Trazimus en Timagenus, of den zegepraal der vriendschap
(1788)–P.U. Dubuisson–
Auteursrechtvrij
[pagina 47]
| |
Eerste tooneel.
timagenus.
Hy is gezeten tegen eenen Paal waar aan zyne Boeien zyn vastgemaakt, de Tafel is van hem een weinig verwyderd.
WAar toe weêrhoud dan dien ontmenschten Staatsdienaar
Den slag, die my, helaas! het leven moet benemen?
Hy wilt dat ik beschouw myn ongelukkig lot
En duizendmaal bezwyk voor dat ik moet gaan sterven,
Ja dat de beeltenis van 't vreeslyk moordschavot
Myn zinnen zidd'ren doe en mynen moed verbleeken.
Ach! Memnon kent my niet; de allerwreedste pyn
Kan geenen enk'len zugt doen uit myn boezem glippen....
Maar schoon de ziel is sterk, 't hart is gevoeliger;
Daar is de wond helaas, die myne ziel doet lyden!
Intusschen is 't voor my niet dat ik zugten moet,
Hoe groot myn smart ook zy, de dood gaat haar volëinden.
Wel dra word deze Asch, dit ongevoelig stof
Ontwikkelt van verdriet en menschelyke rampen....
Maar laaten hier een Vriend,.... een teed're Minnares!...
Ach! 't is voor hun dat ik genoodzaakt ben te zugten.
| |
Tweede tooneel.
trazimus, timagenus.
trazimus,
tusschen de Schermen.
DOet open, zeg ik u,... 'k moet Timagenus zien.
timagenus.
O Hemel! 't is myn Vriend, die gy my hebt gezonden!
trazimus,
Blyvende staan aan den ingang van de Gevangenis.
Myn stappen wankelen, Myn oog is zonder licht;
Ik word hem niet gewaar! waar heên is hy getogen?
| |
[pagina 48]
| |
timagenus.
Trazimus!
trazimus,
Nog wankelende blyft staan en leunt op de deur der Gevangenis.
'T is zyn stem! ik hoor hem!... Timagenus!...
timagenus.
Hy regt zig op en wederhouden door zyn Boeien reikt hem de Armen toe.
Breekt myne Ketenen, ô Goôn! dat ik hem help;
Verban uw vrees, myn Vriend, schep moed en wil my nad'ren.
trazimus.
Ik wil en kan, ô Vriend, niet stappen tot aan u;....
Maar wat verbleekend ligt verbaasde straks myn oogen?
Heeft daar het Bliksem-vuur de wolken niet doorkruist?
En voelde ik onder my het Aarderyk niet beven?
Dien Pyler vlugt myn hand, die Muuren zyn verschokt!
Waarom heeft dit gewelf myn lichaam niet verplettert?.....
Wat hoor ik voor geschreeuw en zugtende geluid?
timagenus.
Helaas! hoe kan de smart zyn reden dus ontroeren?
trazimus.
Men spreekt geduuriglyk van bloed en van verraad!....
Wel aan, beschuldig my, Godin! 'k heb u verraden
O Vriendschap! en gy ook rampzaal'ge Ericia!....
timagenus.
Myn Vriend!
trazimus.
Uw Vriend! ik heb den naam van Vriend geschonden;
Zeg liever Vyand:
timagenus.
Hoe!
trazimus.
Door Memnons list verleid
Ik overtrad de Wet der Menschen en der Goden;
Ik heb 't geheim ontdekt van uwe wederkomst;
Wreek u, 't is myn verzoek; sla, straf een trouweloozen.
Hy valt op zyne knie.
| |
[pagina 49]
| |
timagenus.
Voor wat rampzaaligheên, ô Goôn, ben ik geschikt!
Hoe, ik verga door hem, den besten myner Vrienden!
'T is hy die my vervolgt!.... Trazimus, regt u op,
Uw Vriend vergeeft het u; gy zult voortaan Regeeren
Met luister en geluk, geëerd, gevreest, gevierd,
Aanbeden als een God van braave Onderdaanen:
Ik ga naar het Schavot; dog in myn laatste uur,
Verlaaten van elk een, met droefheid overlaaden,
Verdrukt door een Tyran, verwagtende den dood,
Ik wil, ô waarden Vriend, in uwe plaats niet wezen.
trazimus.
Ei, wat verworpen ziel, wat laagen sterveling
Zou wenschen een gedrogt gelyk aan my te wezen?
Myn naam is reeds het sein van schrikb're gruweldaên;
Hy zal ten allen kant en schroom en wraak verwekken.
Een vrouw al bevende in 't midden van den nagt
Zal opstaan, in 't geloof dat haaren man verraden,
Vermoord is door de hand eens trouweloozen Vriends:
Een Vader gaat voortaan Zyn kinderen verbieden
Op d'allerzoetsten band der Vriendschap agt te slaan.
De argwaan, het verwyt gezaaid in alle harten,
Die zyn voortaan de bron van alle oneenigheid;
De heiligste eeden zal men roek'loos overtreeden;
Ik heb de Vriendschap, laas, voor eeuwig uitgeroeyt.
timagenus.
Myn Vriend! stil uw gemoed, bemaatig dees verrukking.
trazimus.
Hoe zo! gy ziet my nog en spreekt my zonder schrik!
Een trouweloozen Vriend, een snooden overdraager
Word nog door u gespaard, en gy vervloekt hem niet!
Verg 's Hemels blixem-vuur tot straf van myne misdaad.
Geschonden Vriendschap, die nog blaakt in myne ziel,
O heil'ge gastvryheid! ô Goden! die de eeden
Beschermt en wreekt, aanhoort myn schrikkelyken wensch!
Verzamelt op myn hoofd al d' ondermaansche rampen;
Dat dagelyks den dood my dreige en niet sla;
Dat myne wroeging staag verdubbele en groeye;
Dat eindlyk als de hel haar prooi ontfangen zal,
| |
[pagina 50]
| |
Men myne gruweldaad in eeuwigheden straffe.
timagenus.
O schrikkelyken wensch! ô Goôn, tot wie hy roept
In zyne wanhoop, wil hem liever niet aanhooren!
Indien den Sterveling in zyne laatste uur
Den Hemel zyn gebed gansch zelden ziet verstooten,
O Goôn! wier goedheid op de brooze Menschheid waakt,
Gewaardigt 't noodlot van myn Vriend thans te beschermen;
Geeft aan de onnoozelheid (ik vraag geen ander heil)
De gunst, die 't pligtig hart gewoon is te verwerven.
Dat al 't voorleden met een duist're wolk bedekt
De vrede niet meer stoor van zyne dierb're dagen;
Dat doodsche wanhoop steeds van hem verwyderd blyf;
Ei, stort in zyn gemoed de streelendste gepeinzen,
En zo myn ongeluk zyn traanen nog vereischt,
Ei, laat het traanen zyn van liefde en niet van woede.
trazimus.
Onwrikb're vriendschap, daar 's dan eindelyk uw taal!
Gy overleeft den smaad en gy vergeeft de misdaad!
Ach! dek my, waarden Vriend, met uw opregte deugd,
Laat myn verschrikte ziel een weinig rust genieten.
Hy werpt zig tusschen de armen van Timagenus.
| |
Derde tooneel.
ericia, timagenus, trazimus.
ericia.
WAt zie ik, groote Goôn, wat doet gy, Timageên?
Het is Trazimus zelfs die met ontmenschte wreedheid,
Door snooden drift van een noodschikkelyke Min
U heeft verraden!
trazimus,
tot Timagenus.
Vriend! zoud gy zulks konnen denken?
Tot Ericia.
En gy Ericia, gelooft gy dit van my?
Zou liefde myne ziel zodaaniglyk ontëeren?
ericia.
Vervoer ons hart niet meer door uwe valsche deugd:
'K heb Memnon in zyn bloed straks uitgestrekt zien liggen;
| |
[pagina 51]
| |
'K weet alles uit zyn mond: uw kling heeft vrugteloos
Ter dekking uws verraads zyn leven afgesneden;
G' had moeten Meester zyn van zynen laatsten snik
Of door een feller slag hem uit het leven rukken,
Dan waar uw snoodheid niet gekomen aan het licht.
Tot Timagenus.
'K verliet straks zyn Paleis of liever zynen Moordkuil,
Wyzende op Trazimus.
Waar in dit Monsterdier met list u had gelokt:
Ik hoor een flauw geschreeuw, een stem roept onder
't sterven:
‘Zyt gy het, ô Prinses! zyt gy het die ik zie?
‘Ik raade u 't is nog tyd, wil dien Trazimus vlugten;
‘Weet dat u dien Verraêr in 't heimelyk aanbid;
‘Hy wist my met geweld zyn aanslag te doen dienen,
‘En doe hy Timageên door my verraden had,
‘En hem door myn beleid gebragt in 's Vyands handen,
‘Hy nadert my als schelm en treft my met zyn staal
‘Om kwanswys zynen Vriend door myne dood te wreeken.
trazimus.
'K geloof het; Memnon was in snoodheid uitgeleerd;
Zelfs in het laatste uur, die 't pligtigst hart vermurwt,
Voldoet dien Schelm den drift van zyn boosaardig hart.
timagenus.
Ach! wat geloof ik nu?
ericia.
Hy kan het niet ontkennen....
trazimus.
gezwindlyk.
Neen, ik ben pligtig en myn Vriend gaat na den dood;
Ik ben 'er d' oorzaak van; door wanhoop aangedreven
Heb ik 't hem straks bekent; maar 't geen hy nog niet wist,
Is, dat het Minnevuur my innerlyk verteerde.
'K geloofde uwe dood; dus hoopte ik met regt
Dat zy myn liefde eens met Wedermin zou kroonen.
Tot Ericia.
'T is egter u bekend dat ik my 't aller tyd
Opzigtelyk tot u, eerbiedig heb gedragen:...
'K hoopte alles van den tyd, wanneer uw wederkomst
Myn hart met vreugd vervulde en ook met zwaar misnoegen,
| |
[pagina 52]
| |
Dog, naar een stryd die uw meêdoogenheid verdient,
Voelde ik in myn gemoed de vriendschap zegepraalen;
In 't midden van myn vreugd komt Memnon onverhoeds
Een ongehoorden schrik in myne ziel verwekken:
Hy meld my dat gy zelfs in 't midden van 't gevegt
Myn gryzen Vaêr vermoorde!....
timagenus.
En konde gy gelooven
Dat zulk een gruweldaad gepleegt was door myn hand?
trazimus.
Helaas! daar is het kwaad het geen ik heb bedreven.
Het ov'rig weet gy, doe ik, door u onderregt
Van 't tegendeel, myn schrik en woede had doen blyken,
Verliet ik u, om te verhind'ren Memnons list:
Maar och! het was te laat, ik moest den Booswigt dooden.
Tot Ericia.
Wat hy ook heeft gezeit in zynen laatsten stond,
Ik breng de waerheid voort.
ericia.
Wie is 't die 't ons verzekert?
timagenus.
Myn hart:... Trazimus, maak een eind van uw verdriet,
Uw wanhoop is te groot, zy doet myn droefheid groeyen...
ericia.
Hy heeft uw dood bewerkt!...
timagenus.
Een schelm heeft hem misleid;
Hy heeft zyn boos verraad niet weeten te ontdekken.
trazimus.
O edelmoedig hart!
ericia,
tot Timagenus.
Gy verontschuldigt hem!
Ach! schoon de Vriendschap thans verwekt uw medelyden,
Ik schryf hem d' oorzaak toe van uw ellendig lot;
En myn regtvaerden haat....
trazimus,
Met wanhoop en zig een weinig verwyderende.
O Goôn!
| |
[pagina 53]
| |
timagenus.
Wilt gy den schrik,
Myn liefste Ericia, van zyne ziel vermeerd'ren?
Gewaardigt agt te slaan op zyn vermorzeld hart;
Kond gy de wanhoop in zyn droef gezigt niet lezen?
Welke ook uw gramschap zy g' hebt haar te zeer gevoed,
G'hebt hem te zeer bedroeft; wilt gy zyn dood verhaasten?
Ach! laat my mynen Vriend, 't verlies waar al te groot.
Ericia beziet Timagenus met teederheid.
Laat ook een zoet gezigt zyn rouwig hart verblyden,
Ei, laat een troostlyk woord, ontstaande uit uwen mond,
Ten minsten zyne vrees zyn bitt're smart verzagten;
Trazimus, komt myn Vriend, aanvaard haar kwytschelding;
Uw misslag is geteeld uit enk'le onbedagtheid,
De ondeugd heeft geen plaats gehad in uw gemoed.
Trazimus nadert. Timagenus vat de hand van Ericia en geeft de zelve aan Trazimus, vervolgens roept hy uit met verrukking:
Maar het is niet genoeg, ik wil nog meer verrigten:
Ericia, gy word van mynen Vriend aanbeên,
Hy had my straks zyn Min gewillig opgeöffert;
O zo deez offerhand door u eens wierd betaald,
Zo ik vereenen mogt uw droefheid met zyn traanen!
Het waar myn laatste uur verzellen met vermaak,
Ons oude Vriendschap met een wonderwerk verryken,
En maaken van myn Graf een Altaar voor de Min.
trazimus.
'K wil uw geheugenis met meerder glans vereeren;
'K ontdek myn oogmerk niet; 'k bid u, Mevrouw, gelooft,
Hoe zeer myn misdaad ook uw geesten kan verschrikkken,
Dat ik my zelven nog met meerd'ren haat vervolg;
Misschien voor dat myn Vriend het leven nog zal derven,
Zal ik u dwingen, my geregtigheid te doen.
ericia.
Hoe! zoud gy mogelyk?
trazimus,
Neen.... Timageên moet sterven...
Daar is geen hoop voor hem!... 'k heb vrugteloos getragt
| |
[pagina 54]
| |
En Burger en Soldaat langs mynen kant te krygen;
Elk een beklaagt zyn lot met onverschilligheid:
Den fieren Hircan is in zyn Paleis onzigtbaar;
En zyn gehoor word thans aan yder een ontzeid.
ericia.
Men komt, ô Goôn!.... zie daar, die snoode Huurelingen!
| |
Vierde tooneel.
De voorgaande Persoonen, eenen bedienden, lyfwagt.
timagenus.
JA 'k zie de Beulen reeds, zy wagten na hun prooi.
trazimus,
zig begevende tot den Bedienden.
Ter zyde. Tot den bedienden. Men moet z' hun leveren.... Wie zyn 't die u verzellen?
den bedienden.
Het is een vreemde Wagt en eenige Soldaaten.
trazimus.
Het is genoeg.... maar hoor, wat ik u thans verzoek:
Wagt hier een oogenblik; gy zult het my niet weig'ren?
Met een gelaat van vertrouwen.
'K wil geen getuige zyn.... ik ga.... maar draag wel zorg
Dat de Prinses hier blyf.
den bedienden.
'K zal uwen eisch volbrengen.
trazimus,
met een zwaarmoedig gelaat.
Vaar wel, myn Timageên, vaar wel Ericia.
ericia.
Wat koelheid! ach! men ziet zyn traanen nauwlyks vloien!
timagenus,
als Trazimus schier buiten is.
Zal ik u wederzien?
trazimus,
aarzelende.
Ik hoop het;.... ja, myn Vriend.
| |
[pagina 55]
| |
Hy gaat gezwindlyk buiten, zig het Hoofd dekkende met zynen Mantel.
| |
Vyfde tooneel.
timagenus, ericia, den bedienden, lyfwagt.
timagenus.
VLeide ik my te vergeefsch te sterven in zyn armen?
ericia.
Is dit dan het vaarwel van uwen liefsten Vriend?
G' hebt een Barbaar bemint, gelooft my, Timagenus!
timagenus.
Beschimp hem niet; denk in dit droevig oogenblik
Aan liefde alleen; voor haar zyn myne laatste zugten!
ericia.
Helaas! uw ziel was gantsch door dezen Vriend vervuld!
Ziet gy nu 't onderscheid der Liefde en der Vriendschap?
Ik, vlugte niet wanneer ik uwe Beulen zie,
Ook zal myn oog 't gezigt van het Schavot verdraagen.
Ja, dat men my terstond aan uwe ketens hegt
Om ons gezamentlyk na het Schavot te sleepen.
U drukkende op myn hart en zugtende op uw mond,
Wil ik met u den dood door eenen slag ontfangen,
En daalen in het Graf met een gelyke vlam.
timagenus.
Dit opzet zal of mag ik nimmermeer gedoogen,
Indien de Min het in uw boezem heeft verwekt,
Ik moet 't u in den naam der zelfde Min verbieden:
Helaas! Ericia, dit opzet is te vreed;
Maakt liever een ontwerp van my te overleven,
Op dat ik nog een hart mag hebben na myn dood.
Zo gy in tegendeel volhard in deez gedagten,
Wie zal met traanen dan besprengen myne Asch?
Zo ik op Vriendschap myn betrouwen niet mag stellen,
Wie zal dan op myn Graf nog Offerhande doen?....
Laas! myn geheugenis gaat in 't vergeetboek raaken!
| |
[pagina 56]
| |
Zo uw gevoelig hart wilt luist'ren na myn raad....
Wat onverwagt gedruis?....
ericia.
Met verslaagenheid op Fanor het oog wendende.
Fanor, ik durf nog hopen....
| |
Zesde tooneel.
De voorgaande Persoonen, phanor.
phanor.
MEvrouw! Mynheer! schept moed, gy word terstond verlost!
ericia.
O Hemel! wat geluk!
phanor.
Geen boeien meer!.... Trazimus....
timagenus.
Trazimus!.... wel aan, spreek, hoe zyn wy dus gered?
phanor.
Dit edelmoedig hart, dien waardsten aller Vrienden
Wou sterven in uw plaats!
timagenus.
O Hemel! hy is dood!
Ik volg hem.
ericia.
Wreedaart! hoe?
phanor.
Mynheer! gy zyt bedrogen;
Hy leeft; 't is hy, die my straks herwaard heeft gestierd.
timagenus.
Helaas! 'k begryp het niet....
ericia.
Wil ons ten minsten melden
Door wat gebeurtenis ons lot veranderd is....
| |
[pagina 57]
| |
phanor,
Mynheer, sint dat het lot uw Koninglyke handen
Geboeyt heeft door bevel van Samos dwingeland,
Heb ik in dit gevaar geheel de Stad doorloopen:
Daar is geen middel of ik heb het uitgedagt
Om u te redden; dog geen pooging kon my baaten;
En ziet myn gantsche hoop verdween doe ik 't Schavot
Zag opgeregt: den Vorst, zeid men, had voorgenomen
Dit vreeslyk Offer te volvoeren in den nagt,
Om de getuigenis die zyne wraak vermoedde
Dus te vermeiden: ach! zeid ik, zo ik myn Prins
Niet redden kan, 'k wil hem ten minsten nog aanschouwen;
Ik wil zyn laatsten wensch verneemen uit zyn mond.
Toen word de deur van de Gevangenis geöpend;
Een wapenloozen Man, die zig het hoofd bedekt,
Stapt ylings na de plaats daar men zyn dood vervaardigt:
Hy klimt op het Schavot en door een kort gesprek
Verzoekt hy dat men hem het leven straks beneeme.
Een Beul vat reeds de kling en treed hem greetig toe;
Toen ben ik tusschen hun al huilende gesprongen
En heb uw Vriend erkent.....
timagenus.
O Hemel!
phanor.
In dien stond
Was 't my onmoog'lyk myn verbaasdheid te weêrhouden;
Ik riep en noemde hem; dien weergaloozen Vriend
Was te vergeefsch gestoord om 't geen ik hem verklaarde,
Myn stem ontroerde elk een, de Beulen en de Wagt.
Men dugt, men is ontsteld, men haast zig, men brengt fakkels;
Toen maakt Trazimus zig met wederzin bekend.
Hircan was daar omtrent, hy zogt zig te verzaaden
Met u te zien vergaan op 't yslyk Moord-schavot;
Dit onverhoedsch gedruis maakt zyne ziel verlegen,
Hy vliegt door het gedrang en roept tot uwen Vriend;
Maar ziet, Trazimus door een eêd'len drift ontsteken
Vat straks het gladde staal de hand des Beuls ontglipt,
En vaardig om zig 't hart daar mede te doorstooten
Spreekt hy deez woorden uit: ‘Zo ik voor mynen Vriend
| |
[pagina 58]
| |
Geen straf-vergiffenis, ô Hircan, kan verwerven,
En zo gy hem voortaan niet aanneemt tot uw Zoon,
Uw laatsten Erfgenaam gaat hier zyn bloed vergieten;
In weerwil van myn smart heb ik het uw gespaart;
Maar 'k moet en 'k wil hier thans myn levensloop volëinden;
Zo gy, vergeetende uw ouderlingen twist,
Hier door de Goôn niet zweert dat gy myn Vriend zult spaaren
En hem als Erfgenaam erkennen van uw Troon.’
Hircan spreekt niet een woord, hy zugt en schynt te weiflen,
Maar vreest voor zynen Neef en wykt voor de natuur.
Een eed, die het bedrog zelfs niet zou durven schenden,
Spreekt hy op 't plegtigst uit daar het een yder hoort.
timagenus.
Wat vreugd komt dit verhaal in myne ziel te storten!
Ericia, wat peinst gy nu van dezen Vriend?
ericia.
De liefde zou niet meer in zulk geval verrigten!
phanor.
Mevrouw, gy zult hem zien.... Dit bruisschende gerugt...
| |
Zevenste tooneel.
De voorgaande Persoonen, trazimus, gevolgd door een groote menigte.
trazimus.
MYn Vrienden, laat my, 'k wil my werpen in zyn armen;
Men breek zyn boeyen fluks.
timagenus.
O dierbaar oogenblik!
trazimus,
tot Ericia.
Vergeef het my, zo ik uw traanen heb doen vloeyen;
Mevrouw, hebt gy gehoort?.... heeft Fanor u gezeit?
ericia.
Uw edelhertigheid zal 't nageslagt verbaazen.
| |
[pagina 59]
| |
timagenus.
My niet, Ericia, ik kende zyn gemoed.
trazimus.
Kom volg my waarden Vriend en wil den Troon beërven.
timagenus.
'K aanvaarde 't leven, maar ik weigere de Kroon.
trazimus.
'K ben zeker, Vriend, dat ik uw weig'ring zal verwinnen.
Wyzende op Ericia.
Sla 't oog op deez Prinses en denk op haare deugd,
Den Hemel vormde haar om Koningin te wezen.
Zig zettende op eene knie.
Zie uwen Onderzaat, ô Vrouw van Timageên!
Die met eerbiedigheid u t' aller tyd zal dienen.
ericia,
hem opheffende.
Neen, 'k houd u voor myn Broër.
timagenus.
O Held! ô waaren Vriend!
Ik wil u hier van myn erkentenis niet spreeken,
Ik ben u myn geluk verschuldigd, daar 's uw loon.
ericia.
O Heil'ge Vriendschap! 'k heb uw onwaardeerb're zorgen,
Uw weêrgalooze kragt, verwondert en beproeft,
Dat uw geheugenis verduur de jongste eeuwen,
Strek de geschiedenis van Samos tot een glans,
En weest voor al de Jeugt een onverganklyk voorbeeld.
EINDE.
28. Novembris 1788. vidit P.F. NYS, Dec. Dist. Teneram. |
|