Vaderlandsche poëzy. Deel 3
(1840)–Prudens van Duyse–
Auteursrechtvrij
[pagina 5]
| |
De Belgen, beoefenaers van kunsten en wetenschappen. In twee zangen.aant.Ziet gunstig op myn pooging neder,
ô Schimmen van het voorgeslacht!
Bestiert myne onbedreven veder;
Schenkt waerheid aen myn toon, en aen myn woorden kracht.
f. rens.
| |
[pagina 7]
| |
 | |
De Belgen, beoefenaers van kunsten en wetenschappen.
| |
[pagina 8]
| |
De keten toegrimt, daer elk ander volk in zinkt,
Tot hem de vryheidszon verhelderd tegenblinkt;
Geen vlaemsche helden, by verzwaerd trompettenschallen
En zwaei der bruisbanier, op Sions hooge wallen
Geklommen, en geknield op 't duergewonnen graf;
Geen' Karel, die den Turk doet krommen voor zijn staf,
En d'yzren boei verbreekt van twintig duizend slaven;
Geen gulden-Sporenveld, dat Frankrijks heir zag draven
Op onze burgers, en in kuil by kuil gestort;
Geen Waterloo, die 'k mael, ten kamp voor 't land omgord.
'k Hef stiller eereboog, 't zijn zoeter zegepralen,
Die ik op 't dichtpaneel wil voor mijn broeders malen.
Of zoo eens de oorlogsvlam in deze toonen blaekt,
't Zy slechts, waer stout penceel het vuer der heemlen schaekt,
En d'ouderlyken moed, waervoor tyrannen bogen,
Met meesterlyken vond verzinlijkt voor onze oogen.
Der Wetenschappen krans, uit lauwerblaên getrenst,
Te sieren met de roos der schoone Kunsten, wenscht
Mijn vaderlandsche ziel, stoutmoedig opgevaren.
'k Wil zelfs op hooger doel, dan 't geen der glorie, staren!
De Romer, die zijn land ten vasten pyler was,
Werd niet gehuldigd slechts op zijn geheiligde asch;
De kunstnaer wist op nieuw zijn trekken te bezielen;
En Rome bleef, verrukt, voor de achtbre beelden knielen,
Als ze, omgedragen in ontzachelyke pracht,
Voor 's vryen burgers oog, als uit der graven nacht
| |
[pagina 9]
| |
Fier stegen: ja, de stad, beschermd eens door hunne armen,
Zag door hun schimmen nog haer vrye vest beschermen:
Zoo, vaedren! wil ik u rondvoeren in mijn dicht,
Als ge uit het graf, het hoofd bekransd met glorielicht,
Gerezen, ons, verkwikt, doet in die glansen baden -
Als, de oogen op uw beeld, onze immeronverzaden,
Verhoogde boezem, blaekt in onuitbluschbaer vuer,
Opdat ook onze naem der tyden roest verduer'.
Verschijn, o dierbre stoet van Kunstgewyde helden,
Wier namen kroost by kroost met zielsverheffing melden.
Verschijn, o roem en spoor van 't jongste nageslacht:
Blink mede ons, koestrend, toe van uit der graven nacht!
Ontboezemd klom uw lied, en dreunde in mannentoonen,
Aloude bardenstoet van Brennus echte zonen,
Wanneer gy hen ten strijd deedt vliegen, als een ros
Op 't brommen der trompet. Uit stormen brak zy los,
Uwe aengeblazen tael, of speelde in zoete blyheid,
Wanneer ze kransen vlocht in 't zegelied der vryheid,
En juichend 't heldenchoor bezong, dat met een lach
Den dood bespotte, en reeds 't Walhalla open zag.
Geen kunst lekte aen uw zang, verrukte harpenaren!
De zucht voor 't vaderland bespande alleen uw snaren,
En 't onverslaefd gevoel, dat omwoelde in uw borst,
Spatte in uw zielstoon uit, die Rome tarten dorst.
De tijd verdoofde uw stem: zy liet geen nagalm over;
Maer de eerenaem van bard werd meer dan eereloover!
De dichter, die bywijl, met myrmerenden voet,
Het zwygende verblijf van 't eikenbosch begroet,
| |
[pagina 10]
| |
Waer gy der helden en der goden lof deedt klimmen,
Waent, als 't gebladert ruischt, o onvergeetbre schimmen,
Dat de oude tempel, 't bosch, een klank van u behield,
En voelt zich met uw zucht voor 't vaderland bezield!
Gelukkig, wiens gezang tot de eedle ziel mag spreken!
Gelukkig, die den roem van eigen erf mag wreken!
Die, rechter in het pleit der volkeren, voor de eer
Der vaedren waekt, en strijdt: zijn naem sterft nimmermeer.
Betwiste een vreemdeling, in blinden nijd ontstoken,
Aen Koster 't heillicht, op zijn Godswenk doorgebroken,
En waer verlichtingstoorts is heerlijk aen ontbrand;
Knaeg' hy aen Neêrlands roem, die Zuid- of Noorderstrand
Met ongeleenden gloor zoo lachend overschittert;
Wrokk' hy, om Neêrlands roem verbijsterd en verbitterd!
Vergeefs betwist hy ons de ontdekking, die het hoofd
Der Schilderkunst, te ras van elke krans beroofd,
Versierde met den keur van eeuwigfrissche bloemen.
Die schepping mogen wy, ja, onbetwistbaer roemen.
De tijd verwon eens 't werk der kunstbegaefdste hand:
Een Vlaming onderwierp den gryzen dwingeland.
Hy dwong, by 't schrander kleur- en notensap-vereenen,
Hem 't heilig schildery verhoogden glans te leenen,
En brak, vereeuwigd om dien waerden zegeprael,
In de yzren vuist des tijds het alverdelgend stael.
Itaelje grijpt niet meer naer 's mans gewyde palmen.
De wierook stijgt voor hem-alleen, om voort te walmen,
Zoo lang men vlijt en kunst ziet eeren door 't heelal.
| |
[pagina 11]
| |
Ja, zelfs als 't vratig vuer deez' bol verslinden zal,
Moet de englenschaer zijn meesterstuk ten starren voeren,
En aen het schoon tafreel de hemelingen snoeren,
Die hy dorst malen, met geheiligd vuer vervuld,
Als werd het eeuwig rijk reeds voor zyn' blik onthuld,
Wen hy den zaelgen stoet der psalmende ouderlingen
Zich rondsom 't feestaltaer van 't Godslam doet verdringen,
Waer alles wegsmelt by het aengeheven lied,
En 't zonde-afnemend Lam op hen zijn glorie schiet.
Als ik, in hemelsche bespiegeling verloren,
Door 't plechtig stille dwael der gryze tempelchooren,
Spreekt my uit ieder steen, die nog, trots de eeuwen, stijgt,
Der vaedren godsvrucht toe, schoon zang en orgel zwijgt.
Die tengre pyleury, die stoute spitse bogen,
By die doorluchte galleryen in den hoogen;
Die bloemsieraden, zoo vernuftig uitgedacht;
Die outers, blinkend in uitheemsche marmrenpracht;
Die beelden, welke 't ruim van gang en choor bezielen;
Die graven van wie groot of wie heldhaftig vielen;
Dit heilgental, dat op 't gothieke venster pronkt,
Met hooger kleuren, door de zonneglans ontfonkt,
Doen me in verrukking op 't vernuft der vaedren staren:
Hun kunstzin kon alleen hun godsvrucht evenaren.
Maer tuert mijn oog' verbaesd, in die verheven kerk,
Homeer der Schilderkunst, op uw verheven werk;
Maer zie ik Christus lijk ten kruishout afgedragen,
By 's moeders rillen, om die schrikbre dood verslagen,
| |
[pagina 12]
| |
En toch, door 't godsgeheim, van englen haer vertrouwd,
Die schrikbre dood getroost; daer Magdel ijslijk rouwt,
Met Clopes gade, bleek aen 's Heilands voet gezonken;
Daer Jezus vrienden aen dat treurspel staen geklonken;
Maer zie 'k de majesteit diens sterfelyken Gods,
Den doodskleur doorgestraeld, als op zijn zege trotsch;
Dan grijpt me uwe almacht aen in 't diepst der ingewanden;
Mijn ziel (die hemelvonk!) doet gy geheel ontbranden;
My stormt uw hoogheid neêr. Ik buk, ik kniel: mijn hart
Aenbidt u, dat met God, o schepper, u verwart!
Hoor ik niet eensklaps daer het orgel grootsch ontwaken?
Ja, 't rijst en rolt vol pracht: de grove donders kraken,
De minnefluite zucht, bezield door Volders hand,
En ik herken Gossecs en Gretrys vaderland,
Dat, als geen kunstenaer de lust van stervelingen
En serafyns, de harp, meer spreken deed en zingen,
Het eerste schitterend door melody en smaek,
Italië vergastte op onbekend vermaek.
Hoor! hoor! de vedel stijgt; volzuivre stemmen schateren,
En doen het danklied tot Jehova godlijk klateren,
Op steeds verwisselde en verhemelender wijz',
En 't stof, waerin ik bid, verkeert in Paradijs!
'k Verlaet den tempel traeg: 'k hervinde my op aerde.
Daer boeit de toren my, dien stoute Bouwkunst baerde;
Die 't piramidenhoofd, door 't wolkgevaert bekroond,
In stoutgeklommen vlucht durft tarten, en zich toont
| |
[pagina 13]
| |
Gelijk der steden vorst, den diadeem omtogen
Met de uitgespannen tent der blauwe hemelbogen.
Maer stil! op 't torenspits, dat zich in 't luchtazuer
Verbergt, meldt toongeluid het heengevloden uer.
De tijd ontleent een stem aen 't brons, als om te spreken:
‘Wy tellen de uren slechts, na dat zy ons ontweken.’
Wat aental klokken, dat met grove tonen bromt,
Of kleppend klinkt, terwijl de reiziger verstomt!
Zoo, Belgie, is het zwerk-zelf cijnsbaer aen uw wonderen,
En alles schijnt uwe eer in 't dankbaer oor te donderen!
De Luiknaer stortte in de aerde, en uit haer zwarten schoot
Dolf hy de ontvlambre kool, tot heul van winternood.
Zy doet ook 't vaertuig, waer geen zeilen meer om wiegen,
By d'aengestookten stoom door 't bruisend water vliegen,
Of jaegt het snorrend wiel in de yzren spore voort,
Als d'onnaöogbren schicht de forschgespannen koord.
Gelijk de star, om wie geen enkle wolk blijft dolen,
Straelt daer de diamant, in 't zeemoer lang verscholen,
Op 't voorhoofd van demaegd. Hy brandt met trotsche vonk;
't Is Berkems doorziende oog, die hem die tintling schonk,
Waervoor de parelglans verdooft, beschaemd moet wyken,
En die een vorstlijk hoofd verblindend grootsch doet pryken
In 't Kunstperk snelt Stevyn, met opgeheven kruin.
Zoo schildert ons Homeer den tocht af van Neptuin:
Het gloeiend span des Gods, waervoor de baren bogen,
Is in drie sprongen 's aerdrijks grenzen toegevlogen.
Stevyn bedenkt, doorpeinst en schept zijn eeuwige eer:
| |
[pagina 14]
| |
't Bezeilde wagenschip stort in geen golven neêr,
Maer vliegt door 't stuivend zand, den wind voorbygevaren,
En voor den Brugling spant De Groot de roomsche snaren.
Zoo was de wind zijn slaef, dien 't stoomgeweld verving.
't Was of van Helmont van omhoog een strael ontfing,
Als hy natuer doorwroette, en scheikunstwondren baerde,
En 't eerste gaz ontdekte, een nachtzon voor deze aerde.
Gy, dien ook Brugge fier, met moederliefde, noemt,
Wiens wieg ze omslingerde met lauwren en gebloemt,
Geleerde Sint Vincent, wat yverig doorgronden,
Wat alomvattend brein in uwer Wiskunst vonden!
Gy baende Newton 't spoor, gy schoot op hem uw licht;
En Englands denker is zijn grootheid u verplicht.
Wie noemt Clenardus niet, die naest zijn' vriend gestegen,
(Het was Erasm!) wellicht dien taelreus op kon wegen?
Wie kent niet Lipsius, wiens groote naem zoo schoon,
Als eerste parel, blinkt in Leuvens letterkroon?
De Aertshertog wil de les des achtbren mans beluisteren,
Voelt aen dien gulden mond zich onweêrstaenbaer kluisteren,
En, tot het zachtst gevoel door 's Reednaers tael gewekt,
Smaekt hy een zoete traen, die langs zijn wangen lekt.
De Aertshertog niet alleen, zijn schrandre gâ hoort mede
De goddelyke tael: vergiffenis en vrede!
En 't woord: vergiffenis! stroomt uit de spaensche borst,
En 't menschdom juicht en knielt voor Brabands zielenvorst!
Hoe hoog de kunstroem steeg der Hoogeschool van Loven,
Die, in der domheid mist, een glansrijk hoofd naer boven
| |
[pagina 15]
| |
Stout ophief, in haer krans groent schoonst dit lauwerblad:
't Is met de dankbre traen des reddelings bespat.
Verrukt u Bossuet, ten starren opgevaren?
Dien aedlaer deed een Belg in 't volle zonlicht staren.
Lokt u geschiednis uit? Zie Vander Vynckt, wiens hand
De stormen afschetst van 't gefolterd Nederland;
En Filips beeld ontrolt in de akelige blootheid
Van spaensche dweepery, en dwingelandsche snoodheid;
Die vader Willem maelt verheven boven 't lot,
En Egmonts heldendood, al vall' hy op 't schavot!
Geschiednis, wijsheidslicht, ja, zon van 't zieleleven,
Gy hebt der Belgen naem in meer dan stael gedreven.
Was 't niet een Luikenaer, geleerd Benedictijn,
Die (wat er in de nacht der eeuwen ook verdwijn',
Met aengewassen wolk bestendig meer verduisterd)
Aen vastbepaelden dag de daden heeft gekluisterd,
En op de baen, langs waer de tijd was voortgesneld,
Een aental fakkels, als zoo menig baek, gesteld?
Is 't niet Bollandus star, die, wakend, straelt door 't donker
Des tijds, als voor 't altaer by nachte 't lampgeflonker?
Zijn hand, die 't leven maelt van Belgies Santenstoet,
Giet op geleerdheidsbaen een morgenstralen-vloed.
Maer zijn 't gewrochten slechts uit snedig brein geboren,
Die de oogen boeien, of 't verfijnd vernuft bekoren?
Bezitten wy geen hart? Bemint men 't schrift dan niet,
Dat ons eens broeders ziel in d'eedlen schryver biedt?
O lieflingboekjen van godvruchte Christenharten,
| |
[pagina 16]
| |
Ik, u vergeten? neen! gy zalfde vaek mijn smarten.
O Thomas, schoon de Gal uw werk betwisten moog',
Ons blijft gy, puikkleinood in 't Hemelzoekend oog.
Als heil en vriendschap vlucht, ons alle kwalen krenken,
Dan kan uw boekjen in een hoekjen ruste schenken;
Waer is de wijsgeer, die ooit zachter balsem bood,
Ooit reiner leere schonk? Hoe needrig zijt ge, en groot!
Hoe dikwijls deedt ge een traen van zaelge wellust stroomen!
Gy baerde 't schoonste schrift uit menschenhand gekomen!
By al dien Kunstschat, ons ontsloten heinde en veer,
Blinkt zoo hier Zedekunde in nimmerdalende eer.
O Wetenschappen! die den sterfling koestrende armen
Gul opent, of den staet onwrikbaer kunt beschermen,
Heeft u de nyvre Belg zijn offer niet geboôn;
Hy, altijd vlammend voor het eedle, goede en schoon'?
Heeft hier Geneeskunst niet den staf des doods verbroken?
De Rechtsgeleerdheid hare oraeklen uitgesproken?
Vesael, het snymes in de hand, spoort in den schoot
Des doods het leven op, dat aen den zieke ontvlood,
En voorgevoelt, hoe 't bloed door duizende aedrenbuizen,
(Die doolhof zoo vol orde!) omvloeiend heen moet bruisen;
Boerhaave-zelf, wiens naem geheel zijn lof besluit,
Legt Brussels Hippokraet, altaren waerdig, uit.
Palfyn, uw naem ontvloeit, in stamelende klanken,
Nog steeds der moedren mond, die u haer redding danken.
Wie greep er Themis schael met fikser vingren vast,
Dan Stockmans, wien de naem van vlaemschen Gajus past?
| |
[pagina 17]
| |
Niets kon uw kennismoed, o voorgeslacht, verpletten.
De ramp scheen zelfs uw geest te prikkelen, te wetten.
Het tijdstip bly ontvlôon, dat u slechts doornen schiep,
Zaegt gy uw kroost om 't graf van die beroemd ontsliep,
Met teedre traen in 't oog, er bloemenkeur doen regenen,
En, in uw spoor gestapt, uw heilge namen zegenen.
Verbeelding voerde u vaek die toovertoekomst in.
Gy zwoegde slaeploos voor een dankbaer huisgezin.
Gy wist, uw roem kon nooit voor 't nageslacht verouderen;
En welk een last, wat ramp woog dan nog uwen schouderen?
Ziet gy dien braven Belg, verraderlijk vermand
Door woest Algiersch gebroed? - Ver van zijn vaderland,
Kwijnt hy in 's kerkers kaek; maer neen! hy kwijnt niet langer:
Zijn geest gaet van 't ontwerp eens vryen burgers zwanger.
Als somber heimwee al zijn lotgenooten boeit,
Wier boezem vruchteloos naer 't lieve lachjen gloeit
Van 't aengebeden wicht, in de armen van een gade -
Naer 't ouderlyke dak, waer 's Oppersten genade
Hun zoo veel weelde schonk, en troosting zond by leed,
Ja, by een heilig graf hen zalig schreien deed;
Als ieders geest bezwijkt in boei en kerkerduister,
Verheft zich onze Belg: zijn brein bespot de kluister.
Hy leert zijns meesters tael; hy spreekt: 't barbarenrot
Verstomt voor d'achtbren mond eens slaefs, verzacht zijn lot,
Laet hem eerbiedig 's lands geschiedenis doorbladeren.
Nu keert hy vry terug ter haerdsteê zyner vaderen,
Brengt d'onwaerdeerbren schat uit d'engen kerker weêr,
En voor Gramaye, haer zoon, knielt juichend Belgie neêr.
| |
[pagina 18]
| |
Zoo blinkt dan hare roem, bevlekt met bloed noch tranen,
Tot aen de verste grens van aerde- en waterbanen.
De muer, die China's boôm aen 's vreemdlings voet ontzegd,
Heeft om der Belgen ziel geen band, of boei gelegd.
Hy 's overschreden reeds door godsdienstzendelingen:
Zy vlammen 's afgronds muil een dierbre prooi te ontwringen.
De passer van Euclied vervangt het kruis. Omschorst
Met yver, rijst Verbiest: zijn leerling is de vorst.
Mocht Boudwijn Constantijns gewroken scepter dragen,
Verbiest, 's lands mandarijn, beklimt den zegewagen,
En draegt op de achtbre borst het kettings eeregoud,
Door keizerlyke hand er dankbaer aen vertrouwd.
Hy, priester van de kunst en priester des Alhoogen,
In rijkbebloemden dosch, met vorstenpracht omtogen,
Ziet, hoe de naekte kruin van volk en grooten bukt,
Om 's Christen wetenschap in starrenloop verrukt.
Het onweêr zwijgt, dat fel op 't zoenkruis heeft gedonderd:
't Onmeetbre rijk, om dit gevleugeld brein verwonderd,
Verheft d'Europeaen, verheft der Belgen zoon,
En Christus rein altaer rijst naest den kunstenthroon.
De passer voegt het volk, zoo heerlijk opgestegen,
Dat, als een engel, vliegt langs melk- en starrenwegen.
Romain rijst voor mijn oog in al de majesteit
Eens scheppers, die zijn wiek kalm over golven spreidt.
De fransche bouwkunst suft, en wanhoopt, van een brugge,
Die baer en ysklomp terge, op d'onafmeetbren rugge
Der Seine, diep verneêrd, te smyten! De Occaen
| |
[pagina 19]
| |
Vermaent zijn dochter om in 't strijdperk vast te staen.
Zy woedt: de hoop verdwijnt om 't kunstwerk te voltooien.
Doe groote Lodewijk den Rhijn de kniën plooien!
Zijn uitgestoken arm valt voor dit reuzenplan.
Maer uit den gentschen wal daegt een verheven man:
‘Een Vlaming zal wellicht de Koningsbrug volvoeren!’
Hy zegt, en schijnt natuer in slavenband te snoeren.
De bogen ryzen op, spijt Seines wrokkend schuim;
Zijn kunstwerk overheerscht 't verbaesde golvenruim!
|
|