Het oude Nederlandsche lied. Deel 2

[p. 1676]

437. Wie dat sich selfs verheft te met.
(Alva's standbeeld, 1569)

1.
Wie dat sich selfs verheft te met,
wert wel een arme sleter;
Duc d'Alf, u beeld, tot spyt geset,
waer afgebroken beter;
u boose daed ,, die ghy begaet,
by allen toch onlydig is ,, en strydig is
met onser landen staet.

2.
Doch 'tschijnt, dat nergens ghy nae vraeght,
ghy wilt het al verscheuren;
maer die daer doet wat God mishaeght,
sal 't eynde noch betreuren,
als hy vol noot ,, sal naeckt en bloot
voor Godes oordeel schuldig staen ,, onduldig gaen,
verwesen totter doot.

3.
De godloos groeyt een wyl seer wel,
doch 'teynde staet te vreesen;
siet, Lucifer quam in de hel
door zijn hoveerdig wesen;

[p. 1677]

 

daer 't volck sich al ,, aen spieg'len sal,

 

indiense soecken goeden spoet ,, want hogen moet

 

gaet altydt voor den val.

Tekst.

Valerius, Neder-landtsche gedenck-clanck, Haerlem, 1626, bl. 62, ‘stem: op 't Engels Lapperken’. - Willems, Oude Vl. ldr., 1848. nr. 34, bl. 77; Dr. A.D. Loman, Oud-Ndl. ldr. uit den Ndl. gedenck-clanck, 1871, bl. 48 en nr. 17 der muziekbijlagen. Valerius teekent aan, bl. 61: ‘Duc d'Alf had een seer konstig / doch vermeten beeld / ofte statue van zijn persoon doen in coper gieten/ tredende den Adel ende Staten des Lands onder zijne voeten / die de beenen ende armen afgehouden waren / met seer trotsige omschryvingen / tot kleynachtinge des Conings ende der Landen / staende verheven in het casteel van Antwerpen.’ - ‘Dit standbeeld’, zeggen Mertens en Torfs, Gesch. van Antwerpen, 1848, VI, bl. 475, ‘waervan wy hiernevens de afbeelding geven (naar Bor, De Nederl. historien, Amst. 1579), werd den 19^den Mei 1571 te midden van het binnenplein der Citadelle opgerigt en veroorzaekte groote opspraek onder het volk, zoowel wegens de wyze op welke de Hertog was voorgesteld (in de linker hand een bedelstaf, de rechter ongewapend naer de stad uitgestrekt) als wegens de smadelyke zinnebeeldige figuer aen zyne voeten liggende (een tweehoofdig en vierhandig gedrocht, voorstellend den Adel en het Volk). Wanneer in het jaer 1577 de wallen van het Kasteel langs de stadszyde door het volk werden gesloopt, vond men het standbeeld in eenen hoek van het binnenplein staen; en het woedende volk oefende op hetzelve de wraek uit, welke het hun niet gegeven was geweest op den persoon zelven bot te vieren’. - Zie mede John Lothrop Motley, Opkomst der Nederl. Republiek, vertaald onder toezigt van Dr. R.C. Bakhuizen van den Brink, 2^de druk, 's-Grav. 1860, II bl. 401-2.

Melodie.

A. Valerius, t.a.p., hierboven weergegeven. In de tafel van Valerius' werk wordt deze zangwijs onder de Engelsche stemmen aangeduid als: ‘Cobbeler, of: het Engelsch Lapperken’ (‘cobbeler’ of ‘cobbler’ beteekent schoenlapper); - Dr. Loman, t.a.p.

B. Pers, Bellerophon, Amst. 1633, bl. 111, ‘stem: Echo of 't Schoenlapperken’, heeft deze lezing (vgl. C hierna):

O wer-reld! die so me-nigh-mael
De vro-me gaet be - la - ghen:
Ghy singt so veel-der-han - de tael
En geeft so ve - le pla-ghen:
't Schijnt al - les/ al - les voor de wind /
Dat ghy voor u blanc-ket en pruyck Stelt ee - ne fuyck /
Die on - ze jeughd ver-slind.

[p. 1678]

C. Volgens W. Chappell, The ballad literature, I, bl. 277, doet deze melodie zich in Engeland het eerst voor in The dancing-master, 7^de uitg. 1686, waar zij wordt genoemd: ‘The Cobblers Jigg’. Ch, wien de Engelsche tekst onbokend bleef, geeft de melodie aldus:

D. Dr. J.P.N. Land, Luitboek van Thysius, nr. 66, deelt de volgende lezing mede met het opschrift: ‘(Cobbler's Jig). Het was een Engelsch boerken, schoenlappen soud' hy doen’:

Aangeh. in Den nieuwen verbeterden lust-hof, Amst. 1607, bl. 92, ‘Een Enghelsche voys: Van 'tSchoenlapperken’, voor: ‘Nu Echo die soo menichmael’, vandaar bij Pers de wijsaanduiding: ‘Echo’; - Starter, Boertigheden (gevoegd bij den Frieschen lust-hof, Amst. 1621) sign. [A⁴], ‘stemme: 't Engelsch Schoenlapperken, etc.’, voor: ‘O elementen wat ick hoor!’; - Bredero, Boertigh lb. (1622), uitg. Amst. 1890 (zelfde wijsaanduiding als bij Starter), bl. 302, voor: ‘Waerom sijt ghy, o wreede schaemt!’, en De groote bron der minnen (1622), uitg. 1900, bl. 493, voor: ‘Ghy weet mijn lief wie u bemint’: - Cupido's lusthof, Amst. 1613, bl. 51, en Apollo (uitgegeven door Bredero) 1615, bl. 102, de laatste twee aangehaald door Dr. Land; - Amst. Pegasus, 1627, bl. 72, ‘van d'Engelse Schoenlapper’, voor: ‘In 't koutste vande nachten kout’. - Zie onder de geest. liederen: ‘Veel bloemkens ende cruyden groen’.