Het oude Nederlandsche lied. Deel 2

[p. 1233]

341. Den uyl die op den pereboom zat.

A.

1.
Den uyl die op den pereboom zat,
en boven zyn hoofd daer zat er een kat,
van simme dondaine, van farilonla,
en boven zyn hoofd daer zat er een kat,
den uyl vivat!

2.
't Was daer dat hy zyn pootje brak;
men prommelde hem al in eenen zak,
van simme, enz.

3.
Men droeg hem dan naer den doktoor,
en jofvrouw die kwam zelve voor,
van simme, enz.

[p. 1234]

 

4.

 

Men trok hem wel zes oncen bloed.

 

't Is jammer dat hij sterven moet.

 

Van sirume, enz.

2, 2. t.: men prommelde hem al, enz. - Prommelen, volgens Schuermans, Idioticon = induffelen; het woord heeft hier de beteekenis van: al frommelend induwen.

B.

1.
Den uil die wou uit jagen gaan, (2 maal)
hij vond veel muizen op de baan.
Sobbedobbediere faldala.
De muizen waren hem veel te ras, (2 maal)
hij kreeg het kramp in 't kanefas.
Van eiviva!

2.
Men liep zeer ras naar den doctoor. (2 maal)
Den ouden vos kwam zellef vóór.
Sobbedobbediere faldala.
Hij voelde hem naar zijnen pols (2 maal)
en ordonneerde hem sop van mols.
Van eiviva!

3.
Den uil die gaf nu zijnen geest: (2 maal)
wat denkt ge van zoo'n raren beest?
Sobbedobbediere faldala.
In 't sterfhuis was zoo groot misbaar, (2 maal)
daar zaten de uilkes zonder vaâr.
Van eiviva!

4.
In 't sterfhuis was het zeer plaisant (2 maal)
daar kwamen alle gedierten uit bosch en kant.
Sobbedobbediere faldala.
Uilin en koekoek kreeg e jong, (2 maal)
dat dag en nacht al koekoek zong.
Van eiviva!

5.
Men sleept den uil al naar het graf, (2 maal)
maar trokken hem eerst zijn wammes af.
...............

4, 1. zeer bijgev.

[p. 1235]

C.

1.
Den uil die op nen pereboom zat (2 maal)
en boven zijn hoofd, daar zat er een kat,
van singeldonduilen, van faladera,
en boven zijn hoofd, daar zat er een kat,

den uil vivat!

2.
Den uil, die schoot in eenen lach (2 maal)
omdat hij het katjen heur vioolken zag,
van singeldonduilen, van faladera
omdat hij het katjen heur vioolken zag,

den uil vivat!

3.
Den uil, die schoot in eenen droom (2 maal)
en viel van boven van den boom,
van singeldonduilen, enz.

4.
Den uil, die dan zijn pootjen brak, (2 maal)
en ze staken hem in nen lijnwaden zak,
van singeldonduilen, enz.

5.
Ze dragen hem al bij den doktoor (2 maal)
en d' uffra die kwam zelve voor,
van singeldonduilen, enz.

6.
Ze zetten hem al op eenen stoel, (2 maal)
't was juist op zijnen blooten kadoel,
van singeldonduilen, enz.

7.
Ze trokken hem zes oncen bloed; (2 maal)
't is spijtig dat hij sterven moet,
van singeldonduilen, enz.

8.
Ze leiden hem een plaaster op (2 maal)
van aan zijnen steert tot aan zijnen kop,
van singeldonduilen, enz.

9.
Den uil, die gaf dan zijnen geest; (2 maal)
't is spijtig van a(l) zoo een beest,
van singeldonduilen, enz.

10.
Ze droegen hem al naar het kerkhof (2 maal)
en hij werd hegraven al met een lof,
van singeldonduilen, enz.

[p. 1236]

 

11.

 

De koster met zijn droeve stem (2 maal)

 

en zijn jongens zongen requiem,

 

van singeldonduilen, enz.

5, 2. d' uffra = de juffrouw, Brabantsche uitspraak.

Tekst.

A. De Coussemaker, Chants pop. des Flam. de France, 1856, nr. 88, bl. 292. Overgenomen door Snellaert, Oude en nieuwe liedjes, 1864, nr. 96, bl. 104; - B. 't Daghet, Hasselt, XI^de jaarg. (1895), bl. 73; - C. A. de Cock, Volkskunde IX (1896-97), bl. 185, opgeteekend te Herdersem, bij Aalst, en waar ook gewezen wordt op eene variante voorkomende in Is. Teirlinck's Bloeiende reusen, Roeselaere, z.j. (1885), bl. 114. In het laatstgenoemde tijdschrift, X (1897-98), bl. 171, vindt men eene Iepersche variante (11 str.), aangeteekend door Alb. Blyau, met de melodie genoteerd door M. Tasseel, en eene lezing uit het Meetjesland (8 str.), aangeteekend door Josef de Cock. Nog in hetzelfde tijdschrift XII (1899-1900), bl. 22 vlg. komen lezingen voor uit Wespelaar, met de melodie, variante van de melodie hierboven, uit Quaremont, uit Wambeek-bij-Ternath en uit Antwerpen, medegedeeld door Pol de Mont, die de vraag stelt, ‘of dit lied - en verscheidene andere van denzelfden aard - voor onze voorouders niet eens eene andere beteekenis had dan voor ons heden, namelik - eene mythische of bijna mythische in stede van een enkel luimige beteekenis?’

In denzelfden jaarg., bl. 182, treft men een lied aan: ‘Den ezel op den peere-boom sat’, door A. de Cock uitgegeven, naar een Hs. van ± 1780. Deze navolging bewijst, zooals laatstgenoemde schrijver zegt, dat het ‘uil-liedje’ vóor 1780 heel populair moest zijn, mits het reeds tot nieuwe thema's aanleiding kon geven. Eindelijk vindt men nogmaals in Volkskunde, XIV (1901-1902), bl. 158 vlg., telkens met de melodie, insgelijks varianten van de voorgaande zangwijs, eene lezing van den tekst: ‘Den uil die op’, enz. uit Baardegem, hij Aalst, en eene andere uit Lieferingen, bij Ninove, beide medegedeeld door A. de Cock.

Dr. Kalff, Het lied in de M.E., bl. 375, doet opmerken, dat de uil in onze volkszangen er gewoonlijk slecht af komt, en haalt o.a. tot bewijs een lied aan uit Thirsis minnewit, Amst. 1752, I, 30, met aanvang: ‘Een uyl van hooge jaaren’, waarin wordt gehandeld van de bruiloft van den ouden uil en de jonge zwaluw. Het op het huwelijksfeest tot zingen uitgenoodigde pluimgedierte heeft nauwelijks op den uil, ‘dit soo leelyck beest’, zijn oog geslagen, of 't is weggevlogen:

daar bleef alleen op dit bezoek
het vogeltje dat riep: koek-koek-koek.

In tekst B, str. 4 hierboven, wordt van de weduw geworden uilin en van den koekoek een ‘jong’ geboren.

Melodie.

De Coussemaker, t.a.p., door Snellaert, t.a.p., overgenomen. Varianten van deze melodie zijn mede de zangwijzen medegedeeld door A. de Cock, Volksk. IX, 185, en Tasseel, t.a.p.