Journaal. Deel 2, boek 3

[p. 461]

Bijlage II.
(bl. 125.)
Voorstellen van Prins Maurits en Graaf Willem Lodewijk tot versterking van het leger en betere bewapening van de ruiters en voetknechten.

Volgens die propositie der Heeren Gecommitteerden van de Generaliteyt, verklaren Zijne Excell^ie ende Graeff Wilhelm Lodewick van Nassau etc. voor haer advis goet te vinden, dat in manieren als bij mijn Heeren de Staten Generael algereets geschiet is, beyde heure Ma^ts van Vranckrijck ende Engeland versocht worden, omme den Landen in dese gelegenheyt van saecken, alle moghelijcke hulpe ende bijstandt te bewijsen. Ende opdat men des te sekerder gaen mach, achten sij noodich dat op het spoedichste ende voor d’eerste tot vervullinghe vande compaignien in der landen dienst wesende, ende tot last vande respective provincien staende geprocedeert worde. Ende voorts tot versterckinge vant Engelsche Regiment gelicht worden 400 soldaten omme elck vendel complet te maecken tottet getal van 150 coppen. Als oock dat het Schotsche Regiment gedresseert worde tot twaelff compaignien elcx van 150 hooffden, ende dat tot denselven eynde datelick twee nyeuwe compaignien van 150 mochten gelicht worden. Ende daerenboven noch 300 soldaten, omme d’andere compaignien daermede te suppleren. Ende omme nyet alleen in dese jegenswoordighe noot, die gemeene saecke staende te houden, maer oock in toecommenden tijde in diergel. ende meerdere zwaricheden den staet van den Lande te versekeren ende stercker te velde te connen commen, bij alle onversienlicke ende subite aenvallen des vijants. Approberen ende recommanderen de voorn. heeren de lichtinge van 6000 waertgelders, zoo voorheen bij die voorn. heeren Staten Generael in deliberatie geleeght is, midts dat hieraff tegenwoordich bij provisie datelick gelicht worden de rechte helfte tot 20 compagnien toe, van 150 hooffden. Lettende dat die officieren beyde bequaem sijnde, omme den Landen dienst te doene, ende mede credit hebben, goet volck, ende dat in diligentie te lichten, ende dat bij mijn heeren Staten ordre zoude gelieven gestelt te worden, tot continuatie vande voorsz. 3000 ende aenneminge vande resterende 3000. Ende nademael vooral bij tijde dient geleth, hoe men den vijandt bequaemelick hiernamaels het hooft zoude mogen bieden, hetwelcke apparentelick nyet geschieden en can zonder den vijandt met een tamelick leger van 12 ofte ten minste van 10,000 man int velt te connen bejegenen, insunderheyt indien den vijandt in twee quartieren den oorloghe weder begoste te voeren, zoo versoucken de vsz. heeren, dat mijn Heeren de Staten gelieven metten aller eersten in deliberatie te leggen, omme tot een sulck leger boven die noodige garnisoenen

[p. 462]

te connen geraecken. Ende alsoo den voorn. heeren dunckt nyet mogelick te sijn, van dese natie altemael vuytgelezene soldaten in zulcke menichte te krijghen, bequaem zijnde, omme te velde te gebruycken, aenziende nyet alleen het exempel vanden vijandt, maer oock die beginselen ende eerste beleydt van onzer zijden in den oorloge. Stellen sij tot discretie ende goetduncken van mijn heeren de Staten voorn. oft nyet raedtsaem zijn en soude, ordinarie in der landen dienst te onderhouden, vier regimenten van vreempde natien, neffens derwelcke vougende 50 oft 40 comp^nien van dese natie ende lande, men altoos een tamelick leger van bequaem volck zal connen te velde brenghen. Van welcke voorsz. vier regimenten vreemdelingen het Schotsche regiment versterckt zijnde als geseyt is, voor een zal connen strecken alsmede het Engelsche, hetwelcke ten minste oock tot 13 compaignien goet gevonden wort te houden, ende tegens die tijt daertoe te verstercken. Indien de vijff compaignien met Monsieur Vere wesende, daerentusschen nyet weder en commen. Voor dat derde conde men richten een duytsch Regiment, nemende uyt alle de compaignien algereedts in der landen dienst wesende, twelff ofte thien cap^nen van duytscher natie, die men soude belasten metter tijt opt bequaemste haere compaignien te maecken van anders gheene natie als van hoochduytsche. Voor het vierde soude men moghen tegen die tijt doen aennemen een Regiment Francoisen, deur een Franchois Edelman van qualiteyt, die religie ende gemeene saecke wel geaffectionneert sijnde, alsmede die capiteynen, die gehouden sullen sijn, hare officieren ende soldaten te werven uyt de quartieren, daerse professie doen vande religie.

Ende alsoo mede de cavaillerie ende Infanterie in der landen dienst wesende, zeer quaelick gewapent ende gerust is, zal mijne heeren gelieven goet te vinden, dat de compaignien zoo te voet als te peerde, gewapent ende gerust worden volgende de bijgaende memorie.

Aldus gedaen bij Zijne Ex^cie ende Gen. naer voorgaende communicatie mette gecommitteerde van mijn Heere de Staten generael. Tot Cruyninghe den 9^en Augusti 1596.

MAURICE DE NASSAU.

WILHELM LUDWIG, Graff zu Nassaw.

De memorie, waarvan in het slot van dezen brief gesproken wordt, en waarvan eene copie te vinden is in de Resolutien van de Staten Generaal van den 15den Augustus 1596, behelst een voorstel tot het bewapenen van de infanterie en kavalerie, hetwelk klaarblijkelijk tot grondslag gestrekt heeft van de plakkaten van den 6den Februarij 1599 (Groot Placcaetboek, II, bl. 249 en 253), die daarvan slechts in enkele ondergeschikte punten afwijken. Den 13den Januarij 1597 werd de nieuwe bewapening der ruiterij volgens de hierin uitgedrukte denkbeelden van Maurits en Willem Lodewijk in werking gebragt.

[Den 15den Aug. 1596]

Den 15den Aug. 1596 werd door de Algemeene Staten ‘geresolveert dat men zal terstonts aennemen twentich vendelen Wartgelders van hondert vijfftich coppen

[p. 463]

elck vendel, die men capitatim zal betaelen, blijvende in de garnizoenen daer die opgenomen zijn, de helft vande ordinaris soldie gelijck het volck van oorloge in den dienst vanden Lande wezende betaelt wordt, ende buyten haerluyder ordinaris garnizoenen, gelijck andere soldaten, zonder dat zij nochtans restanten zullen mogen rekenen, behoudelijck dat de voorsz. compagnien egeen Lieutenanten en zullen hebben. Maer zal die Vendrich desselffs Lieutenans plaetze moeten bedienen, dat die compagnien zullen moeten gewapent zijn, d’eene helft daervan, daerinne begrepen die capiteynen, vendrich ende andere officieren met lanck geweer, ende dander helft halff met musquetten van calibre schietende 12 oft 13 looden int pondt, ende dander helft calibres ende morilleenen, alles op de repartitie onder de Provincien vande voersz. compagnien ende de betalinge derzelver te maecken’. (Resol. St. Gen. 15 Aug. 1596.)

[Den volgenden dag]

Den volgenden dag werd de repartitie dezer twintig compagniën vastgesteld als volgt:

Gelderland en Overijssel zamen eene compagnie.

Holland twaalf compagniën.

Zeeland drie compagniën.

Utrecht eene compagnie.

Vriesland twee compagniën.

Stad en Lande van Groningen eene compagnie.