Het oude Nederlandsche lied. Deel 3
(1907)–Florimond van Duyse–
Auteursrecht onbekend
[pagina 2265]
| |
A. 1.
O ghi die Jesus wijngaert plant,
verblijt u op dat soete lant,
daer ghi sijt toe vercoren.
2.
Die cierheit is onsprekelic,
die blischap onbegripelic,
die u daer sal gheburen.
3.
Die claerheit, vroocht ende suverheit,
die Jesus u daer heeft bereit,
en is u niet te noemen.
4.
Jerusalem ist lant sijn naem,
vol heilicheden seer bequaem,
vervult mit allen vroochden.
5.
Van hen en comt daer niemant in
dan die int herte draecht Jesus min
ende is verciert mit doochden.
6.
Dus is hi die sijn wijngaert plant
ende naerstich dient, hem seer verlanct
om corts bi hem te comen.
| |
[pagina 2266]
| |
7.
Tsal ewich duren sonder verganc,
het is veel clare dan claer gout,
verciert mit gulden bloemen,
8.
Die clare blenken dan die maen;
die sonne si ooc boven gaen
mit haren soeten roke.
9.
Van puren gout ist schoon paveit,
mit soeten rosen overleit,
die sullen ewich duren.
10.
Och boven al Marien soon
is daer so wonderlike schoon,
diet lant u heeft ghewonnen.
11.
Hi is so soet, ghenoechelic,
veel clare, schoonre onghelic
dan hondert dusent sonnen.
12.
Hi sit daer in dat soete lant,
sijn lieve vader ter rechter hant
voor alle creaturen.
13.
Die hem aenschout is so verblijt,
tien dusent jaer dunct hem gheen tijt;
tis waer, diet kan versinnen.
14.
Want reden, die tijt en is daer niet
daer nimmermeer en is verdriet
van buten noch van binnen.
15.
Men is daer ewelic vro ende bli,
van allen sorghen is men vri,
daer en mach gheen weelde ghebreken.
16.
Maria is daer die coninghinne
al reine maechden haer ghesinne,
die Jesu sijn vercoren.
17.
Maria boven al is ghemint
van des coninghes soon; haer lieve kint,
als balsaem onder den doornen.
18.
Hoe claer, schoon ende suverlijc
dat si daer is in haers kindes rijc,
en is u niet te noemen.
| |
[pagina 2267]
| |
19.
Haer croon blinct wonderlike seer,
al gulden lelien sijn haer cleet,
gout rosen haer saphieren.
20.
Recht als die sterren ende maen
hier van der sonnen licht ontfaen,
so doen van haer alle sielen.
21.
Haer rooc gaet boven alle cruut,
ende boven cimbalen haer gheluut
ende al tgheselschap der pipen.
22.
Die borghers draghen al een croon,
si singhen dattet clinct in den troon:
‘osanna, alleluia!’
23.
Maer ooc der maechden sanc is schoon
die singhen mit des conincs soon
ende mit die maecht Marien.
24.
Hoe dat kint hout hemelrijc,
hoe schoon, claer, soet ende wonderlijc,
en can gheen mensch begripen.
25.
Haer croon heeft om enen rosenkrans,
si singhen mit Jesum aen den dans
ende loven sonder merren.
26.
Dat cransken heeft so groot virtuut:
elc roosken gheeft meer claerheit uut
dan sonne, maen ende sterren.
27.
Gheen cruut op aertrijc is so goet,
dat ruken mach alst cransken doet,
al waer alle cruut fiolen.
28.
Si horen ooc dat soete gheluut:
comt mijn gheminde, soete bruut,
ende rust in minen armen!
29.
Si sijn bevaen mit Jesus min
als Cherubin ende Seraphin,
van groter minnen si bernen.
30.
Ghelijc die sonne is haer aenschijn,
si volghen dat soete lammekijn,
ghecledet mit witten stolen.
| |
[pagina 2268]
| |
31.
Die enghelen ende sielen sijn ghemeen
ende singhen blidelic over een
den coninc van den trone.
32.
Lof, eer si u, heer Sabaoth
almachtich, heilich, ewich God,
een wesen, drie personen!
33.
Ghi sijt die ewich is gheweest,
ende hemel ende aertrijc mit u gheest
doet vrolike jubileren.
34.
Och tis hem seer behaghelijc
te horen van dat soete rijc,
die eerberlike leven.
35.
Die Jesum dienen trouwelic,
sinen wijngaert planten si boudelic,
die werelt si begheven.
36.
Want als haer tijt hier is ghedaen
sal hi se blidelic daer ontfaen,
ghelijc die sonne vercieren.
37.
Ic en heb u te veel ooc niet gheseit:
dat lant en is noch bet bereit
dan enich mensch can ghedenken.
38.
Plant vri, ghi sult daer sijn verblijt,
maer siet dat ghi ghestadich sijt,
u tijt die naect allenken.
39.
Dat Jesus u daer sal ontbien,
u werken sal hi oversien
ende u nae doochden lonen.
40.
Och waerlic, hi is seer verblint
die tijdelic voor ewich mint
ende wil dit lant vergheten.
41.
Nochtan wel siet sijn fondament
dat schoon vercierde firmament
mit sterren ende planeten.
42.
Och God verleent een ieghelijc
omt lant te denken op aertrijc
ende daer nae te bewonen!
| |
[pagina 2269]
| |
7, 1. t.: Het sal. - 7, 2. t.: tis schoonre dan waert van gout. - 8, 2. t.: te boven. - 8, 3. H.v.F. stelt: bloemen (roke). - 11, 2. t.: veel schoonre ende clare. - 12, 1. lant = de hemel; cf. patria in de hymnen; b.v. ‘Verbum supernum prodiens // nec Patris’, enz. slotvers. - 15, 1. t.: vro ewich. - 15, 3. ghebreken = ontbreken. - 17, 2. des bijgev. door H.v.F. - 17, 3. onder doren. - 18, 1. So claer, so vrisch, ende s. - 19, 3. B, str. 7 en C, str. 11 hebben sampielen en sampellen. Zooals D.F. Scheurleer, Een dev. en̄ pr. b., aanmerkt, moet men in A lezen in plaats van saphieren, sappinen. Vgl. Kilaan op ‘Sappine’ = sandaal. - 21,1. rooc = geur. - 21, 3. pipen, meerv. van pijp, fluit. - 22, 1. t.: Die burgheren. - 24, 1. Hs. 8,185 Hoe dat clincket overt hemelrijc; vgl. B, 8, 2, - 25, 2. t.: si sinct; vgl. B, 9, 2 en C, 14, 2, en zie over den maagdendans de aant. hiervoren, bl. 2260, str. 6. - 25, 3. merren - vertoeven. - 26, 1. t.: groten. - 29, 3, t.: liefden (minnen). - 30, 3. t.: gheciert mit, enz. - 31, 1. ende bijgev. door H.v.F. - 31, 3. t.: van der tronen. - 32, 2. t.: ewich heilich God; hemelrijc. - 33, 3. t.: dat eerlike; vgl. B, 11, 9. - 35, 1. t.: Ende die, enz. - 37, 1. t.: so veel niet gheseit. - Hs. 8,185: Ic en hebt so wael ooc niet gheseit. - 39, 1. t.: u sal daer. - 39, 3. t.: nae u. - 40, 2. t.: die tijtlic voor ewich mint; - H.v.F.: het ewich. Vgl. B, 15, 2. - 42, 1. t.: verlient. | |
[pagina 2270]
| |
1.
O ghy, die Ihesus wyngart plant,
verbliit u op dat suete lant,
daer ghi toe siit vercoren;
die cierheit is onsprekelic,
die bliiscap onbegripelic,
die u daer sel geboren;
die claerheit, vreed, vroechd, suverheit,
die Ihesus u daer heeft bereit,
en is u niet te nomen.
2.
Iherusalem ist lant syn naem,
veel heilicheden scoen, bequaem,
vervult mit allen vruechden;
van heen en coemt daer niemant in,
dan die int hert draecht Ihesus myn,
end is verciert mit doechden.
Dus is hi, die syn wyngart plant,
end neerstich dient, hem seer verlanct,
om corts by hem te comen.
3.
Och hoe onsprekelike claer,
dat God daer is, ons lieve Vaer,
is wonder, meer dan wonder.
Hi is, die ewich is geweest,
end allen dingen wesen geeft
daer boven end hiir onder;
uyt hem vloyt alle sueticheit,
die haer soe vaerd end wyde spreyt
al tot tlants gulden muren.
4.
Syn enich kynt, Marien soen,
is daer soe wonderlike scoen,
diet tlant u heeft gewonnen;
hi is soe suet, genuechelic,
veel scoenre, clarer ongeliic,
dan hondert dusent sonnen;
hi sit daer, in dat zuete lant,
syn lieve Vaer ter rechter hant,
voer allen creaturen.
5.
Die hem anscout, is soe verbliit,
tien dusent iaer dunct hem gheen tiit,
tis waer, diet can versinnen;
| |
[pagina 2271]
| |
want reden, die tiit en is daer niet,
daer nymmermeer en is verdriet
van buten noch van binnen;
men is daer ewich vroem end bly,
van allen sorgen is men vry,
daer mach gheen weeld gebreken.
6.
Maria is daer coninghin,
al reinen maechden haer gesyn,
die Ihesu syn vercoren;
mer si is boven al ghemint
van coninx soen, haer lieve kynt,
als balsom onder doren;
soe claer, scoen, friisch end suverlic,
dat si daer is in haer kynts riic,
en is u niet te spreken.
7.
Haer croen die blenct daer wonderlike seer,
al gulden lelien syn haer cleer,
gout rosen syn haer sampielen;
recht als die sterren ende maen
hier van die sonne licht ontfaen,
soe doen van haer die zielen;
haer roec gaet boven alle cruyt,
end boven simbalen haer geluyt
end al gescal der pipen.
8.
Die borgers dragen al een croen
end singen, dat klinct in den troen:
‘Osanna, alleluya!’
Mer och der maechden sanc is scoen,
die singen mit des coninx soen
end mit die maecht Maria;
hoe dat luyt over hemmelriic,
hoe scoen, claer, suet end wonderlic,
en mach gheen mensch begripen.
9.
Haer croen heeft om een rosen crans,
si singen mit Ihesu aen den dans
end loven sonder merren;
dat cranskyn heeft soe groet virtuyt,
elc roeskyn geeft meer clairheit wyt,
dan sonne, maen end sterren;
| |
[pagina 2272]
| |
gheen cruyt op eertriic is soe guet,
dat ruken mach, alst cransken doet,
al waer oncruyt fiolen.
10.
Si horen och dat suet geluyt:
‘coemt myn gemynde, suver bruyt,
end rust u in myn armen;’
si syn bevaen mit Ihesus myn,
als Cherubin end Seraphin,
van groter lieft si bernen;
gheliic die son is haer aenschyn,
si volgen tsuete lammekyn,
ghecleet mit witten stolen.
11.
Die engel en zielen syn gemeen
end singen blide onder een
den coninc van den thronen:
‘loff, eer si u, heer Sabaoth,
almachtich, ewich, heilig God,
een wesen, drie personen.
Ghi siit, die ewich heeft geweest,
end hemel, eertriic mit u gheest
doet vrolic iubilieren.’
12.
Och tis hem zeer behachelic
te horen van dat suete riic
die eerbairliken leven
end dienen Ihesu trowelic,
syn wyngart planten wunelic;
die werrelt si begheuen;
want als haer tiit hier is gedaen,
sal hi sie lieflic daer ontfaen,
gheliic die son vercieren.
13.
Tsal ewich duren, sonder ow,
tis scoenre veel, dant waer van gow,
verciert mit gulden bomen,
die clarer blencken dan die maen,
die sonne si te boven gaen
mit haren sueten bloemen;
van puren gow ist scoen paveyt,
mit sueten rosen al doerleyt,
die sullen ewich duren.
| |
[pagina 2273]
| |
14.
Ic heb soe veel u niet geseit,
dan tland en is noch bet bereit,
dan enich mensch mach dencken;
plant vry, ghy selt daer syn verbliit;
mer siet dat ghi ghestadlich siit,
ju tiit die naect al lencken;
als Ihesus u daer sal ontbien,
ju werken sal hi oversien
end nae u doechden lonen.
15.
Och wairlic, hi is seer verblint
die tiidelic voer ewich mynt,
end wil dat lant vergheten;
nochtans wel siet syn fundament,
dat scoen vercierde firmament
mit sterren end planeten.
Och God, verleent een yegelic,
omt lant te dencken op eertriic
end daernae te bewoenen!
2, 4. van heen = van hier. - 5, 4. want reden = immers. - 6, 9. spreken = zeggen. - 7, 1. die bijgev. - 7, 3. sampielen = sandalen. Zie A, str. 19. - 9, 2. Vgl. C, 14, 2. - 9, 8. t.: als cransken. - 10, 2-3. Hooglied, 2, 17. - 12, 5. wunelic, het adj. van wonne. - 13, 1. ow = oude, jaren. - 14, 6. ju = uw. - 15, 2. t.: die tiitlic, enz. | |
[pagina 2274]
| |
1.
Ghi die Iesus wijngart plant,
verblijt u op dat soete lant,
daer ghi sijt toe vercoren;
die cierheyt is daer onsprekelijc,
die blischap onbegripelijck,
die u daer sal gheboren.
2.
Die claerheyt, vruecht uwer suyverheyt,
die u daer Iesus heeft bereyt,
die en is u niet te noemen.
Ierusalem eest lant ghenaemt,
vol heylicheden schoon bequaem,
verciert met alle vruechden.
3.
Van hier so en coemter niemant in,
hy en draecht int herte Iesus min,
ende is verciert met duechden.
So is hi die Iesus wijngaert plant,
Iesum neerstelijck te dienen hem seer verlanct,
om corts bi hem te comen.
4.
Het sal daer dueren sonder verganck,
het is veel schoonder dan oft waer van gout,
verciert met gulden bloemen,
die scoonder blincken dan die maen;
die sonne si te boven gaen
met haren soeten bloemen.
5.
Van pueren goude ist schone ghepaveyt,
met soete rooskens overspreyt,
die sullen daer eewich dueren.
Och hoe onsprekeliken claer,
dat God daer is, ons lieve Vaer;
tis wonder meer dan wonder.
6.
Hi is die eewelijc heeft gheweest,
die allen dinghen sijn wesen geeft,
hier boven ende ooc hier onder;
wt hem vloeyt alle soeticheyt
dye haer so verre, so wijt wt spreyt,
al tot des lants gulden mueren.
7.
Hi is een eenich kint, Marien soon,
ende is daer so wonderliken scoon;
die ons dlant heeft ghewonnen,
| |
[pagina 2275]
| |
hi sidt daer in dat soete lant,
sinen lieven Vader ter rechter hant,
voer alle creaturen.
8.
Die hem aenscout, is so verblijt,
thien duysent iaer en dunct hem gheen tijt,
tis waer diet can versinnen;
want den tijt en is daer niet,
daer nemmermeer en is verdriet
van buten noch van binnen.
9.
Men is daer altijt vro en bli,
van alle sorghen is men vri,
daer en can gheen weelde gebreken;
tis so soet ende genoechelijc,
veel scoonder, claerder ongelijc
dan hondert duysent sonnen.
10.
Maria is daer coningin;
alle reyn maechden sijn haer gesin,
die Iesus heeft vercoren;
maer si is boven al bemint
van sconincx soon, haer lieve kint,
als balsem onder den doren.
11.
Haer croon blinct wonderliken scoon,
met gulden lelien cleet se haer soon,
gout rosen sijn haer sampielen;
recht als die sonne ende ooc die maen
die vander sonne haer licht moet ontfaen,
so doen van haer de sielen.
12.
Haren roke gaet boven alle cruyt,
ende boven cymbalen hare gheluyt
ende alle ghescal van pipen;
die borghers draghen daer al een croon,
sij singhen dat clinct inden throon:
‘Osanna, alleluya!’
13.
Daer is der maechden sanck so scoon,
si singhen daer met des conincx soon
ende met der maghet Maria.
Och, hoe dat luyt over hemelrijc,
so scone, so claer, so ghenoechelijck,
en can gheen mensch begripen.
| |
[pagina 2276]
| |
14.
Haer croone heeft eenen rosen crans,
si gaen met Cristo aen den dans,
sij loven God sonder merren;
dat cransken is van sulcker virtuyt,
elck roosken gheeft meerder claerheyt wt
dan sonne, mane en sterren.
15.
Gheen cruyt op aerden en is so soet
dat riect ghelijc dat cransken doet,
al waer alle cruyt fioletten;
sij hooren ooc dat soet gheluyt:
‘coemt mine beminde, suyver bruyt,
rust nu in mijn armen beyde.’
16.
Si sijn bevaen met Iesus min
als Cherubin ende Seraphin,
van groter liefden si vloeyen;
ghelijc de sonne is sijn aenscijn,
si volgen dat soete lammekijn,
ghecleet met witten stolen.
17.
Die enghelen, die sielkens sijn al ghemeen,
sij singen soe blidelijcken onder een
voer den coninc vanden troone:
‘lof si u, heere van Sabaoth,
almachtich, ewich, heylich God,
een wesen in drie personen;
18.
‘Ghi sijt die ewich heeft gheweest,
in hemele, in aerde, met uwen gheest
doet vrolijck iubileren.’
Och, this so ghenoeghelijck
te hooren van dat soete rijck
die eerbaerlijcken leven
19.
Ende dienen Ihesum trouwelijc;
sinen wijngart planten si blidelijc,
dese werelt si begheven;
maer als haren tijt is ghedaen,
sal hyse lievelijck ontfaen,
ghelijc der sonnen verheven.
20.
Och waerlijck, hi is so seere verblint
die dit tijtlijcke goet voert eewich bemint,
en wil des lants vergheten;
| |
[pagina 2277]
| |
nochtans sien sij dat fundament,
dat wel vercierde firmament
met sterren ende met planeten.
21.
Ic en heb u niet soe veel gheseyt,
dit lant en is veel bat bereyt
dan eenich mensch can dincken;
plant vry, ghi sult daer sijn verblijt,
mer siet dat ghi ghestadich blijft,
uwen tijt die naect allincken,
22.
Dat Iesus u daer sal ontbien;
u wercken sal hi oversien
ende na u duechden loonen.
Och God, verleent een yegelijc
op dat lant te dincken, hier op aertrijck,
en dat namaels te bewonen.
1, 6. gheboren, gebeuren. - 2, 2. t.: die u Jesus daer, enz. - 3, 4. t.: so sijnse .... planten. - 3, 5. t.: hen. - 5, 1. Dit is een schoon s.b.: gheplaveyt. - 9, 4. genoechlijc. - 9, 5. claerder ongelijc, ja, nog klaarder. - 10, 1, 2. coninginne; gesinne. - 10, 5. t.: lief. - 11, 3. t.: sampellen, sandalen; zie A, 19, 3. - 12, 6. t.: Osanna alleluya a a a a. - 13, 5. t.: ghenoechlijk. - 14, 2. Aangeh. door Dr. G. Kalff, Het lied in de M.E., bl. 524. - 17, 6 en 18, 1. - 18, 6 en 19, 1; de strophen loopen ineen; cf. 21, 6 en 22, 1. | |
Tekst.A. Hoffmann v.F., Niederl. geistl. Ldr., 1854, nr. 102, bl. 200. Dit is de wise: ‘Die meie wil ons mit ghelen bloemen schenken // des vervrouwen...’, naar het Berlijnsch 15de-eeuwsch Hs. 8,190. - Hierboven duiden wij de veranderingen aan door H.v.F. aan den tekst toegebracht. - Eene tweede lezing doet zich voor in het Berlijnsch 15de-eeuwsch Hs. 8,185, waarvan de varianten door H.v.F., t a.p., worden opgegeven. | |
Melodie.Bäumker, Niederl. geistl. Ldr., nr. 77, Vierteljahrsschrift, 1888, bl. 315, naar het Hs. 8,190. Bäumker merkt aan, dat de eerste helft der melodie overeenstemt met de zangwijs van een Duitsch geestelijk lied te vinden in een liederboek van 1602, herdrukt in 's schrijvers werk: Das katholische deutsche Kirchenlied, 1886, I, nr. 177, bl. 423:  | |
[pagina 2278]
| |
 O Her - re Gott das seynd dein Ge - bott,
Wir sol - len glaubn an ei - nen Gott,
nicht eyt - len schwe-ren bey seim Nam,
Die hei - lign Täg fey - ren recht und schön,
Ky - ri - e e - lei - son.
Vgl. den aanvang van de melodie hierna: ‘Ave Maria, maghet reyn’. Deze zangwijs neemt haren oorsprong niet in de thema's van den kerkzang, maar wel in de ‘vrije compositie’; zie onze verhandeling: De melodie van het Nederlandsche lied, 's-Grav. 1902, bl. 146 vlg. De vrije compositie had dus mede hare formules. | |
Tekst en melodie.B. Bäumker, Niederl. geistl. Ldr., nr. 9, bl. 182, naar het Weener 15de-eeuwsch Hs. 7970. | |
Tekst en melodie.C. Een dev. en̄ prof. boecxken, Antw. 1539, nr. 38, uitg. D.F. Scheurleer, bl. 57, en aant. bl. 321, hierboven weergegeven; - naar dezelfde bron: Dr. J.G.R. Acquoy, Middeleeuwsche geestelijke liederen en leysen, 's-Grav. 1888, nr. 17, bl. 34, en J.C.M. van Riemsdijk, Vier en twintig liederen uit de 15de en 16de eeuw, Amst. 1890, nr. 7, bl. 13. - Den laatsten notenbalk te lezen met f-sleutel, op de vierde lijn, zooals de tonaliteit vereischt. Bij C sluit zich de lezing aan, voorkomende in: Dit is een schoon suyverlijck boecxken, (geest, goedk. Antw. 1570), Amst. Corn. Claesz., z.j., bl. 52. vo, ‘op de wijse: Het voer een maechdeken over den Rijn’. Zie hiervoren I, nr. 213, bl. 781, de melodie: ‘Het voer een maechdelijn over rijn’, die verschillend is en overigens op anderen strophenbouw berust. Alhoewel nog in verband met den Latijnschen kerkzang en met Gevaert's 3de thema, behoort deze melodie reeds tot de vrijere compositie. Zie onze voornoemde verhandeling, bl. 98-9. |
|
