Prijsverzen op de dood van Egmont

[p. III]

Voorwoord.

By de uitgave van Prijsverzen hebben wy dikwijls den wensch hooren uiten, dat de prijs uitgeloofd hebbende Maetschappy het geschiedkundige van haer bestaen mocht uit een zetten, ten minste alle mogelyke inlichtingen deswege mededeelen. In dier wyze, zeide men, zoude men over onze Rhetoryken byzonderheden aengeteekend vinden, welke anders, met hunne archieven, onherstelbaer vergaan.

Dit bewoog ons de memorieboeken onzer Maetschappy op te slaen: zy zijn roemvol, en mogen ook onze navolgers opwekken, om op 't blinkend pad onzer en hunner voorgangers te stappen.

De overleveringen getuigen, dat het Rhetorica van Sotteghem reeds vroeg heeft bestaen: doch de oorsprong er van schuilt in de duisternis. De oude registers zijn verloren geraekt; en de schryvers die meer opzettelijk over onze Rhetoryken geschreven hebben, geven er den naem niet van op: noch Kops, noch Laserna-Santander gewagen er van.

De eerste zinspreuk, althands voor zoo verre men weet, luidde:

Rhetorica dat groeit
Waer liefde en eendracht bloeit,

en 't heeft die weder op zijn blazoen geschreven.

De oudste register nu is slechts van 1755. Uit dezen blijkt dat, ten jare 1770, de Maetschappy binnen Kortrijk Alzire ten tooneele heeft opgevoerd, in wedstrijd met acht andere Kamers; namelijk van Harelbeke, Wacken, Rousselaer, Deynse, Meenen,

[p. IV]

Wervick, Moorsele en Oost-Roosebeke^(a): op allen behaelde Sotteghem den eersten prijs. Deze bestond in een zilveren kop, in form eener ciborie, met een dekzel van binnen verguld, ter waerde van honderd gl., waerop het jaerschrift staet:

geJont Door 't gILDe Van s.^t antonIUs, geseID fonteYnIsten, bInnen CortrYCk.

Ook werd den Genootschappe, als het verstkomende van alle, eene gouden medaille, ter waerde van 28 gl., toegereikt.

In 1787 bekwam het den 2^en prijs te Lokeren, met het treurspel Trazimus en Timageen, volgens de vertaling van den Gentschen Dichter Antheunis: het werd deswege met een zilveren schenktalloor vereerd.

Ten jare 1793 plukte de Maetschappy, te Wetteren, niet alleen den eersten palm, by het vertoonen van Gabriella de Vergy, maer ontfing daerby nog twee zilveren vergulde eermetalen voor de beste Acteurs, de heeren Jan en Martinus van Herzeele; de een in de rolle van Faiel, de andere in die van Alberic.

Twee jaren later bood Thielt haer den derden prijs wegens Demophontes; terwijl zy, gedurende 1798, tweemael den 2^en prijs bekwam, zoo te Seveneecken als tot Aelst, beide in Mahomet.

Het opvolgende jaer droeg zy, met hetzelfde stuk, te Maldeghem de 1^e medaille weg.

In 1805 wees Geeraerdsberghen en Audenaerde haer den 3^en prijs toe; de eerste stad by het treurspel Zarucma, de tweede by de dood van Cesar.

Vele dier triomfen waren merkwaardig geweest, doch geen jaer was luisterryker voor de Maetschappy dan hetgene van 1820: tweemael zegevierde zy heerlijk gedurende hetzelfde. De stad Gent, voor wie zy Mahomet vertoonde, bood haer den 1^en prijs, bestaende uit een gouden eermetael, ter waerde van honderd ned. gl.; en de stad Dendermonde reikte haer mede den 1^en prijs toe,

(a) In 't beroepene register leest men: ‘De heeren van Harelbekestad, wiens Speelmeester aen eenige van zyne medespeelders (want hy Alzire speelde) hunne partye op noten gesteld heeft, d'een hooger dan d'ander..... Die van het dorp Wervick, welke hun vrouwspersoonen vertoond hebben door vrouwpersoonen....’

[p. V]

wezende eene dergelyke somme in specien, benevens een zilveren medaille voor den besten Tooneelist (den heer Jan B. Stevens). Met de dood van Cesar zegepraelde Sotteghem te Dendermonde over tien genootschappen!

In 1821 bekwam de Maetschappy, te Gent, den 2^en prijs met Zaïre. Te Deynze won zy, in 1835, in eenen en zelfden tooneelstrijd den 3^en prijs met de dood van Cesar, en den 1^en palm van 't blyspel met de gevaerlyke Buerman.

Zie daer de opgave der zegepralen van het Rhetorijk eener gemeente: zeventien kroonen hangen om hare tooneelvaen!

Met recht mocht men zich verwonderen dat een Genootschap, het welk zich in onze tooneelkundige steekspelen zoo loffelijk onderscheiden had, tot dus verre, zelf, sedert deze eeuwe, immers sedert haren tooneelkamp van den jare 1786, geen eereperk had ontsloten. In hare vergadering van den 30^en mei besloot zy die gaping aen te vullen: zy wilde dien dankbaren Letterplicht jegens Belgies Kunstbroeders op eene, voor Sotteghem in 't byzonder, en voor Nederland in 't algemeen, belangryke wyze volbracht hebben; ten minste in het vak der heerlijk opgebloeide Dichtkunde. Het Gouvernement, aen welk men het ontwerp had medegedeeld, ondersteunde hetzelve door eene geldelyke toelage.

Moest onze Gemeente tot nog het vaderlandsch geluk missen het vroeger ontworpene standbeeld van haren Egmont (en met fierheid noemt zy hem aldus) niet verre van zijn graf te bezitten, zy besloot, ter troostende schadevergoeding, den Held van Grevelinck en Sint Quintijn een dichtzuil op te richten. De Hollandsche Barden hadden hem bezongen: de Belgische zouden hem thands huldigen, by den oproep gedaen door de plaets waer zijn heilig gebeente rust^(a).

Er werd tevens een wedstrijd voor de ernstige en boertige Uitgalming geopend.

(a) In 1820 stelde de Maetschappy van Schoone Kunsten te Gent den lof van Egmont, in eene redevoering, ten prijskamp voer: twee stukken hebben er hun bestaan aen te danken: Éloge historique du comte d'Egmont, par J. de Gloet, Brux., 1826, en Éloge du comte Egmont, discours qui à l'unanimité a obtenu la mention honorable, par P.J. Brunelle. Brux., zonder jaerteekening.

[p. VI]

Deze greep plaets den 12 Augustus l.l. Wy zullen hier geen tafereel ophangen van de plechtigheden, welke dezen prijskamp voorafgingen, en vergezelden; te meer daer de Heer Willems beloofd heeft, die taek in zijn Belgisch Muzeum te vervullen, en er reeds een woord over gezeid is door den Heer Rens in de Bydragen voor Kunsten en Wetenschappen (III^e jaergang, bl. 57). Toeloop van volk, talryke mededingers, fraei muzijk, volmaekte orde, broederlyke kunstliefde, niets ontbrak er aen dit schoone feest: het oude Landjuweel herschoot zijn glansen.

Tot kunstrechters in den tooneelstrijd, waren de Heeren Willems, Rens, Blommaert en van Duyse benoemd, en, vergezeld van vier leden der Maetschappy, hadden zy dien eerepost willen aenvaerden. Na het afloopen der uitgalmingen, greep er een fraei bal plaets, waerop alle de mededingers uitgenoodigd waren.

Ten volgenden dage werd het vonnis der kunstrechteren aen het publiek medegedeeld, waerna men onmiddelijk tot de prijsuitreiking overging.

Voor de deftige uitgalming, werd den 1^en prijs (een gouden eermetael ter waerde van 70 fr.) toegewezen aen den Heer Stadsbader, van Brugge, met vijf tegen drie stemmen, voor eene alleenspraek uit het tooneelspel: de Losbandige.

Den tweeden prijs (een zilveren verguld eermetael ter waerde van 40 fr.) aen den Heer Alexander van Ham, van Ninove, met algemeene stemmen, voor de alleenspraek: de dood van Alcides, door Robyn.

Den derden prijs (een zilveren eermetael ter waerde van 25 fr.) aen den Heer Karel Ondereet, van Gent, met vijf tegen drie stemmen, voor den droom van Sylla, alleenspraek uit het treurspel van dien naem.

In de boertige uitgalming werd de 1^e prijs (een zilveren verguld eermetael ter waerde van 40 fr.), met algemeene stemmen, toegewezen aen den voornoemden Heer Ondereet, met de alleenspraek: Men doet wat men kan, niet wat men wil.

Den tweeden prijs (een zilveren eermetael ter waerde van 25 fr.) aen den Heer Cornelis Cowie, van Ninove, met zes tegen twee stemmen, voor de alleenspraek van Jacob Langendorp.

[p. VII]

Voorgelicht door het verslag van verdienstelyke beoordeelaers, leden der Grentsche Lettermaetschappy (de Tael is gantsch het Volk), de Heeren Willems, Rens, Blommaert, Snellaert en Nolet de Brauwere, wees ons Rhetorijk, met eenparige stemmen den eersten prijs (een gouden eermetael ter waerde van 100 fr.) aen het Dichtstuk in vijf zangen, dat voorzien was met de zinspreuk:

Gy maekt een altaer van zijn graf;

Dat naekt de stoet der gloênde borsten,

Die, stom by 't eermetael der vorsten,

Troost in den cyther schept, en vindt.

P. van Duyse, Elegie op Hofman.

By het openen van het naembriefjen bleek, dat de Dichter van het stuk was de Heer en M.^r Prudentius van Duyse, Archivist der stad Grent.

Met eenparige stemmen was mede de 2^e prijs (een zilveren verguld eermetael ter waerde van 40 fr.) toegewezen aen den Lierzang, voerende voor kenspreuk: Uit liefde voor myne Vaderen. Het openen van 't naembriefjen betoonde, dat dit voortreffelijk Gedicht uit de penne en ziel eener Vaderlandsche Vrouwe gevloeid was: Mev. van Ackere, geb. Maria Doolaeghe, van Dixmude, werd voor de Dichteresse er van erkend.

Eene vereerende melding werd den Heere Joseph Poupaert, van Brugge, toegekend.

Alle deze eermetalen zijn de verwinnaers omhangen door de Heeren, welke ten tooneele zaten, en waeronder men de Heeren Burgemeester en Schepenen der gemeente, benevens eenige kunstrechters, alsmede 't bestuer en de leden der Maetschappy, telde. Er werd besloten het eermetael aen de afwezige Dichteresse, met eene dankbetuiging, toe te zenden.

De Heer van Duyse, die ieder der Tooneeloverwinnaers met eenige verzen voor de vuist begroet had, galmde, na 't ontvangen van zijn prijs, de volgende dichtregelen uit:

Fier ben ik op uw gunst, ô Rederykrenscharen!

Dien ik den zoeten naem van Broeders immer gaf.

Ik zweeg als Vorstengunst my toeriep: Span de snaren.

Ik knielde voor geen throon, maer buig voor Egmonts graf.

[p. VIII]

 

Gy ook, Maria! zweegt; gy ook hebt thands gezongen.

 

De vriendschap en de knust vlecht onzen naem dooreen.

 

Uw' oogen is een traen op Egmonts graf ontsprongen:

 

Die parel aen uw kroon blinkt door alle eeuwen heen.

 

 

 

'k Heb dan den tol betaeld aen 't vaderlandsche harte,

 

En 't onvervalscht gevoel in zangen uitgestort:

 

Ik maelde Nederlands onsterfelyke smarte:

 

'k Heb licht een treurig hart met zaelgen moed omgord.

 

 

 

Uw naem, ô Egmont, is 't sieraed dier zwakke zangen;

 

Dit goud - dien' tot offrande, als hier 's Lands lieveling

 

In 't marmren beeld eens rijst; ik heb 't in pand ontvangen,

 

Tot genen hoogtijdsdag, waerop ik weder zing.

 

 

 

't Behoort aen 't Vaderland, gelijk geheel mijn ziele,

 

Die hier de Vryheid trouw, den Laude liefde zweert;

 

Hier, dicht by Egmonts graf. - ô Broeders, niets verniele

 

In ons die heilge zucht: zoo wordt hy schoonst vereerd.

 

 

 

God! - Wat verheevner drift woelt door mijn dankbare aderen!....

 

't Wordt hemel waer ik zing!.... Ja, Egmonts schim daelt neêr.

 

Hy daelt, gezeteld in den kring van Neêrlands Vaderen!

 

Het outer vlamt.... 'k Aenbid - maer 'k heb geen woorden meer!

Er blijft ons nog een byzondere plechtigheid te melden, welke by de prijsuitreiking plaets greep: het ondste lid der Maetschappy, een gryzaert, bood iederen verwinnaer den eerebeker van Kortrijk, gevuld met wijn, aen, om er een teug op den bloei der Sotteghemsche Maetschappy uit te drinken. En allen boezemden hunne aendoening uit: ‘Dat de Maetschappy groeie en bloeie! Dat spoedig Egmonts standbeeld ryze! Wy zullen onze eermetalen, tot deszelfs oprichting, offeren!’ Zoo riepen de overwinnaers, en het handgeklap van al het volk antwoordde: 't Zy zoo!

Wy ook sluiten met dezen vaderlandschen wensch!

Sotteghem, 1^en November 1838.

De Voorzitter der Maetschappy,

M.L. van Damme-de Rouck.

De Leden der Besturende Commissie,

Louis van der Maeren, P. Galle, L. van Lerberghe, J.B. Stevens.