Nazomer
(1859)–Prudens van Duyse–
Auteursrechtvrij
[pagina 5]
| |
De nazomer.aant.De zang des Germaenschen Slaefs.I.De Tiber heft de kruin omhoog,
By 't bruisen zijner blijde baren.
Hij hoort den juichkreet opgevaren,
En schiet uit zijn hoovaerdig oog
Een blik den Kapitole tegen,
Waer Julius, langs bloemenwegen,
Als overwinnaer van den Rijn,
Naer vader Mavors en Jupijn
Ter offerpleging opgestegen,
Een God op aerde schijnt te zijn.
Voor Rome moest het Oosten knielen;
Zij kwam: Carthago werd een graf.
Nu bukten mede 's Noordens zielen
Voor Cesars oorlogs-zegestaf.
Wie zou voortaen nog twijflen kunnen,
Dat Rome, op zoo veel lauwren prat
Als 't Godendom haer wil vergunnen,
Den naem verdien' van Eeuwge stad?
| |
[pagina 6]
| |
't Was heerlik dien triomf te aenschouwen.
Gekocht door zoo veel moedervrees.
Elkeene der romeinsche vrouwen,
Toen Cesar laetst in 't harnas rees,
Zag in haer kind alreede een wees;
En nu staert, hel van vreugdetranen,
Haer oog op Cesars eerevanen,
En op Germaenjes slavenstoet.
Daer stapt hij voort: maer hoe verwoed
Zien ze elken overheerde blikken,
Den nek onbuigbaer in zijn val!
't Is om Romeinen te verschrikken,
Te midden van 't triomfgeschal.
Nog blijft, bij stervende avondstralen,
Der bergen weêrgalm 't feestgeluid
Van 't opgetogen volk herhalen.
Reeds lange zweeg nu de offerfluit,
En 't trotsige bazuingeschetter
Om d'eerewagen, en 't gekletter
Der wapens, en het vreugdelied,
Dat aen de zege hulde biedt.
Er was al bloed genoeg vervloten
Op 't uitgebreide schouwburgplein,
En moordzat was nu elk Romein.
De dag had reeds zijn baen gesloten,
Maer bleef, wat glorierijken strael
Hij voor de Stad had uitgeschoten,
Te kort voor zulk een zegeprael.
Versierd met zege- op zegeteeken
Wacht reeds de keizerlike woon,
Waer eerst de blijdschap uit moet breken,
| |
[pagina 7]
| |
Bij 't klinken van den dichtertoon,
En Rome zing', van weelde dronken:
‘Ambiorixe is 't zwaerd ontzonken;
Leev' Cesar! leev' Quirinus zoon!’
De fakkels werpen breede glansen
Op d'oorlogsbuit, rondom geschaerd;
En 't is of vaendels, knotsen, lansen
Op 't wandenmarmer gaen aen 't dansen.
De rij der zilvren schilden baert,
Bij tooverachtig lichtgewiegel,
Alom een ronden vonkenspiegel.
Het lauwergroen kroont elk kapteel
Der zale, prachtig te allen kanten.
Het krielt van heir- en hoftrawanten,
Die hunkren naer dit schouwtooneel.
Volkwistig stort elk werelddeel
Zijn dischschat uit voor hunne voeten;
De wijn van Cecubum gaet rond.
Heil hem, die Cesar mag begroeten,
En voor hem buigen tot den grond!
De schare der germaensche slaven
Verschijnt, in needrig landgewaed,
Als schimmen stijgend uit den graven,
Met hollen blik en bleek gelaet,
Om 't harte des Romeins te ketelen,
Die de oogen wendt van hunnen stoet
Op Cesar, met beangst gemoed:
Zoo trotsig staren die vermetelen!
‘Brengt ons germaensche vrouwen thands,
Die 't oog betoovren door heur dans!’
| |
[pagina 8]
| |
En 't antwoord is: ‘Geene ademt langer:
Elkeene heeft, van fierheid zwanger,
Uit grouwel voor den slavenband,
Zich omgebracht met eigen hand.’
Men zwijgt, en onder die verwoeden,
Wier harten nog van rouwe bloeden,
Wier oog nog gloeit van torenstrael,
Sleept men ook Rotholf in de zael.
Hoog in Germaenje eens gezeten,
Torscht nu de held een ijzren keten;
Doch, een van Cesars oorlogsbend
Heeft dien vernederde herkend.
Er klopt in Rotholfs eedlen boezem
Een 't nootlot overheerschend hart.
Een grijze, 's Rijns doorluchte bard,
Die reeds hem in diens lentebloesem
Beminde, liet den held zijn luit.
Sints vloot ze in bardenzangen uit,
Om 't moedig volk ten strijd te rukken.
Men dacht, een God schonk hem zijn knots;
Hij stond in 't kampen als een rots;
En 't mocht den dappre schier gelukken
Ambiorix, zijn krijgsgenoot
En heer, te ontvoeren aen den dood.
‘'k Herken u, Rotholf, roept de trotsche
Romein, verzwolgen in 't genot:
De boei verving de luit en knotse.
Vereer in Cesar onzen God!’
Wat is het antwoord des gevangen?
Een blik en lach vol bittren spot.
| |
[pagina 9]
| |
‘Zing, slaef, ons een van die gezangen,
Waeraen germaensche zielen hangen;
Waerbij hunne opgevonkte moed,
Als een vernielziek vuer, ontsprankelt,
Bij d'ijdlen waen dat Rome wankelt,
En val aen 's overwinnaers voet!’
‘Romeinen, zingen!.... 'k heb gezongen.
Ik wijdde aen 't vaderland mijn lied,
En immer zong ik onbedwongen.
Bij Woden! tergt den vrijman niet,
Of vreest, dat, aller boei ontheven,
Mijn ziel haer toren op u schiet'.’
- ‘Vermeetle slaef! gij... wederstreven!
Ziet gij niet Cesars dreigend oog,
Dat bliksemend u tegenvloog?’
- ‘Welaen, Romeinen, 't is besloten:
Kent Rotholf, roept hij, strijdgenooten,
Zoo fier op ongerechten kamp!
Zijn moed is groot als onze ramp,
Ja, grooter nog... Hoort, weerelddwingeren,
Zoo 't zweven van heldhafte vingeren
Op 't speeltuig, uit den dwang ontwaekt,
U meer verlokt dan ons de dansen,
Waer onze wakkre jeugd voor blaekt,
Bij 't kunstig springen door de lansen!’
| |
[pagina 10]
| |
II.Germaenjes kostelikst kleinood,
Bard Rutgers hoogste welbehagen,
De aloude luit, die, vrij en groot,
In heuren wonderbaren schoot
Het lentgesuis der vrededagen,
Of 't stormgedruis der oorlogsslagen
Besluit, is aengebracht. Daer vat
En knelt de slaef den waerden schat
Blijde in zijn sidderende handen,
En prangt ze aen 't kloppend harte teêr,
Als vond hij op uitheemsche stranden
Een langvermisten liefling weêr.
Daer staet in diep gepeins de slave,
Zoo vrij van zin, - de bard zoo trotsch,
Opdat hij 's vrijmans adel stave;
En, duldloos, vol des zangergods,
Zijn gloênden boezem ingevaren.
Hij slaet, met vasten greep, de snaren
Stout aen, en sterrelings omhoog,
(Met opgespard, doordringend oog,
Gelijk een schutter) blijft hij staren.
Nu breekt hij los, en barst hij uit;
Nu klatert de onverslaefde luit.
‘Romeinen, Woden daelt, aen 't hoofd der heldenschimmen
De God daelt van zijn wooning af, -
De God des oorlogs, die van uit Germaenjes graf
De wraek gewapend zal doen klimmen.
| |
[pagina 11]
| |
Wees welkom, held, omgord met rosse leeuwenhuid!
Sla Rome wijd en zijd haer klauwen,
Ten roof van slaven, uit;
Germaensche zielen won ze niet ten buit.
Wat jammerleed ons moog' benauwen,
Wij knielen niet voor haer ontzach,
En, voelen we onze kracht op 't oorlogsveld verflauwen,
Wij sterven met een lach.
En waerom neêrgebukt voor Romes ijzren wetten,
Ook bij den blik des doods,
Daer Woden ons verschijnt, als in 't Walhalla grootsch?
Of zou een Cesar d'ijzren zool op 't harte ons zetten, -
Ons, mannen van het Noord; - ons, eeuwig vrijheidszaed?
Ik zag dit rijk, dat mensch- en Godendom wil tergen;
Ik zag die opgestegen dwergen
Rondwroeten in den draf van weelde en overdaed;
'k Verbleekte, bloosde, en wendde van de zeven bergen
Het verontwaerdigde gelaet.
Wat zegt de trotsche Stad, met heuren pronkpilaren,
Met heur paleizen, en heur marmeren altaren,
Voor hem, die 't oud Germaenje en zijne hutten kent?
Een sterke vrouw, die 't mildgezegend bed niet schendt;
Een blond en blozend kroost, met uitgezetten schouderen,
Met breedgewelfde borst, als evenbeeld der ouderen;
En dieren, tot den ploeg en jachtspriet opgeleid,
Ziet daer Germaenjes schat, Germaenjes heerlikheid!
Groot is het door zich zelven,
Groot zijt ge door uw pracht.
Of waent ge mooglik, o Romeinen, trotsch geslacht,
Dat ons de heemlen niet plechtstatig overwelven,
Wanneer onze offerand den Goden wordt gebracht?
| |
[pagina 12]
| |
Ons is het heiligdom der ongemeten bosschen,
U, steenen tempels, opgericht door menschenhand;
Ons, de onafzienbre Rijn; u, 't kleene Tiberstrand;
Ons, Wodens eikenstam; u, Bacchus druivetrossen.
Wij maken niemand slaef, en blijven vrank en vrij.
Gij hebt het Kapitool; 't graf en 't Walhalla, wij.
't Walhalla!... ja, gij wenkt, o Woden, 't oog ontfonkeld.
Gij hebt de blonde lok, die u den hals omkronkelt,
Volheerlik omgeschud.
Triomf! ik zie de zonen
Van 't eeuwigvrije woud en de eeuwigvrije hut.
Ik zie mij Woden met een liefdeblik beloonen.
Duik, Tiber!... Daelt, paleizen!... Kapitool, zink neêr
In 't stof!... Ik zie Germaenjes helden weêr.’
| |
III.Geen sterfling langer, maer begeesterd,
Van zangerwellust overmeesterd,
Legt hij het speeltuig neêr, en breidt
Zijne armen uit, vol zaligheid,
D'onsterfeliken dooden tegen.
En Cesars helden?... o, zij zwegen;
Zij zwegen voor die majesteit.
Zoo zwijgt het ruime in de aeklige ure,
Wanneer des zomers de nature
Verstikt, bij angstig stormgebroei,
En de adem bang en immer banger
Hijgt naer verlichting uit dier boei;
Ja, Cesar zelf zweeg voor den zanger.
| |
[pagina 13]
| |
Stil bloosde voor dit toongeluid
Een roomsche dichter, diepverslagen.
En weder stroomt, bij 't hart aen 't jagen,
De bard in zielverrukking uit.
‘Daer staet ge, Ambiorix, naest Woden, hoogverheven,
O held, die ons met hoogmoed wederziet.
De zweep der heerschzucht heeft ten strijde u nooit gedreven:
Als een verslaver, of verslaefde dacht gij niet.
Ontsluit uw vrijen blik; schouw neder op die slaven
Der wellust, in den nacht der brasserij begraven,
Met roozen om het hoofd, den beker in der hand;
Die aen den wenk eens meesters hangen,
Die sneven, om een blik van zijn genâ te ontfangen.
Gij zegepraelde alleen: gij vielt voor 't vaderland.
Onsterflik zal uw naem beklijven,
Groot als uw vrijheidszucht en moed, germaensche held,
Gerezen tegen list, en krijgskunst, en geweld!
Gij bloost te rechte hier; niet langer wilt ge blijven,
Waer hoogmoed zetelt, pracht en weelde 't al verpest.
Op gouden wolkenkoets zie ik u verder drijven,
Ten lansenspel bereid in 't zalig luchtgewest.’
Hij zwijgt, en hijgt, gelijk vermand
Van rouw, bij 't denkbeeld: Vaderland!
't Is of zijn oog een vaert van schimmen
Stil opvolg', die ten hooge klimmen.
Den roomschen dichter, wien de ziel
Verschriklik woelde en barnde, ontviel
De lier, en, met verbleekten kaken,
Ontsluipt hij aen de feestvermaken.
| |
[pagina 14]
| |
Een dof gemor bromt door de zael;
Der hand ontzinkt de nektarschael;
De vuist der helden beeft, verkrimpend,
Om d'armen slaef, op Rome schimpend
In 's vrijmans ongehoorde tael,
Den stouten gorgel toe te nijpen,
Of eenig wapentuig te grijpen
Daer hangend, rood nog van den strijd,
Dat dien baldadige kastijd'.
Maer Cesar, 't voorhoofd neêrgebogen,
Heeft niet gewenkt, van wrok ontgloeid:
Hij schijnt aen 't lied eens slaefs geboeid.
Op hem alleen vest Rotholf de oogen,
En nauwlik bergt de vorst zijn schrik
In 't hart. Hij siddert voor dien blik,
Gewapend met een vreemd vermogen.
| |
IV.En onverwacht, bij zichtbaer boezemslaen,
Vat weêr de slaef het speeltuig aen.
Geklommen op de breede vlerk
Der geestdrift, drijft hij stout en sterk
Omhoog, ver boven de aerd.
't Is de adelaer die hongrig staert,
En neêrstort op zijn prooi; als klemde hij ze in 't hart,
Roept de opgetogen bard:
‘De luit, forsch als 't gebrul der leeuwen,
Dreune, en doorklink' de volgende eeuwen!
O Rutger, die haer eerst bezieldet met uw woord,
Gij dagvaert mij naer 't zalig schimmenoord,
Naer 't schoon paleis der deugd, het eeuwig gloriewonder,
| |
[pagina 15]
| |
Door uw verheven lied verrukt.
O meester, spreek in haer, en zij die toon een donder!
Dat Romen er voor zwijge, en zij bezwijke er onder,
Van slavenangst in 't stof gedrukt!’
*
‘Ja, Rome, ge zijt fier. Uw onverwonnen arend,
Den bliksem in den klauw, alom vernieling barend,
Verbreidt de vleugels van zijne oorlogsheerschappij,
Vliegt tot des aerdrijks einde, en, schietend uit den wolken,
Stort op de kudden van de volken;
Ja, Rome, ge zijt fier, maer zijt niet langer vrij.
De keten, die ge torscht, doet gij ons tegenkletteren.
En wie geeft u het recht, het menschdom te verpletteren,
Barbaer te noemen, wie in 't stof voor u niet zonk;
Van op uw zegekoets de vrijheid te verlagen,
Opdat die vlam der oude dagen,
Lang in uw borst gedoofd, geen sterfling meer ontvonk'?
Kunt ge in 't onschuldig bloed alleen dan zegepralen?
Moet bloed altijd de lust van 't roomsche volk betalen?
Uw schouwburg dreunt van vreugd, als donderde een orkaen,
Wanneer het slavenbloed er stroomt en gudst bij plassen.
U zal een wraekstorm tegenwassen:
Gij leefdet in het bloed, gij zult in 't bloed vergaen.
‘Carthago moet verdelgd!’ herinnert ge u die woorden,
Herhaeld op 't Kapitool, als nijdig sein van 't moorden?
Eens slaet het uer, dat u dezelfde kolk verzwelgt;
Eens roept de vijand uit, bij de afgeschudde keten,
Al peinzend, gram op puin gezeten
Daer, waer Carthago stond: ‘Ook Rome moet verdelgd!’
| |
[pagina 16]
| |
Eerst zal het lemmer van uw wreede moederhanden
Heerschzuchtig wroeten in uw eigene ingewanden,
En verre van zijn haerd verschopt ge uw kroost. De vloed
Van Rome zal, verbaesd opbruisend, bloedig vlieten,
Als 't volk er lijken in zal schieten
Van meesters, u den nek verplettrend met hun voet.
Dan zult gij aen u zelv' 't gehoonde menschdom wreken,
Door eigen zwaerte neêrgedrukt. Hoor toe!... Daer breken
De Noorderstormen uit, en stuiven naer uw grond.
Uw vesten zinken neêr, gelijk uw zegebogen.
De zeven bergen doorgevlogen,
Weêrgalmt uw klaeggeschrei, woest uitgemoorde, in 't rond.
Waer staet nu de Eeuwge stad, wier voetstap de aerd bemorste
Met bloed, die op haer kruin een oogst van lauwren torschte?
Haer stap verdween van de aerd; haer kruin, bedekt met slijk,
Bezweek. Waer stond ze?... Ziet! hier vielen heure slaven;
Daer ligt ze in schand begraven,
En 't roofgevogelt krast op 't koninginnelijk.’
| |
V.Dat was gezang, als krijgsgeschal,
Bij 't rammelen der slavenketen;
Dat was gezang; dat waren kreten
Van wrok en wraek, hun toegesmeten
Door 't fier Germaenje, door 't heelal:
Dat was 't orakel van hun val.
| |
[pagina 17]
| |
En Rotholf zwijgt, zijn boei vergeten.
Nu beeft, verkrompen in zijn niet,
Het vleiersbroed, en hun geweten
Ontwaekt, en staert op 't zwart verschiet.
Die vanen, om de zael gehangen,
Bezielen zich: 't is 't schimmenheir,
Dat bij germaensche vloekgezangen,
Hun toevliegt met ontzachbre speer;
Die schilden weemlen heinde en veer;
't Zijn wrekers in het stael geschoten;
Die knotsen plettren den Romein;
Aen Cesar, 't hoofd dier vloekgenooten,
Verspat het overtrotsche brein.
Op purpren dischspond neêrgelegen,
Waent hij dien vloekzang opgestegen
Tot voor den zetel van Jupijn,
Die, door der menschen leed bewogen,
In 't einde zijn beminnende oogen
Op d'onverslaefbren vader Rijn
Wendt, en de vorst, met schrik omtogen,
Ziet reeds het dreigend Noord gevlogen
In laeie vlam: als 't vuergebergt,
Dat lange smeult, maer oppermachtig
Eens, zijner lange rust indachtig,
Zoenoffers voor zijn kaken vergt.
Reeds ziet hij de Eeuwge stad, zoo prachtig,
Diep neêrgebonsd in schandenacht -
En in haer vest, beroofd van kracht,
Alom de krijgsvernieling spooken,
En 't menschdom eindelik gewroken
Op 't volk van wellust en van bloed.
Reeds hoort hij 't kraken van zijn zetel.
| |
[pagina 18]
| |
Het zwaerd van Nemesis behoedt
Den bard, heldhaftelik vermetel,
Voor elke straffe. Ja, de moed
Ontbreekt geheel den werelddwinger,
Om hem door d'opgestoken vinger
Te werpen, bij het feestgehuil,
In d'opgespalkten leeuwenmuil.
Maer de eedle man, die mocht getuigen
Voor vaderlaud en vrijheid, voelt
Zich weêr op aerde, bij die vuigen,
En roept, terwijl zijn toorn nog woelt:
‘O bronwel van mijn zielverrukken,
Gij, die de deugd bezingt en wreekt,
Thands hebt gij uitgediend’ Hij breekt
Germaenjes lier, en smijt ze aen stukken
Op 't vloergesteente, en trappelt haer
In 't aenschijn van de roomsche schaer,
Die voor de macht des lieds moest bukken.
|
|