den zelfden zin. Het doel, dat hy zegt hetgene der eerste vlaemsche schryvers geweest te zyn, is ook het doel dat hy met zyne werken beoogt. Van het eerste letterkundig gewrocht af, dat hy in de wereld wierp, tot het laetste dat hy voor de Vlaemsche Belgen schreef, is hy geen hairbreed van den weg afgeweken, die naer dit doel leidt. In Misdaed en Straf, De Teuten, zal men even als in de Bokkenryders den Vlaming van den echten stempel aentreffen, die door zyne schriften tot het behoud der zeden, de nationaliteit en den Godsdienst der Vlamingen krachtdadig het zyne wil bydragen. De Verwoesting van Maestricht, een werk dat de schryver, gelyk men weet, thans onder pers heeft, maer waervan wy gelukkig genoeg waren enkele stukken te
| |
| |
zien te krygen, zal alweder ten bewyze verstrekken van de echt vlaemsche, de echt nationale gevoelens, waermede de schryver is bezield, die zich op weinigen tyd een zoo schoonen naem in de vlaemsche letterkunde heeft weten te verwerven.
Zullen wy nu verder van de litterarische verdiensten des heeren Ecrevisse, of liever van zyn onderhavig werk de Bokkenryders in het land van Valkenberg gewagen? Maer waertoe noodig. Wie onzer lezers kent die verdiensten niet even goed als de strekking van des schryvers voortbrengselen? Wie had met ons in Misdaed en Straf den duchtigen vlaemschen kamper, den belangboeijenden schryver niet voorspeld? Wie heeft dit voorgevoel door het schoone verbael De Teuten niet zien bewaerheden. Vergenoegen wy ons dus met alhier aen te stippen dat het talent van den heer Ecrevisse in zyne Bokkenryders zich nog grooter, nog meer verlokkende heeft vertoond. Het is onmogelyk meer kleur, by meerder eenvoudigheid en juistheid (het kenmerk van 's mans schryfstyl) te voegen. Het alles, zoo wel zyne landschapschilderingen, als zyne karakter- | |
| |
en tooneelbeschryvingen, is ryk als de natuer, onopgesmukt als de natuer, en daerdoor juist pracht- en kleurvol. Die hoedanigheden alleen zouden reeds genoeg zyn om een schryver den grootsten byval onder zyne landgenooten te doen genieten; maer wanneer men daerby dan eene strekking voegt die zoo vlaemsch, zoo vaderlandsch is; wanneer men, met die gaven verrykt, werken schryft, die wel verre van een enkel vlaemsch huisgezin te kunnen ontstichten, in 't hart van elken lezer de liefde tot den Godsdienst, den smaek voor het goede en den haet voor het kwade slechts kunnen vergrooten, dan mag men zich gewis vleijen alle de hoedanigheden in eenen hoogen graed te bezitten, die de gewrochten eens letterkundigen, met den grootsten, den algemeensten byval doen begroeten.
Daerom twyfelen wy er geenen oogenblik aen of het overige lezende publiek, zal even als de lezers van de Vlaemsche Belgen, de Bokkenryders met een gunstig en hartelyk onthael vereeren; wy twyfelen er niet aen of het zal de gedachte toejuichen, die deze uitgaef van het schoone
| |
| |
verhael, naer het feuilleton dat in het brusselsche dagblad verscheen, deed in de letterkundige wereld werpen.
Brussel, Meert 1845.
D. SLEECKX.
|
|
Auteursrechtvrij