Brieven. Deel 8. 3 december 1938-9 mei 1940

3620. Aan J. Greshoff: Bandoeng, 20 januari 1939

Bandoeng, 20 Jan. '39.

Beste Jan,

Hartelijk dank voor je beide brieven uit Parijs! Van Jean de Sturler kreeg ik bericht dat er 840 frs. te weinig in kas is; ik hoop van harte dat de 1^e portie voor Van Haren dat nu heeft aangevuld! Van hieruit zend ik het hem liever niet, want dat zou dan weer van Bep moeten komen, en we hebben al zoo'n hoop uitgegeven met die ziekte en nabehandeling (bestraling met hoogtezon) van me!

Ik ben nu weer zoowat in orde, maar ‘Dicky’ Wesenhagen vindt dat ik eigenlijk nog net zoo ‘overwerkt’ ben als vóór de longontsteking. Qu'y faire? ik kan me niet rot zitten vervelen, juist in dit land. Ik ben nu - met Bep - een goede week in Batavia geweest, heb daar gegevens opgediept over Dirk v.H. en ben sinds gisteren begonnen met schrijven, dwz. met de 23 blzn. bij te werken die in Garoet door die amoeben-historie werden afgebroken. Ik zal het nu langzaam aan doen: Leopold geeft Schandaal pas dit najaar uit en wil niet meer dan één verhaal per jaar, waarin hij natuurlijk groot gelijk heeft. Als Dirk lukt, kan ik je de copy wschl. vóór October zenden.

Simon schreef me ook zeer waardeerend over Schandaal; toch kent hij blijkbaar alleen het 1^e stuk, dat lang niet het beste is. Wil je V.H. en W. vragen of ze mij reeds een complete revisie zonden, mèt de eerste proef, en zooniet, laat ze jou dan zenden en zend jij het heele zwikkie door naar mij: want nu ik niet bij hen uitgeef maar bij Leopold is hun belangstelling voor die copy misschien tot nul gezakt.

[p. 64]

Je zou mij een groot plezier doen als je mij zoo spoedig mogelijk één complete tekst kon (laten) zenden; want ik heb geen enkele copie hier, en met den oorlog die dreigt, verlies ik dit opus anders misschien voorgoed. Het is een zonderlinge gedachte, die oorlog! dat vervloekte voortdurende gedreig van die ploerten van moffen, nu weer om windbukskogeltjes.^1. Het is duidelijk dat dit ras niet ophouden zal heel Europa te kwellen, tot het zelf compleet uitgeroeid is. Maar met-dat-al, mijn vrienden zitten in Holland of op niet minder bedreigde plaatsen, en ik zit hier, en het is een verlammend gevoel dat ieder oogenblik de band afgesneden kan worden - God weet voor hoe lang, in het gunstigste geval zelfs.

Bram Jansen (adres: Generaal Van Daalenweg 46, Makasser, Celebes) komt wschl. spoedig hier om onze samenwonerij of wat het worden zal persoonlijk te bedisselen. Ik ben alleen bang voor het klimaat, want nu weer in Batavia merkten we, Bep en ik, dat we er allerberoerdst tegen kunnen; tegen de warmte, bedoel ik. Dat is lam. Verder zijn er nog allerlei plannetjes die me hier houden: een boekententoonstelling voor de komende Jaarbeurs,^2. die ik event. zou in-elkaar-zetten, en dat ‘cultureele tijdschrift’ dat nog altijd niet van de baan is... Enfin, voorloopig wil ik aan niets dan aan de Dirk-vertelling denken! Doen alsof er inderdaad niets op aarde bestaat, behalve een paar menschen die mij lief zijn en voor wie ik dus schrijf, en de rest wegdenken.

Ik dacht dat die Zuid-Afrik. ‘fascisten’ althans ferm anti-duitsch waren, en las in het Holl. Weekbl. met belangstelling het interview met prof Van den Heever.^3. Maar dat zei me toch niet veel en nu schrijf jij van synagoge-verbranding^4. en van een walgenden Maurits

1. Door kiezelstenen of windbukskogeltjes veroorzaakte gaatjes die werden aangetroffen in een bijgebouw van het Duitse gezantschap te Den Haag en het woonhuis van de kanselier van het Duitse consulaat in Amsterdam, gaven de Duitse pers en overheid aanleiding tot verdachtmakingen en dreigementen aan het adres van het ‘wereldjodendom’.

2. Zie 3652, 22 februari 1939.

3. Emmy Mulder, ‘De Afrikaansche taalbeweging’ in Het Hollandsche weekblad 6 (1938) 51 (17 december), p. 8. Van den Heever deed geen politieke uitspraken.

4. Op de in 3561 n 8 vermelde aanslag te Parijs en de daarop gevolgde pogroms (de Kristallnacht) reageerde Maurits Dekker in november 1938 met de brochure Een schot viel in Parijs..., Een protest tegen de pogroms in Duitschland. Amsterdam (1938).

[p. 65]

Dekker. Dus óók afschrijven! We zullen òf naar Amerika - of Australië - motten, - maar om wat te doen? - òf naar Europa terug om er ons te laten gassen - Alain incluis - als Makasser en Indië ‘opgebruikt’ zijn. Alleen mijn vrienden trekken me in Europa aan; van de rest spuug ik van hier al.

Detective-verhalen en Mult. II zijn nu heusch, in één pak, al een week onderweg naar je. Over een maand heb je ze. Kan je er in het Holl. Weekbl. iets van (laten) zeggen?^5. Dat komt prompt hier terug. - Van de Detect.-verh. heeft Kolff, geloof ik, niet één recensie-ex. gestuurd, althans ik las er niet één. Na mijn strijd met Zentgraaff hebben verschillende bladen hier order om mijn boeken te boycotten; zelfs sommige boekhandels durven ze niet etaleeren, uit angst voor Zentgraaff. Daartegenover staat dat deze terreur volgens opinie van iedereen - dat merkte ik nu in Batavia - in zijn polemiek met mij het pak slaag van zijn leven heeft gehad. Hij zint dan ook op wraak, en zal wel probeeren van zijn ‘macht’ gebruik te maken om me een loer te draaien. Hij informeert overal naar me, en wil vooral weten ‘of ik geld heb’ en ‘waarvan ik besta’. Prachtig, zoo'n eerste vereischte voor een ‘dossier’!

Als je die mr. Verspyck^6. nog schrijft: zeg hem dan dat in het Museum een portret van zijn (en mijn) overgrootpa den kolonel Menu hangt, geschilderd door Raden Saleh.^7. Mocht het hem interesseeren, laat hij mij dan schrijven; dan wil ik wel probeeren een goede foto ervan voor hem te bemachtigen.

Je had gróót gelijk dat je ‘lekker niks’ deed in Parijs.^8. Ik wensch je toe dat je dat nog een paar maal doen kan. Als ik er zat, deed ik ook niks. Maar hier verveel je je dan te stierlijk.

Kom maar naar Makassar! Neem Menno, Henny en J.v.N. mee, en Jany ook, als hij het geen zelfmoord vindt, die Noorderling.

Dat fransche boek over Dirk v.H.^9. is een summier stukje lapwerk.

5. Niet verwezenlijkt.

6. Jhr. mr. Henri Huibert Gerard Verspyk (geb. 1900).

7. Raden Saleh Sjarief Basteman (1814-1880), Javaans schilder en bewonderaar van Delacroix. Zie voor een afbeelding van het portret: V.I. van de Wall, Indische landhuizen en hun geschiedenis. Eerste deel. Batavia 1932, pl. 40.

8. Greshoff bezocht de Salon d'Automne 1938 in het Grand Palais en schreef daarover ‘De Parijsche Herfstsalon’ in Het Hollandsche weekblad 6 (1938) 49 (3 december) p. 12-13

9. Zie 3479 n 1.

[p. 66]

Alla Baud^10. is een russische jodin of zooiets, zonder leeftijd (30 of 50) getrouwd met een zijïge jhr. Baud van de Algemeene Secretarie, die bepaald géén familie van me is. Ze schijnt nogal gek te zijn, voor beperkt gebruik niet onaardig, maar 't genre malloot. Ik heb verzuimd met haar kennis te maken. Haar versjes zijn pierewietig onnoozel.

Zietdaar, mijn vriend! Hartelijk steeds je.

E.

P.S. - Binnerts, die net terug is, was zéér uit over jou en Menno. Hij vond jou grijzend van haar, maar overigens zeer jong en levend en enthousiast!

P.P.S. - Bep zegt dat ze wel een groot stuk over Indië in Kunst en Kultuur^11. kreeg, maar er tot dusver geen cent honorarium voor kreeg. Wil je die heeren vragen dat ook nog even te regelen? En wààr blijft toch dat nr. met auteursteekeningen, waarvoor ik 2 proeven leverde?^12.

10. Zie 3569 n 14.

11. In Kroniek van hedendaagsche kunst en kultuur 3 (1938) 12 (okt.) p. 321-323 publiceerde Elisabeth de Roos onder de titel ‘Java’ een bespreking van de Nederlandse bewerking door C.P. Gunning van H.W. Ponder, Java's pracht en praal. (Amsterdam 1937).

12. Zie 3952 n 1.