Het oude Nederlandsche lied. Deel 2

[p. 1748]

455. Hollant, Zeelant weest nu verblijt.
(Vredehandel van Breda, 1575)

1.
Hollant, Zeelant, weest nu verblijt,
verheucht u nu in desen tijt,
aenbidt den Heer der Heeren,
dat hy ons wil gheven synen pays subijt,
dat wy eendrachtich moghen leven.

2.
Maer niet gelijck in Vranckrijc, zijt dies wel vroet,
daer sy hebben vergoten het Christen bloet,
ende haren eedt hebben ghebroken;
sy waren als leewen ende beeren verwoet,
maer het sal noch werden gewroken.

3.
Hadt ghy ghecreghen die overhant,
ghy socht gheen vrede aen elcken cant
met al u Babels knechten;
nu is de Roomsche kercke ghevallen int sant,
wie salse weder oprechten?

[p. 1749]

 

4.

 

Ten baet moorden noch branden, al zijt ghy fel,

 

al valt ghy Gods kinderen seer rebel

 

met al u valsche partije;

 

sy is gevallen die groote stadt Babel,

 

met alle haer afgoderije.

 

 

 

5.

 

Ghy, die coninghen en princen hebt verleyt,

 

den beker der oncuysheyt met wreetheyt

 

hebt ghijse vol boosheyt geschoncken,

 

van tbloet der onnooselen, hoort mijn bescheyt,

 

sijn sy geworden droncken.

 

 

 

6.

 

Den Turck, die coemt al met ghewelt,

 

met dry hondert duysent man is hy te velt,

 

te voet end oock te peerden,

 

hy heeft gewonnen, tzy u vertelt,

 

twee steden van grooter weerden.

 

 

 

7.

 

Lagoulette ende Thoenis sijn die steden genaemt,

 

daer binnen was so menigen Italiaen,

 

bisschoppen, cardinalen, Spaensche gesellen,

 

die zijn daer gebleven, wilt dit verstaen,

 

die en sullen ons hier niet meer quellen.

 

 

 

8.

 

Als den Spaenschen raet dit heeft vernomen,

 

ras zijnder posten in Brabant gecomen,

 

dat sy doch souden accordeeren,

 

dat den Prince van Oraengien tot zijnder vromen,

 

den Turck soude helpen keeren.

 

 

 

9.

 

Den Prince van Oraengien triumphant,

 

Godt sal hem gheven wijsheyt en verstant,

 

op dat Gods woort tot desen stonden

 

mach gepreect worden aen elcken cant,

 

liever Turcks dan Paus bevonden.

 

 

 

10.

 

Al is den Turck gheen Christen genaemt,

 

hy en heeft niemant om tgeloove gebrant,

 

als die Papisten doen alle dage;

 

Herodes en was noyt sulcken tyrant,

 

noch was het niet naer Gods behagen.

 

 

 

11.

 

Prince! die ons nu dit eerstmael sanck,

 

sijn herte was vrij ende vranck,

 

maer jonckheyt doet hem dolen;

 

den gheest is willich, dat vleysch is cranck,

 

hy hopet noch te onderhouden.

[p. 1750]

2, 1. Op den S^t. Bartholomeus-nacht. - 7, 1. In de maanden Junij en Julij 1575 verloren de Spanjaarden hunne bezittingen in Afrika. Geheel Tunis werd door Amurath III ingenomen en gehouden. De twee sterkste plaatsen waren La Goletta en de stad Tunis. Sedert 1535 waren deze plaatsen in 't bezit van Spanje geweest; nu moest de Koning vrede verzoeken van den Turkschen Sultan (v.L.).

Tekst.

Een nieu Geusen lb., 1581, bl. 63 v^o: ‘Als sy nu mercten / datmen op haer pardoen niet en achtede / isser eenen listighen vredehandel voortghestelt: Een nieu liedeken, op de wijse van Weenen’ (1575), hierboven weergegeven; - Dr. J. van Vloten, Nederl. geschiedzangen, 1852 II, 147; ‘een lied waarin zich krachtig de onspaansche en onroomsche geest uit, die, ten heil des lands, ook alle verdere onderhandelingen vruchteloos deed afloopen’; - J.H. van Lummel, Nieuw Geuzenliedboek, nr. 102, bl. 233; ‘Op den 3^den Maart 1575 werd te Breda een vredehandel geopend, waarbij van Spaansche zijde aangeboden werd alle bezwaren, die er mochten bestaan, uit den weg te ruimen; maar omtrent het stuk van godsdienst waren zij vast besloten de ketterij niet toe te laten. Hierdoor sprong deze zaak af. Den 13^den Julij zonden de gevolmachtigden van Holland en Zeeland bericht, dat zij de onderhandelingen om die reden niet konden voortzetten en dat alle onheil hieruit voortspruitende, voor rekening des konings kwam’. - Zie verder John Lothrop Motley, De opkomst van de Nederl. Republiek, vertaald onder toezigt van Dr. R.C. Bakhuizen van den Brink, 2^de druk, 's-Grav. 1860, III, bl. 251 vlg.

Melodie.

R. von Liliencron, Die historischen Volksldr. der Deutschen, IV (1869), nr. 441, bl. 55, deelt een lied mede: ‘Vernembt, ir werden Christenleut’, op de nederlaag der Turken voor Weenen (1532), ‘in des Wiszpecken (ook “Wisbecken” of “Weisbecken”) ton, oder: Es geht ein frischer summer’. Volgens dezen schrijver: ‘Nachtrag enthaltend die Töne’, bl. 93 en 47 (zie mede Erk u. Böhme, Deutscher Liederhort, II, nr. 269, bl. 67), duiden de twee wijzen op één zelfde melodie. Deze is geen andere dan de zangwijs van Ps. 10, Souterl. 1540: ‘Ick hoor die spiessen craken’ (zie hiervoren II, nr. 424, bl. 1583: ‘Wie was die ghene’ enz.), welke wij hierboven weergeven.

A.D. Loman, Bouwsteenen, II (1872-4), ‘Register der Geuzeliedjes’, bl. 228-9, nr. 98, had reeds de ‘wys van Weenen’ gelijk gesteld met den ‘Weisbecken Ton’ of ‘Es geht ein frischer Sommer’.

De wijs ‘van Weenen’ wordt ook aangehaald voor een geestelijk lied: ‘O menschen hoe zijt ghy van herten dus wilt’, te vinden in Een suyverlick boecxken / begrypende alle de gheestelicke liedekens / ghemaeckt eertijds by de salige Tonis Harmansz. van Warvers-hoef, uitg. Amst. Jansz. Muller, z.j., 12^de blad. Het slot van het lied, zooals het daar gedrukt is, loopt echter ineen met een ander lied.

Een lied, waarin een overzicht wordt gegeven van de geschiedenis van Nederland onder Alva, dat eenigszins denzelfden aanvang heeft als het voorgaande: ‘Hollant, Zeelant, ghy edel prieel’, werd, volgens het Geusen lb. van 1581, bl. 30 v^o, voorgedragen op de wijs ‘van Munster / oft van Haerlinghen’. Voor de wijs ‘van Munster’, zie mede hiervoren nr. 424.