Lyrisch labyrinth

[p. 109]

Nieuwe Roskam

Aan den Heer Knuvelder, Redacteur van Roeping.

Hoe komt het, goede vriend, dat elk nu Vondel roemt,
Zijn onbeduidendheid met Vondels naam verbloemt,
Als waar diens lof in schijn en tongeklank gelegen?
Of zou het eerbied zijn, spitsvondigheid te plegen
Ten koste van een ziel, die groot was en die leed
Aan al der wereld pijn? Veel oordeelszucht is wreed
Onder het mom der min, waarmee men muzen nadert.

Gij zaagt 's lands wijzen wêer in Vondels naam vergaderd,
De vingren op het boek. De hoofden - ver van daar -
Werden alleen hun kans op eigen faam gewaar,
Als hier een komma stond, daar een uitroepingsteken,
Schreef Vondel deze dan om 't dartel loef-afsteken
En 't wuft wedijvren van geleerden onderling
Te moedigen tot hartstocht, waarin 't hart verging?
In 't vinden zijn zij Sterck, hoe zwak in het begrijpen!
Men spitst het zwaard vergeefs bij zo langdurig slijpen,
Dat slechts het handsvat rest en zo is 't hun gegaan:
Zij hebben hun verstand aan Vondels geest verdaan.

Nooit Molk een boer een koe, of 't moest al koemelk blijven
Wat hij zijn nectar noemde. Godendranken drijven
Op geen ondiepen bôom; slechts het kristal bevat
Het fonkelende goud van 't klaar-doorgloeide nat.
Schept gij het in een schuit, 't wordt water met het water
Dat langs de voegen dringt. In een eerwaarde pater
Wordt deze wijn eerwaard, doch breekt hij 't keelgat uit,
Zo hoort men in 't gebraak een galmend preekgeluid.
De drank is als het vat, waarin hij ligt besloten:
Op dwergentafeltjes schenkt men de wijn der groten
In enen vingerhoed en 't wordt een poppenvocht.

[p. 110]

 

Gij zegt: ‘Geen jota vall', een jota overmocht

 

Weleer der ware leer 't rechtzinnige geloven’.

 

Maar was 't ooit vroom de wet in jotaas weg te kloven,

 

Bij 't juublen ener ziel te vitten op de maat,

 

Baardhaar te tellen van een edel mansgelaat?

 

Wanneer dat eerbied is, wil 'k oneerbiedig heten,

 

 

 

Doch eerbied lijkt mij meer dan 't toegepaste weten

 

Van wat men leerde op school. Rechte bewondering

 

Behoeft geen doctorsproef. Zij is een simpel ding

 

Als 't lachen van een kind en moeders blije tranen.

 

Hoe hebben zij het mis, die weetzucht eerbied wanen!

 

Zij zoeken maar zichzelf in kloverij van haar.

 

Ook Vondel eist het hart en niet het fraai gebaar

 

Van 't vingerschuivend ras der splitsende doctoren.

 

 

 

Wie Vondel wil verstaan, moet niet naar 't momplen horen

 

Van deez' luidruchte bent, doch kere tot zichzelf

 

In stille vroomheid in. Het hemelse gewelf

 

Wordt niet weerkaatst door 't luid gedoe van grote steden,

 

Doch door de klare beek. Op straat wordt niet gebeden

 

En in het luid gekijf schuilt het bewondren niet.

 

 

 

Vondel doorzingt de ziel als sterke wind het riet,

 

Dat huiverende buigt. De tocht die torens vingen

 

Wordt akelig gepiep, maar nooit eerbiedig zingen.

 

Wanneer de toren kreunt, is 't ouder doms kwetsuur

 

Die hem zijn klacht inblaast. De wind wakkert jeugds vuur

 

Tot eigen vlamming aan, maar tot geen loos verwaaien

 

Op zijnen ademtocht. En als weerhanen draaien,

 

Nu West, dan Oost, zo wordt de simple hieruit vroed,

 

Daar hij winds richting leert, die hen bewegen doet.

 

Doch wie is vastgeroest en toch de wind wil kiezen

 

Zal bij die poging, vriend, het evenwicht verliezen.

 

Gij kent het avontuur van de gevallen haan:

 

Hij wilde steeds de wind als Westenwind verstaan,

 

De Noordwind stiet hem neer, want vond hem onbedreven

 

In 't wenden naar de tocht. Hij is verstard gebleven.

[p. 111]

 

Zijn lijk was even stijf, als hij bij leven was.

 

Zo van d'ontijdse dichter is 't verstramde karrekas

 

In wetenschap gekist. Maar doden moeten zwijgen,

 

Willen zij niet de schijn van grauwe spoken krijgen.

 

 

 

Daarom werd dit gezegd. Er is veel ijdelheid

 

Aan Vondels eedle nagedachtenis gewijd,

 

Maar ijdelst was, wie ons een schim heeft voorgedreven

 

Ten levende aanslag op het onverwoestbaar leven

 

De dichtkunst is geen tekst. Zij leeft. In ziel na ziel

 

Heerst zij nog ongekrenkt, sinds Vader Vondel viel.