Het oude Nederlandsche lied. Deel 2

[p. 983]

273. Die nachtegael die sanck een liedt.

1.
‘Die nachtegael die sanck een liedt, dat leerde ick,
ick hebber een verholen lief, die vrijde ick;
en die wil ick niet laeten, iae laten;
ick hope noch een cort half nacht
in myns liefs arm te slapen.’

2.
Die moeder van den bedde spranc, ontstac haer licht;
sy vant haer jongste dochter op haer bedde nicht:
‘waer is sy nu ghegangen, ia gangen?
Nu is myn jongste dochter weech
met een soo vreemde manne.’

3.
‘Hy en was my alsoo vreemde niet, hy had my lief;
hy voerde my al over die hey, hy misdede my niet.
Hy voerde my over die heyden, iae heyden;
daer twee schoon liefkens t'samen gaen,
hoe noode ist dat sy scheyden.

4.
Daer twee goe liefkens t'samen aen den danse gaen,
hoe vriendelic dat sy haer oochskens op malcander slaen,
ghelyck die morghen sterre, iae sterre;
myn herteken is van sulcker aert:
bruyn oochskens sie ick gaeren.

[p. 984]

 

5.

 

‘Myn harteken is veel wilder dan een wilt conyn;

 

dat en mach niemant temmen dan die liefste mijn;

 

dat en mach niemant temmen, jae temmen,

 

en waer die alderliefste myn;

 

dat is so fraeyen gheselle.

 

Och waren alle duyvels so,

 

en ick voer in der helle!’

1, 2. t.: ick heb een. - 3, 2. t.: my over die heyden. - 3, 3. t.: die heyden, t'so heyden. - 4, 3. t.: ghelycken. - 5, 4. t.: dan den alderliefsten.

Tekst.

Nieu Amst. lb., 1591, bl. 63, ‘op de wijze: alst begint’; - F.A. Snellaert, Oude en nieuwe liedjes, 1852, nr. 82, bl. 51, en 1864, nr. 62, bl. 67, gemoderniseerd. - Op het eind der laatste strophe moet ook in de muziek eene herhaling hebben plaats gehad.

Melodie.

Souterl. 1540, Ps. 127, ‘Welsalich zijnse hier op aerden levende’ - ‘na die wise van een dansliedeken: Die nachtegael die sanck een liedt // dat leerde ick’; - I. Fruytiers, Ecclesiasticus, nr. 88, bl. 167, minder goede lezing; - Theodotus, Het paradijs der geest. en kerck. lof-zangen, 2^de druk, 1627, bl. 686, de zangwijs aanvangend met c helt van den modernen durtoonaard naar den dorischen modus over:

Godt mint en eert /
Niet y - del sweert /
Den Sab-both houdt:
Uw' ou - ders hoort /
Nie-mant ver-moordt /
Noch yet ont - houdt.
Mijdt o - ver-spel / be - lie - - gen /
oock lie - - ghen /
Gheen Vrouw begeert // Uw's naes-ten weert/
Noch yet van zyn ghe - rie - ven.

In de 5^de uitgave, Antw. 1648, bl. 709, vindt men eene minder goede lezing, doch insgelijks met 3 (= 6/4)-maat genoteerd:

Godt mint en eert //
Niet y - del zweert //
Den Sab-both houdt, enz.

[p. 985]

Deze twee lezingen leveren het beste bewijs, dat de notatie der Souterl.:

hier wel tot de 6/4- of 6/8-maat, de populaire dansmaat, terug te brengen is.

‘Die nachtegael’ enz., wordt o.a. aangehaald: Nieu Amst. lb. voormeld, bl. 3, 22, 25 en 118, voor: ‘Dat oude jaer // is ons ontrolt’; - ‘Ghy dochters fray // comt maeckt een ray’; - ‘Dit hef ick an // en drincket man’; - ‘Verblijt den gheest // in desen feest.’ - Het lied: ‘Dat oude jaer’, enz., benevens een ander: ‘Myn hert met lusten pryst dit nieuwe gulden jaer’, beide met wijsaanduiding: ‘De nachtegael’, enz. zijn te vinden bl. 160 en 246 van het 17^de-eeuwsche Hs. van Wouter Verhee, beschreven door Dr. Kalff, Tijdschr. voor Nederl. taal en letterkunde, V (1885), bl. 137 vlg. - Het eerste komt ook voor met dezelfde wijsaanduiding in Een Aemst. amoreus lb., 1589 (beschreven door J. Bolte in hetzelfde tijdschrift 1891, bl. 175 vlg.), bl. 52b; - Veelderhande Schriftuerlijcke nieuwe liedekens, Utrecht, 1593, bl. 479, voor een lied met aanvang:

Trijnken / Stijnken / Zaerken / Jacobs dochters vroedt /
Wilt neerstich doch aenhooren / vast in u ghemoedt /
Wat ick u sal voort bringen // int singen /
Ick wensch u Gods ghenade goedt

Lieflick voor alle dinghen.

Den nieuwen verbeterden lusthof, Amst. 1607, bl. 74, voor: ‘Dees soete tijdt // elck een verblijdt’. -

In de verzameling getiteld Seeckere nieuwe liedekens, enz., Antw., Heyndrick Wouterszoon, 1623, Bijvoegsel, sign. A, vindt men ‘een gheestelijc liedeken / op de wijse: Een nachtegael die sanck een liedt’, met aanvang:

O Jesus schoon / der maechden kroon / ghebenedijdt:
ghy zijt dat loon / in 'shemels throon / die 't al verblijdt:
u maechden wilt toch gheven / te leven
in haren staet / na uwen raet
in suyverheyt verheven.

Volgen 14 strophen, waaronder men leest: ‘Approbavit S.S.O.’.

Böhme, Altd. Lb., nr. 308, bl. 390, geeft de zangwijs van Ps. 127 Souterl., zonder tekst en voegt er bij: ‘sehr hübsche, klargeformte Melodie’.