|
| |
| |
| |
509. Maria die soude naer Bethlehem gaen.
| |
A.
Maria die soude naer Bethlehem gaen,
Kersavond voor den noene;
Sint Joseph soud al met haer gaen
om haer gezelschap te houden.
Het hageld', het sneeuwde, het maekte kwaed weêr,
Sint Joseph tegen Maria sprak:
‘Maria wat zullen wij maken?’
Maria die zei: ‘ik bender zoo moê,
laet ons een weinig rusten.’
- ‘Laet ons een weinig verder gaen,
aen een huizeken zullen wij rusten.’
Zij kwamen een weinig verder gegaen
waer heere Jesus geboren werd,
en zij sloten noch vensters noch deuren.
Sint Joseph die moeste om waterken gaen,
en de Leije was toe vervrozen,
| |
| |
Caecilia kwam daer gegaen
al met haer handekens reine;
zij sloeg haer oogen ten hemelwaert,
als zij hoorde dat kleen kindje weenen.
Dat kleen kindje weende op Marias schoot.
Komt Engels van hierboven,
komt, kroont dees maagd, 't is meer als tijd,
want zij heeft er den Heere ontvangen.
1, 4. Houden. Willems teekent aan: ‘By de Westvlamingen, wanneer men op den ou-klank blyft staen, wordt deze volkomen gelyk aen dien van oe.’ - Die meening is verre van juist te zijn; er bestaat zeer veel verschil, ook in het West-Vlaemsch, tusschen oe en ou, en moeilijk kan men hier die klanken aanzien als met elkander rijmende. Hoogstens kan hier van een soort van assonantie spraak zijn. - 4, 2. Het woord schuere wordt, in West-Vlaanderen, als scheure uitgesproken; daarmede wordt het rijm tusschen het 2de en het 4de vers onderhouden. - M. Verkest, Tentoonstelling van Vlaamsche Primitieven, 1903, bl. 75, doet opmerken dat het stalleken hier eene ‘boerenschure’ is. De gansche strophe strekt tot bewijs, dat het stalleken van Bethlehem in vroeger tijd minder als een eigenlijken stal werd aangezien, dan wel als een bouwvallig huis, een afdak of loods. - 5, 3-4. ‘Niet zelden’, zegt A. de Cock, Volkskunde, XIV (1901-02), bl. 89, ‘is de oorspronkelijke vorm van een rijmpje, van een volkslied, enz. verloren gegaan en kwam er iets in de plaats, dat wel een zin heeft, maar bepaald gek mag heeten, zooals [in] dit oude Driekoningenliedje door Guido Gezelle in den Biekorf, VIII, 58, vermeld:
Sint Josef die moest er om watertje gaen,
en de Leye was toegevroze;
Sint Josef die sloeg er een lommetjen in
6, 2. Lees: reene, de afwisseling van scherplange ê en ei bestaat in het West-Vlaamsch niet.
| |
B.
| |
| |
Maria die zoude naer Bethleem gaen,
Kersavond voor den noenen:
Sint Joseph die zoude met haer gaen
om haer den weg te toenen.
Het hageld, het sneeuwde, het mieker zoo koud,
den rym lag op de daeken;
Sint Joseph die tegen Maria sprak:
‘och Heere, wat zullen wy maeken?’
Maria, die zei: ‘ik zyn' er zoo moe,
laet ons een weinig rusten.’
- ‘Laet ons nog een weinig verder gaen,
aen een huysken zullen wy rusten.’
Zij kwaemen een weinig verder gegaen,
tot aen een boere schuere;
't is daer waer Heer Jesus gebooren was,
en daer sloten noch vensters, noch deuren.
3, 1. die zeg.
| |
C.
Maria zoude naar Bethlehem gaan,
Kerstavond voor den noene;
Sint Joseph zoude met Maria gaan,
om hare boodschap te doene.
't Hageld' en 't sneeuwde, en 't was er zoo koud,
en de rijm lag op de daken;
Sint Joseph tegen Maria sprak:
‘Mariatje, wat zullen wij maken?’
‘Gaat er nog een kleen weinigje voort,
ja tot aan een ijdel schure.’
Waar Jesus wilde geboren zijn,
daar en sloot er noch venster noch deure.
| |
| |
't Was er wel zoo een koude nacht,
als Jesutje wierd geboren;
Sint Joseph zoude om watertje gaan,
en het putje was toegevrozen.
Ceciliatje kwam daar gegaan,
met beide haar eemertjes kleene;
zij sloeg haar oogen ten hemelwaart op,
en zij hoorde dat kleene kind weenen.
't Kleene kind weende, Maria zong.
Gods engels uit de tronen,
zij kwamen samen nedergedaald,
Kroont er dees maged, 't is meer als tijd,
den zone Gods heeft zij ontvangen;
en die er den armen niet en vergeet,
Gods rijk, dat duurt er zoo lange.
| |
Tekst.
A. Willems, Oude Vl. ldr., 1848, nr. 189, bl. 420, met deze aant. van Snellaert: ‘Dit Kerslied wordt nog telken jare te Kortryk langs de straten gezongen. Het is opmerkelyk om de natuertooneelen, welke op ons land zyn overgebragt.’ De schrijver verzendt nu naar zijne Verhandeling over de Ndl. dichtkunst in Belgie, 1838, bl. 277, waar men leest: ‘De geestelyke liederen, welke men thans in Vlaenderen zingt, zyn grootendeels van den tyd van Albert en Isabella, en worden in de bundels van dien tyd gevonden. Ook onze kerstliedjes zyn in den styl van die eeuw. De gedachten evenwel zyn nog omtrent dezelfde als in de middeleeuwen. Het volk gevoelt slechts wat onmiddelyk met hem in betrekking staet. In de kerstliederen laet men dan ook alles, rondom de krib, van koude bibberen... In Braband zingt men:
Sint Joseph die moest om water gaen,
maer de Senne was toegevrozen;
langs de Schelde:
maer de Schelde was toegevrozen;
en in de omstreken van Kortryk en Meenen,
maer de Leie was toegevrozen.
Later, in Egypten gevlucht, spon Maria garen; Joseph, te oud geworden om te timmeren, haspelde, en Jesus bracht het garen thuis. Zeker had men by ons geene
| |
| |
meer gekende broodwinning kunnen uitdenken. In een woord, het geheele leven der Heilige Familie is dat van een vlaemsch huisgezin;’ - M. Verkest, t. hierbo ven a.p., aan zijnen kant dringt er op aan, hoe nergens meer dan hier de voorstelling Westersch gekleurd is. - Hoffmann v.F.. Niederl. Volksldr., 1856, nr. 187, bl. 328, naar Willems; - J.A. en L.J. Alberdingk Thijm, Oude en nieuwe Kerstldr., Amst. 1852, nr. 31, bl. 60, aant. bl. 303, naar Willems, tekst en melodie gemoderniseerd; - B. De Coussemaker, Chants populaires des Flamands de France, 1856, nr. 5, bl. 12; - C. Lootens et Feys, Chants pop. flamands, 1879, nr. 3, bl. 6.
| |
Melodie.
A. Bij Willems, t.a.p., vindt men de zangwijs aldus:
Ma - ri - a die zou - de naer Beth-le-hem gaen,
Kers-a-vond voor den noe-ne;
Sint Jo -seph zoud' al met haer gaen
om haer ge - zel-schap te hou-den.
In plaats van deze, ten minste voor het tweede deel, vreemd gesyncopeerde zangwijs, geven wij de melodie zooals men ze reeds in 1609 aantreft voor: ‘Waer is die dochter van Syon’ zie hiervoren III, nr. 486, bl. 1888, tweede melodie; - B. De Coussemaker, t.a.p.; - C. Lootens et Feys, t.a.p., die daarbij aanteekenen, dat de zeer verspreide zangwijs, met lichte afwijkingen ook in de Vogezen bekend is, en dat ze, nog in 1830 diende voor een Passielied, door de koorknapen (‘enfants de choeur’) aan de deuren der huizen gezongen.
|
|
Auteursrecht onbekend