Het oude Nederlandsche lied. Deel 3
(1907)–Florimond van Duyse–
Auteursrecht onbekend
[pagina 2235]
| |
A.1.
‘Heffe op dijn cruce, mijn alreliefste bruut,
volghe mi nae ende ganc dijns selves uut,
want icket ghedraghen heb voor di;
heefstu mi lief, so volghe mi.’
2.
- ‘O Iesu, alreliefste heer,
ic bin noch jonc ende daer toe teer;
ic heb di lief, dat is immer waer,
mer dijn cruce dat is veel te swaer.’
3.
- ‘Ic was noch jongher doe ic dat droech,
claghe niet, du biste sterc ghenoech;
wanneer du biste out ende cout,
so en heefstu des cruces gheen ghewout.’
4.
- ‘Wie mach ic liden dat bedwanc?
Der daghe is vele, dat jaer is lanc;
ic bin des cruces onghewoon:
och spaert mi, mijn alreliefste brudegom.’
5.
- ‘Hoe bistu, lief, dus haeste verleghen?
Du moetste noch striden al dijn daghe;
ic wil castien dijn jonghe lijf,
du wordest mi anders veel te stijf.’
6.
- ‘Here, dattu wilste dat moet immer wesen,
mer des cruces en mach ic niet ghenesen;
mer wilstuut hebben dat icket sal draghen,
so moet ic crenken ende versaghen.’
7.
- ‘Waenstu in den rosen te baden,
du moetste eerst door die doornen waden;
siet aen dijn cruce ende aen dat mijn,
hoe onghelijc swaer datse sijn.’
| |
[pagina 2236]
| |
8.
- ‘Wi lesen in der heiligher schrift:
dijn juc is soet, dijn borden sijn licht;
hoe bistu mi dus anxtelike hart;
och spaert mi, mijn alreliefste brudegom saert.’
9.
- ‘Onghewoonte beswaert den moet,
mer lidet ende swighet, het wort noch goet;
mijn cruce dat is so costeliken pant,
dien ic dat gonne dat is mijn vrent.’
10.
- ‘Dinen vrienden ghevestu weinich troost:
mi gruwelt voor den swaren last;
ic sorghe ic en sals niet moghen herden:
och lieve here, wes sal mijns ghewerden?’
11.
- ‘Dat hemelrike dat lidet ghewout,
mer du bist noch van minnen cout;
heefstu mi lief, het wort noch goet,
want rechte minne maket al dinc soet.
12.
- ‘Och here, gheeft mi der minnen brant,
mine crancheit is di wel becant;
laetstu mi op mi selven staen.
so weetstu wel dat ic moet vergaen.’
13.
- ‘Ic bin swart ende suverlic,
ic bin suur ende minnentlic,
ic gheve den arbeit ende rast:
betrouwe op mi, so staestu vast.’
14.
- ‘Och here, oft immer wesen mach,
des cruces neem ic gheen verdrach,
mer wilstuut hebben ende moet dat immer sijn,
so gheschie dijn wille ende niet die mijn.’
15.
- ‘Tot hemelrike en leit maer enen wech,
dat is allene des crucen wech;
al u weldaden ende ewich heil
staen anden cruce: nu kiest of deilt.’
16.
- ‘Soude ic dijn rike ende hulde verliesen,
ic woude eer hondert crucen verkiesen;
here, ghevet macht ende lijtsaemheit,
ende cruce mi wel, het si mi lief of leit.’
| |
[pagina 2237]
| |
17.
- ‘Ist dat dit cruce ten herten gheit,
so denket wat ic di hebbe bereit;
mi selven gheve ic di te loon
ende mitten enghelen die ewighe croon.’
18.
- ‘Liden is mijn naeste cleit,
een mantel van liden is mi bereit,
si is ghevoedert mit verdriet.
Och leider ic en canse versliten niet,
eer ic coom uut deser werelt verdriet.’
1, 2. ganc. enz. = verzaak u zelven. - 2, 2. daer toe bijgev. - 4, 1. mi bijgev. - 6, 4. versaghen = vreezen. - 7, 1. t.: sich aen - 8, 1-2. Matth. XI, 30. - 10, 3. = ik vrees het niet te kunnen uithouden. - 11, 1. Tot het bekomen van het rijk der hemelen wordt kracht, moeite geëischt. Matth. XI, 12. - 13, 1. Hooglied I, 5. - 14, 2. = van het kruis word niet ontslagen. - 14, 4. Lukas XXII, 42. | |
[pagina 2238]
| |
3.
- ‘Ic was seer ionc doen ic dat droech,
en claecht niet, ghi sijt sterck ghenoech;
mer als ghi sijt van minnen cout,
so en hebdy des cruycen gheen ghewout.’
4.
- ‘Hoe mocht ic liden dit bedwanc,
der daghen sijn vele, dat iaer is lanck,
ik ben des cruycen onghewoon,
o schoone, mijn alderliefste schoon.’
5.
- ‘Hoe sidy, mijn lief, dus seer beswaert?
Ghi moet noch striden, weest onvervaert;
ick wil castien dijn ionghe lijf,
ghi wort mi anders veel te stijf.’
6.
- ‘O Heere, dat ghi wilt moet wesen,
mer des crucen en can ick nyet ghenesen;
moetet sijn, ende sal ict draghen,
soe en mach ick mi niet versaghen.’
7.
- ‘Waenstu in die rosen lief te baden,
ghi moet noch in die doernen waden;
siet aen dijn cruyce ende dat mijn,
hoe onghelijc swaer dat si sijn.’
8.
- ‘Wij lesen inder heyliger scrift:
dijn iock is soet, dijn gheboden sijn licht;
hoe sidy my dus iammerlicken herdt,
mijn alder liefste bruydegom weert!’
9.
- ‘Ongewoonte beswaert dick den moet,
heft op, het wordet noch wel goet,
mijn cruce is so dierbaren pant,
dat icx nye dan minen vrienden en sant.’
10.
- ‘Uwen vrienden gheefdy weinich rast:
mi gruwelt voer den swaren last;
o Here, wat sal mijns ghewerden,
ick sorghe ick en sals niet mogen herden.’
11.
- ‘Dat hemelrijc begeert ghewout,
mer ghi sijt van minnen cout;
hebt ghi mi lief, het wert noch goet,
want minne maect allen arbeyt soet.’
| |
[pagina 2239]
| |
12.
- ‘Och Heere, gheeft mi der minnen brant,
mijn crancheyt is u wel bekant,
liet ghi mi op mi selven staen,
so weet ic wel ic moest vergaen.’
13.
- ‘Ic ben swert, mer seer suverlijck,
ic ben suer, mer seer minnelijck;
betrout, ic gheve u arbeyt en raste,
betrout op mi, so staet ghi vaste.’
14.
- ‘Och Here, oft ymmer wesen mach,
des cruycen name ic wel verdrach,
maer wildijt hebben ende moet sijn,
uwen wille geschiede, ende niet de mijn.’
15.
- ‘Tot hemelrijc en leyt maer eenen wech,
dat is alleen des cruycen wech;
al u weldaden ende eewich heyl
staen aenden cruyce: nu kiest of deylt.’
16.
- ‘Soude ick dijn rijck ende hulde verliesen,
hondert cruycen woude ick eer kiesen;
Heer, gheeft my macht ende lijdtsaemheyt,
ende cruyset mi wel, t' sy my lief oft leyt.’
17.
- ‘Als u dat cruce ter herten geet,
so denct wat ic u heb bereet:
mi selven gheve ic u te loon
ende metten enghelen die eewighe croon.
18.
‘O alder liefste siele verheven,
mint God, die werelt wilt begeven,
siet aen dat goet dat Iesus is,
so sidy hemelrijck ghewis.’
1, 1. vgl. A, 1, 1: dijn. - 3, 3. mer bijgev. - 8, 2. iock = juk. - 9, 2. t.: wort. - 9, 3. so bijgev. - 10, 4. zie A 10, 3. - 12, 1. Och bijgev. - 14, 2. = van het kruys was ik gaarne ontslagen. - 18, 2. t.: werlt, uit te spreken werelt. | |
Tekst.A. Hoffmann v.F., Niederländische geistl. Ldr., nr. 81, bl. 165, ‘dit is die wise: In niden ben ic dicke bedroeft // des moet mijn vroude ontghelden’. De aan Hoffmann's tekst ontbrekende str. 15 voegen wij bij naar tekst B. B. Een dev. en̄ prof. boecxken, 1539, nr. 149, uitg. D.F. Scheurleer, bl. 182, aant. bl. 322, ‘dit is die wise van Maechdeken, wildy geestelijc wesen (zie dit lied | |
[pagina 2240]
| |
aldaar, nr. 153, bl. 185) oft het gaet op die wise van Christe qui lux es et dies’: de ontbrekende str. 16 bijgevoegd naar A. - Verdere lezingen: Dit is een schoon suverlijck boecxken (geest. goedk. Antw. 1570), uitg. Amst. Corn. Claesz., z.j., bl. 34 vo, 18 str.; - Veelderhande Schrift. leysenen, Antw., geest. goedk. 1587, sign. G, 3 ro, 18 str., mits enkele varianten telkens dezelfde tekst als B, echter met de daar ontbrekende strophe, en de aanduiding van het dialoog, door de bij de verschillende strophen gevoegde woorden: ‘Jesus seyt’ en ‘Dat vrouken seyt’; - Dit is een suverlijck boecxken, Amst., Harmen Jansz. Muller, bl. 43, 18 str., aangeh. door Scheurleer, t.a.p., bl. 322; - Het Paradiis der gheest. vreuchden, Antw. 1617, bl. 182, 10 str., ‘op de wijse: ‘Iesu, corona virginum’. - W. Moll, Johannes Brugman, 1854, II, bl. 408, naar een tot hiertoe niet teruggevonden Hs. van den aanvang der XVIde eeuw, vroeger toebehoord hebbende aan Jacobus Koning, later aan J.J. van Voorst te Amsterdam: ‘Devote zamenspraak tusschen Jezus en de ziel’, 23 str. - Dr. J.G.R. Acquoy, Het geest. lied in de Nederl. vóór de Hervorming, 1886, bl. 60, daaruit eene keuze van 10 str. ‘als het (lied) heeft kunnen zijn’, t.p. waar de schrijver wijst op den kunstvorm der samenspraak, die niet slechts op het gebied der godsdienstige poëzie, maar ook op dat van het stichtelijk proza zeer in den smaak viel. In zijne Middeleeuwsche geest. ldr. en leisen, 1888, nr. 14, bl. 28, herdrukte Dr. Acquoy de tekst van Een dev. en̄ pr. boecxken. Catholijck sanckboeck (later verschenen als Gheest. harmonie), Embrick 1620, exempl. zonder titelblad, uitg. 1633 (?), nr. 100, bl. 138, zonder wijsaanduiding, andere bewerking, 13 str., waarvan de eerste twee volgen: Christ spreekt 'smenschen siel vertrouwt:
‘heft op mijn cruys, mijn liefste bruyt,
volgt mij een gangh door't bitter kruyt,
dien ick gedragen heb voor dy,
hebt ghy my lief, zoo volget my.’
Daer op die siel sich klaget seer:
‘ach Jesu, alderliefster Heer,
ick ben noch jonck en zart soo seer,
ick heb u lief, dat is wel waer,
doch is u cruys my veel te swaer.’
Duitsche aanverwante teksten. H.v.F. t.a.p., bl. 167, vermeldt een Duitschen 15de-eeuwschen tekst met aanvang: ‘Hebe uff din crutze und gange nach mir’, 16 str. Deze tekst werd sedert uitgegeven door Wackernagel, Das deutsche Kirchenl., 1867, II, nr. 847, bl. 656. - Dr. B. Hölscher, Niederdeutsche Ldr. und Sprüche, 1854, nr. 45, bl. 93: ‘Heve up dyn cruce, myn leve brudt’, 16 str. - J. Bolte, Das Lb. der Anna von Köln (XVde-XVIde eeuw), in Zeitschr. für deutsche Philologie, XXI (1888), bl. 129 vlg., vermeldt eene Nederduitsche lezing: ‘Hyff op dyn cruytz, myn alre lieffste bruyt // volge myr na ind ganck dyns selffs ws’, 26 str., en ver- | |
[pagina 2241]
| |
wijst nog naar; Germania, 15, 366 fg., en Jahrb. des Vereins f. nd. Sprachforschung, 7, 3-6. Zie verder W. Bäumker, Das katholische deutsche Kirchenlied, 1886, I, nr. 219, bl. 480, en III, bl. 321, aant. 58, waar een Duitsche tekst van 1475 wordt aangehaald. | |
Melodie.Een dev. en̄ p.b., t.a.p.; - Dr. Acquoy, Middeleeuwsche geest. ldr., t.a.p. - De aanvang herinnert aan de melodie van de hymne: Jesu, corona virginum’, door Het Paradiis der gheestel. vreuchden, aangeduid. - Volgens Hymni de tempore et de sanctis, Solesmis, 1885, nr. 70, bl. 130, vangt deze hymne aan:  Je - su, co - ro - na vir - gi - num,
of, volgens eene jongere lezing, met fis, aldus modern dur, in plaats van iastisch. Over de iastische zangwijzen en hare Duitsche toepassingen, zie Bäumker, Das Katholische deutsche Kirchenlied, I, nr. 409iv, bl. 734-5. Vgl. hierna de melodie van het lied: ‘Adieu natuerlic leven mijn’. Voor de insgelijks door nr. 149 van Een dev. en̄ pr. b., voorgeschreven melodie: ‘Christe qui lux es et dies’, zie hierna: ‘Christe, du bist licht ende dach’. |
|
